Το ρήμα «έχω»

Ελλειπτικό και βοηθητικό!

Το «έχω» είναι ελλειπτικό ρήμα. Συναντάται μόνο στους συνεχείς χρόνους (και εγκλίσεις) και δεν έχει αοριστικό θέμα.

Επιπλέον, ο παρατατικός του —που χρησιμοποιείται και στη θέση του αορίστου— σχηματίζεται με την αρχαία αύξηση «ει-»:

Ενεστώτας

έχω
έχεις
έχει

έχουμε
έχετε
έχουν*

Παρατατικός

είχα
είχες
είχε

είχαμε
είχατε
είχαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα έχω

* Εναλλακτικοί τύποι: έχουνε, είχανε

Το «έχω», όμως, είναι και βοηθητικό ρήμα. Με τη βοήθειά του φτιάχνονται οι τρεις συντελεσμένοι χρόνοι:

❮ ❯

Τα σύνθετα του «έχω»

1 Τα περισσότερα σύνθετα είναι και αυτά ελλειπτικά:

εξέχω (προεξέχω)

• εξείχα (προεξείχα)
• θα εξέχω (θα προεξέχω)

κατέχω

• κατείχα
• θα κατέχω

περιέχω (εμπεριέχω)

• περιείχα (εμπεριείχα)
• θα περιέχω (θα εμπεριέχω)

υπερέχω

• υπερείχα
• θα υπερέχω

προέχει

• προείχε
• θα προέχει

2 Μερικά έχουν και αοριστικό θέμα (από τον αρχαίο αόριστο «έσχον, έσχες, έσχε»), αλλά ο αόριστός τους είναι δύσχρηστος και αναπληρώνεται από τον παρατατικό.

Λίγη προσοχή, ωστόσο, χρειάζεται στον απλό μέλλοντα και στους συντελεσμένους χρόνους:

μετέχω

• μετείχα
• θα μετέχω, θα μετάσχω
• έχω μετάσχει

συμμετέχω

• συμμετείχα
• θα συμμετέχω, θα συμμετάσχω
• έχω συμμετάσχει

παρέχω

• παρείχα
• θα παρέχω, θα παράσχω
• έχω παράσχει

απέχω

• απείχα
• θα απέχω, θα απόσχω
• έχω απόσχει

Ο αρχαίος αόριστος του «έχω» έχει επιβιώσει και στη λόγια φράση «πόθεν έσχες» (= από πού απέκτησες, ενν. την περιουσία σου).

3 Τέλος, υπάρχουν και δύο σύνθετα που έχουν προσαρμοστεί στη σύγχρονη γλώσσα μας και σχηματίζουν όλους τους χρόνους κανονικά:

αντέχω

• άντεχα, άντεξα
• θα αντέχω, θα αντέξω
• έχω αντέξει

προσέχω

• πρόσεχα, πρόσεξα
• θα προσέχω, θα προσέξω
• έχω προσέξει

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1-3), healthweb.gr (4)

Τα σύνθετα του «βαίνω»

Προσοχή στον αόριστο!

Το λόγιο ρήμα «βαίνω» μας έχει χαρίσει μερικά πολύ όμορφα και χρήσιμα ρήματα:

• επεμβαίνω, μεταβαίνω
• παραβαίνω, παρεμβαίνω
• προβαίνω, υπερβαίνω
• αποβαίνει, συμβαίνει

Το μόνο τους πρόβλημα είναι πως τα περισσότερα πρόσωπα του αορίστου σχηματίζονται με αρχαίες καταλήξεις, κάτι που μας ξενίζει ή και μας μπερδεύει.

Επίσης, χρειάζεται λίγη προσοχή ο τόνος του απλού μέλλοντα και των συντελεσμένων χρόνων.

Σχηματισμός των χρόνων

1 Στους συνεχείς χρόνους δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, πέρα από τις συνηθισμένες μικροαλλαγές που προκαλεί η εσωτερική αύξηση του παρατατικού:

Ενεστώτας

μετα-βαίνω
μετα-βαίνεις
μετα-βαίνει

μετα-βαίνουμε
μετα-βαίνετε
μετα-βαίνουν

Παρατατικός

μετ-έβαινα
μετ-έβαινες
μετ-έβαινε

μετα-βαίναμε
μετα-βαίνατε
μετ-έβαιναν

Συνεχής μέλλοντας

θα μετα-βαίνω

2 Στον αόριστο χρειάζονται προσοχή τα πρόσωπα που παίρνουν αύξηση, γιατί οι καταλήξεις τους προέρχονται από τα αρχαία ελληνικά:

μεταβαίνω

μετ-έβην
μετ-έβης
μετ-έβη

μετα-βήκαμε
μετα-βήκατε
μετ-έβησαν

παραβαίνω

παρ-έβην
παρ-έβης
παρ-έβη

παρα-βήκαμε
παρα-βήκατε
παρ-έβησαν

προβαίνω

προ-έβην
προ-έβης
προ-έβη

προ-βήκαμε
προ-βήκατε
προ-έβησαν

υπερβαίνω

υπερ-έβην
υπερ-έβης
υπερ-έβη

υπερ-βήκαμε
υπερ-βήκατε
υπερ-έβησαν

αποβαίνει

—
—
απ-έβη

—
—
απ-έβησαν

συμβαίνει

—
—
συν-έβη

—
—
συν-έβησαν

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται και τα ρήματα που έχουν δύο προθέσεις:

επεμβαίνω

επεν-έβην
επεν-έβης
επεν-έβη

επεμ-βήκαμε
επεμ-βήκατε
επεν-έβησαν

παρεμβαίνω

παρεν-έβην
παρεν-έβης
παρεν-έβη

παρεμ-βήκαμε
παρεμ-βήκατε
παρεν-έβησαν

3 Στον απλό μέλλοντα και στους συντελεσμένους χρόνους ο τόνος κατεβαίνει στη λήγουσα:

μεταβαίνω / μετέβην

• θα μεταβώ
• έχω μεταβεί

παραβαίνω / παρέβην

• θα παραβώ
• έχω παραβεί

προβαίνω / προέβην

• θα προβώ
• έχω προβεί

υπερβαίνω / υπερέβην

• θα υπερβώ
• έχω υπερβεί

αποβαίνει / απέβη

• θα αποβεί
• έχει αποβεί

συμβαίνει / συνέβη

• θα συμβεί
• έχει συμβεί

Τα ρήματα, όμως, που έχουν δύο προθέσεις συνήθως κρατούν τον τόνο στην παραλήγουσα:

επεμβαίνω / επενέβην

• θα επέμβω
• έχω επέμβει

παρεμβαίνω / παρενέβην

• θα παρέμβω
• έχω παρέμβει

Εύκολες εξαιρέσεις

Τρία σύνθετα του «-βαίνω» έχουν προσαρμοστεί στη γλώσσα μας και σχηματίζουν τον αόριστο με τις σύγχρονες καταλήξεις:

ανεβαίνω (αρχαία ελληνικά: αναβαίνω)

• ανέβηκα
• θα ανέβω – θα ανεβώ
• έχω ανέβει – έχω ανεβεί

κατεβαίνω (αρχαία ελληνικά: καταβαίνω)

• κατέβηκα
• θα κατέβω – θα κατεβώ
• έχω κατέβει – έχω κατεβεί

διαβαίνω

• διάβηκα
• θα διαβώ
• έχω διαβεί

Και κάτι ακόμη

Μερικά ρήματα σε «-βαίνω» δεν έχουν σχέση με το ομώνυμο ρήμα, οπότε οι καταλήξεις τους δεν παρουσιάζουν κάποια δυσκολία σε κανέναν χρόνο:

• ακριβαίνω
• βουβαίνω
• κατα-λαβαίνω, προ-λαβαίνω

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Νεοελληνική Γραμματική για Έλληνες και ξένους, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: euro2day.gr, Glossologia@facebook, thepressroom.gr

Η Τζένη

Του Αρκά

Έλληνας σκιτσογράφος και συγγραφέας

Περισσότερη Τζένη στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

Η Τζένη 1. Ένας αρχαίος Έλληνας 2. Η Τζένη και το κινητό 3. Καλά έκανες! 4. Ποια είναι η πρωτεύουσα της Γαλλίας; 5. Πού είναι το Πακιστάν;

ΑφιερώματαΚόμικς – ΣκίτσαΠρόσωπα

ΕΙΚΟΝΕΣ: Arkas-The-Original-Page@facebook
ΣΕΙΡΑ: Η Ρόζα

Τα ρήματα σε -λλω

Προσοχή στα λάμδα!

Αυτά τα όμορφα ρήματα χρειάζονται προσοχή στην ορθογραφία, γιατί κάποιοι χρόνοι διαφέρουν μόνο στον αριθμό των «λ» τους:

• θα αναβάλλω  (συνεχής μέλλοντας)
  θα αναβάλω  (απλός μέλλοντας)
• ανέβαλλα  (παρατατικός)
  ανέβαλα  (αόριστος)  

ΘΥΜΑΜΑΙ

• Δύο -λλ- στους συνεχείς χρόνους (και εγκλίσεις)
• Ένα -λ- στους απλούς και συντελεσμένους χρόνους (και εγκλίσεις)

Σχηματισμός των χρόνων

1 Το ενεστωτικό θέμα έχει δύο «-λλ-»:

Ενεστώτας

ανα-βάλλω
ανα-βάλλεις
ανα-βάλλει

ανα-βάλλουμε
ανα-βάλλετε
ανα-βάλλουν

Παρατατικός

αν-έβαλλα
αν-έβαλλες
αν-έβαλλε

ανα-βάλλαμε
ανα-βάλλατε
αν-έβαλλαν

Συνεχής μέλλοντας

θα ανα-βάλλω

2 Το αοριστικό θέμα έχει ένα «-λ-»:

Αόριστος

αν-έβαλα
αν-έβαλες
αν-έβαλε

ανα-βάλαμε
ανα-βάλατε
αν-έβαλαν

Απλός μέλλοντας

θα ανα-βάλω
θα ανα-βάλεις
θα ανα-βάλει

θα ανα-βάλουμε
θα ανα-βάλετε
θα ανα-βάλουν

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω ανα-βάλει

Έτσι κλίνονται τα ρήματα:

• ποικίλλω
• σφάλλω

Το «βάλλω» με τα σύνθετά του:

• αμφιβάλλω, αναβάλλω, αποβάλλω
• εισβάλλω, εκβάλλω, επιβάλλω
• καταβάλλω, μεταβάλλω
• πανικοβάλλω, παρεμβάλλω
• περιβάλλω, προβάλλω, προσβάλλω
• συμβάλλω, υπερβάλλω, υποβάλλω

Αλλά και τα ρήματα σε -έλλω:  

• ανατέλλω
• αν-αγγέλλω, απαγγέλλω, εξαγγέλλω, καταγγέλλω
• ανα-στέλλω, αποστέλλω, διαστέλλω, καταστέλλω, περιστέλλω, συστέλλω, υποστέλλω

Αυτά τα ρήματα είναι πιο εύκολα στην ορθογραφία, γιατί στο αοριστικό θέμα εκτός από τα δύο «-λλ-» αλλάζει και το «-ε-»:

• θα απαγγέλλω  (συνεχής μέλλοντας)
  θα απαγγείλω  (απλός μέλλοντας)
• απήγγελλα  (παρατατικός)
  απήγγειλα  (αόριστος)  

Μια βολική αντικατάσταση

Μερικές φορές μπορεί να μπερδευτούμε και να μην είμαστε σίγουροι πόσα «λ» χρειάζεται το ρήμα μας.

Ένα κολπάκι, που εφαρμόζουμε και σε άλλες περιπτώσεις, είναι να αντικαταστήσουμε το ρήμα σε «-λλω» με κάποιο άλλο που έχει παρόμοια ή και πιο μακρινή σημασία.

Πρώτο παράδειγμα

Την περασμένη εβδομάδα ο κινηματογράφος __________ κάθε μέρα μια πολύ αστεία κωμωδία.

• πρόβαλλε (παρατατικός) ή πρόβαλε (αόριστος);

Παρόμοιο ρήμα σε παρατατικό και αόριστο:

• έδειχνε / έδειξε

Χρόνος που ταιριάζει: παρατατικός

• έδειχνε

Άρα ο σωστός τύπος είναι:  

• πρόβαλλε

Δεύτερο παράδειγμα

Λόγω της μεγάλης προσέλευσης του κόσμου ___ την __________ και το ερχόμενο Σάββατο.

• θα προβάλλει (συνεχής μέλλοντας) ή θα προβάλει (απλός μέλλοντας);

Παρόμοιο ρήμα στους δύο μέλλοντες:

• θα δείχνει / θα δείξει

Χρόνος που ταιριάζει: απλός μέλλοντας

• θα δείξει

Άρα ο σωστός τύπος είναι:  

• θα προβάλει

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: taxidromos.gr, themamagers.gr

Τα σύνθετα του «άγω»

Λίγα και... ταλαιπωρημένα!

Το αρχαίο ρήμα άγω (= οδηγώ) έχει επιβιώσει ως δεύτερο συνθετικό σε μερικά πολύ όμορφα και χρήσιμα ρήματα:

• ανάγω, απάγω
• εισάγω, εξάγω (διεξάγω)
• παράγω (αναπαράγω)
• προάγω, προσάγω κ.ά.

Αν δεν είστε σίγουροι για τη σημασία τους, σκεφτείτε τα θηλυκά που σχηματίζουν: αναγωγή, απαγωγή, εισαγωγή κ.ο.κ.

Σχηματισμός των χρόνων

Η κλίση του «άγω» προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά, κάτι που προκαλεί δυσκολίες και μπερδέματα.

Για παράδειγμα, το ενεστωτικό και το αοριστικό θέμα μοιάζουν πολύ:

• θα εισ-άγω (συνεχής μέλλοντας)
• θα εισ-αγάγω (απλός μέλλοντας)
• θα έχω εισ-αγάγει (συντελ. μέλλοντας)

Από την άλλη, η εσωτερική αύξηση είναι η αρχαία φωνηεντική αύξηση, όπου το «α-» γίνεται «η-»:

• εισ-ήγα (παρατατικός)
• εισ-ήγαγα (αόριστος)  

Αλλά ας τα δούμε από κοντά:

1 Το ενεστωτικό θέμα είναι το εύκολο «-⁠άγ-». Στον παρατατικό γίνεται «-ήγ-»:

Ενεστώτας

εισ-άγω
εισ-άγεις
εισ-άγει

εισ-άγουμε
εισ-άγετε
εισ-άγουν

Παρατατικός

εισ-ήγα
εισ-ήγες
εισ-ήγε

εισ-ήγαμε
εισ-ήγατε
εισ-ήγαν

Συνεχής μέλλοντας

θα εισ-άγω

2 Το αοριστικό θέμα είναι το διπλασιασμένο «-αγάγ-». Στον αόριστο γίνεται «-ήγαγ-», αλλά μόνο στα πρόσωπα που η αύξηση τονίζεται:

Αόριστος

εισ-ήγαγα
εισ-ήγαγες
εισ-ήγαγε

εισ-αγάγαμε
εισ-αγάγατε
εισ-ήγαγαν

Απλός μέλλοντας

θα εισ-αγάγω
θα εισ-αγάγεις
θα εισ-αγάγει

θα εισ-αγάγουμε
θα εισ-αγάγετε
θα εισ-αγάγουν

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω εισ-αγάγει

ΘΥΜΑΜΑΙ

• Το μικρό -αγ- στους συνεχείς χρόνους (και εγκλίσεις)
• Το διπλασιασμένο -αγαγ- στους απλούς και συντελεσμένους χρόνους (και εγκλίσεις)

Συνηθισμένα λάθη

α) Ο ενεστώτας λήγει σε «-άγω». Όσο κι αν είναι διαδεδομένο, δεν υπάρχει «εγώ απαγάγω»· μόνο «εγώ απάγω».

Άλλα παραδείγματα:

• εισάγει αυτοκίνητα (εισαγάγει)
• παράγουμε προϊόντα (παραγάγουμε)
• διεξάγουν έρευνα (διεξαγάγουν)

β) Δεν υπάρχει αοριστικό θέμα «-αξ-». Οι προσεκτικοί ομιλητές λένε «θα παραγάγω» και «να παραγάγω», όχι «θα παράξω» και «να παράξω».

Με αυτήν τη λογική θα σχηματίζονταν και τα κακόηχα «θα εισάξω» ή «να εξάξω»!

(οι σωστοί τύποι, βέβαια, είναι «θα εισαγάγω» και «να εξαγάγω»)

γ) Οι συντελεσμένοι χρόνοι σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα «-αγαγ-». Δεν υπάρχει «έχω εισάγει» ή «έχω παράγει»· οι σωστοί τύποι είναι «έχω εισαγάγει» και «έχω παραγάγει».

Άλλα παραδείγματα:

• έχουμε εξαγάγει χρήσιμα συμπεράσματα (εξάγει)
• έχουν προσαγάγει τους συλληφθέντες (προσάγει)

Μια βολική αντικατάσταση

Μερικές φορές όλα αυτά τα «-αγ-» και «-⁠αγαγ-» μπορεί να μας μπερδέψουν και να μην είμαστε σίγουροι για τον χρόνο του ρήματος που θα χρησιμοποιήσουμε.

Ένα κολπάκι, που εφαρμόζουμε και σε άλλες περιπτώσεις, είναι να αντικαταστήσουμε το ρήμα σε «-άγω» με κάποιο άλλο που έχει παρόμοια ή και πιο μακρινή σημασία.

Πρώτο παράδειγμα

Τις τελευταίες δεκαετίες η χώρα μας __________ κάθε χρόνο πολλούς τόνους λάδι στην Ευρώπη.

• εξήγε (παρατατικός) ή εξήγαγε (αόριστος);

Παρόμοια ρήματα σε παρατατικό και αόριστο:

• πουλούσε / πούλησε
• έστελνε / έστειλε

Χρόνος που ταιριάζει: παρατατικός

• πουλούσε
• έστελνε

Άρα ο σωστός τύπος είναι:  

• εξήγε

Δεύτερο παράδειγμα

Φέτος, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας, __________ σημαντικά μικρότερη ποσότητα.

• θα εξάγουμε (συνεχής μέλλοντας) ή θα εξαγάγουμε (απλός μέλλοντας);

Παρόμοια ρήματα στους δύο μέλλοντες:

• θα πουλούμε / θα πουλήσουμε
• θα στέλνουμε / θα στείλουμε

Χρόνος που ταιριάζει: απλός μέλλοντας

• θα πουλήσουμε
• θα στείλουμε

Άρα ο σωστός τύπος είναι:  

• θα εξαγάγουμε

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: protothema.gr, safeandsecure.gr, politic.gr

Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ

Ο Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) είναι μια στρατιωτική αμυντική συμμαχία χωρών της Δύσης που βρίσκονται δυτικά και ανατολικά του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού.

Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ

Το ΝΑΤΟ, γνωστό και ως Βορειοατλαντική Συμμαχία, ιδρύθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και απαρτίζεται από 32 κράτη μέλη. Η έδρα του βρίσκεται στις Βρυξέλλες, την πρωτεύουσα του Βελγίου.

Σκοπός του ΝΑΤΟ είναι η ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των χωρών που το αποτελούν, η προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων τους και η αποτροπή της ένοπλης επίθεσης εναντίον κάποιου κράτους μέλους από άλλη χώρα.

ΝΑΤΟ – ΟΤΑΝ

Το λογότυπο της Συμμαχίας αναγράφει τα αρχικά της στις δύο επίσημες γλώσσες της.

• Αγγλικά: North Atlantic Treaty Organization
• Γαλλικά: Organisation du Traité de l’Atlantique Nord

Σύντομη ιστορία του ΝΑΤΟ

1949. Ίδρυση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας από δέκα χώρες της Ευρώπης (Ισλανδία, Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία, Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Ιταλία) και δύο της Βόρειας Αμερικής (ΗΠΑ, Καναδάς).

1952. Το ΝΑΤΟ διευρύνεται για πρώτη φορά. Εισέρχονται δύο νέες χώρες, η Ελλάδα και η Τουρκία.

1955. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Δυτική Γερμανία.

1982. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Ισπανία.

1990. Το ΝΑΤΟ διευρύνεται για τέταρτη φορά. Η Ανατολική Γερμανία ενσωματώνεται στη Δυτική και γίνεται τμήμα της ενιαίας πλέον Γερμανίας.

Το κτίριο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλες

1999. Εισέρχονται τρεις νέες χώρες: Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία.

2004. Εισέρχονται εφτά νέες χώρες: Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Βουλγαρία, Ρουμανία.

2009. Εισέρχονται δύο νέες χώρες, η Κροατία και η Αλβανία.

2017. Εισέρχεται μία νέα χώρα, το Μαυροβούνιο.

2020. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Βόρεια Μακεδονία.

2023. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Φινλανδία.

2024. Εισέρχεται μία νέα χώρα, η Σουηδία.

Η σημαία του ΝΑΤΟ

Τα κράτη μέλη του ΟΗΕ

Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Κράτη

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: el.wikipedia.org (1-2,5), naszapolska.pl (3), en.wikipedia.org (4)

Υπερωρίες

Του Αρκά

Έλληνας σκιτσογράφος και συγγραφέας

1. Δίσεκτο έτος το 2016
2. Υπερωρίες

Κόμικς – ΣκίτσαΧρόνος

ΠΗΓΗ: Arkas-The-Original-Page@facebook
ΣΕΙΡΑ: Ο Φεβρουάριος και οι έντεκα μήνες