Κτίρια της βυζαντινής Κωνσταντινούπολης(διαδραστικός χάρτης)

Εξερευνήστε το τοπογραφικό σχέδιο της Κωνσταντινούπολης κατά τη βυζαντινή της περίοδο (4ος–15ος αιώνας).

Πατήστε στην εικόνα

Χάρτης της σημερινής Κωνσταντινούπολης

Η Αγία Σοφία

Μεσαιωνικά χρόνια

ΠΗΓΗ: Ιστορία Β΄ Γυμνασίου

Η Κυριακή

Ωραία που ’ν’ η Κυριακή,
μα να ’ταν πιο μεγάλη,
γιατί περνάει γρήγορα
κι αργεί να έρθει η άλλη.

Η Κυριακή, η Κυριακή
να ήταν πιο μεγάλη.

Κυριακή, γιορτή και σχόλη
να ’ταν η βδομάδα όλη
κι η Δευτέρα να ’ταν μόνο
κάνα δυο φορές τον χρόνο.

Της Κυριακής το ξύπνημα
έχει δικιά του χάρη,
δε σε κρατάει το στρώμα σου
ούτε το μαξιλάρι.

Η Κυριακή, η Κυριακή
έχει δικιά της χάρη.

Κυριακή, γιορτή και σχόλη...

ΣΤΙΧΟΙ: Αλέκος Σακελλάριος
ΜΟΥΣΙΚΗ: Γιώργος Ζαμπέτας
ΕΡΜΗΝΕΙΑ: Μαρινέλλα
ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ: 1966

ΤραγούδιαΧρόνος

Τα αρσενικά σε -ης/-εις

Προσοχή στον πληθυντικό!

Τα περισσότερα από αυτά τα ουσιαστικά έχουν δημιουργηθεί από το αρσενικό των αρχαιόκλιτων επιθέτων σε -ης, -ης, -ες.

Ασθενής

Σήμερα, ωστόσο, η γενική πτώση του ενικού αριθμού έχει απλοποιηθεί. Μια χαρά!

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

ασθενής
ασθενή
ασθενή

οι
των
τους

ασθενείς
ασθενών
ασθενείς

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• αστεροειδής, γηγενής
• ευγενής, θυρεοειδής, ιθαγενής
• καρδιοπαθής, κερατοειδής
• ναρκομανής, νεφροπαθής
• ομογενής, ομοεθνής
• πρωτοετής, πυρομανής, πυροπαθής
• συγγενής, τοξικομανής, ψυχασθενής

Αστεροειδείς

Ειδική περίπτωση

Κάποια αρσενικά σε -ης/-εις σχηματίζουν λίγο διαφορετικά τη γενική πτώση του πληθυντικού αριθμού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

πρέσβης
πρέσβη
πρέσβη

οι
των
τους

πρέσβεις
πρέσβεων
πρέσβεις

Παρόμοια αρσενικά:

• λάτρης, μάντης
• πήχης, πρύτανης (αντι-⁠πρύτανης)
• τίγρης

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: now14.co.il, science.fandom.com

Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες

Όμορφα μεν, αρχαιόκλιτα δε!

Τα επίθετα αυτά θέλουν προσοχή, γιατί μας έρχονται από τα αρχαία ελληνικά. Ευτυχώς, έχουν τις ίδιες καταλήξεις στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος.

Επιπλέον:

1 Η γενική του ενικού αριθμού λήγει σε -ους και είναι ίδια και στα τρία γένη:

• του διεθνούς οργανισμού
• της διεθνούς οργάνωσης
• του διεθνούς αεροδρομίου

Ο ΟΗΕ είναι ο μεγαλύτερος διεθνής οργανισμός στον κόσμο

2 Τα περισσότερα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις —και στη γενική πληθυντικού. Εδώ συναντούμε όλα τα οξύτονα και λίγα παροξύτονα:

• ο/η διεθνής, το διεθνές → των διεθνών
• ο/η αυθάδης, το αυθάδες → των αυθάδων

Τα πιο πολλά παροξύτονα, ωστόσο, στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση. Ευτυχώς, είναι εύκολο να τα θυμόμαστε· όλα λήγουν σε -ώδης:

• ο/η βραχώδης, το βραχώδες → των βραχωδών
• ο/η μανιώδης, το μανιώδες → των μανιωδών

Βραχώδης ακτή

Πάμε να τα δούμε από κοντά:

Σταθερός τόνος

Όλα τα οξύτονα και λίγα παροξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

διεθνής
διεθνούς
διεθνή

οι
των
τους

διεθνείς
διεθνών
διεθνείς

η
της
τη

διεθνής
διεθνούς
διεθνή

οι
των
τις

διεθνείς
διεθνών
διεθνείς

το
του
το

διεθνές
διεθνούς
διεθνές

τα
των
τα

διεθνή
διεθνών
διεθνή

Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο διεθνής οργανισμός, η διεθνής οργάνωση, το διεθνές αεροδρόμιο)

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:

• ακριβής, ασφαλής, αυθάδης, αυτάρκης
• βραδυφλεγής
• δημοφιλής, διαρκής, δυστυχής
• ελλιπής, επιεικής, επιρρεπής
• ισοσκελής
• κατηφής, κλινήρης, κοινωφελής
• νομοταγής
• οικειοθελής, οξυδερκής
• πλήρης, πολυτελής, πρωτοφανής
• σαφής, συμπαγής, συνεπής, συνεχής
• υγιής
• ψευδής  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Τα σύνθετα που σχηματίζονται από τα προηγούμενα επίθετα: αν-ακριβής, α-⁠σαφής, υπερ-πλήρης

β) Τα σύνθετα επίθετα των οποίων το δεύτερο συνθετικό λήγει σε:

• -γενής (πρωτογενής, σεισμογενής)
• -εθνής (διεθνής, πολυεθνής)
• -ειδής (αμφιβληστροειδής, ομοειδής)
• -ετής (δεκαετής, μονοετής)
• -μανής (μυθομανής, τελειομανής)
• -μελής (αρτιμελής, τριμελής)
• -μερής (διμερής, λεπτομερής)
• -παθής (ευπαθής, ωραιοπαθής)
• -πρεπής (αξιοπρεπής, μεγαλοπρεπής)
• -σκεπής (ασκεπής, νεφοσκεπής)
• -φυής (ευφυής, μεγαλοφυής)
• -χαρής (περιχαρής, πολεμοχαρής)

Πλήρεις!

Μετακίνηση τόνου

Τα όμορφα επίθετα σε -ώδης στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

βραχώδης
βραχώδους
βραχώδη

οι
των
τους

βραχώδεις
βραχωδών
βραχώδεις

η
της
τη

βραχώδης
βραχώδους
βραχώδη

οι
των
τις

βραχώδεις
βραχωδών
βραχώδεις

το
του
το

βραχώδες
βραχώδους
βραχώδες

τα
των
τα

βραχώδη
βραχωδών
βραχώδη

Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο βραχώδης τόπος, η βραχώδης ακτή, το βραχώδες έδαφος)

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:

• αγχώδης, αλματώδης, αμμώδης
• βλακώδης, δηλητηριώδης
• ενθουσιώδης, ενστικτώδης
• θεμελιώδης, θορυβώδης, θυελλώδης
• καταρρακτώδης
• μανιώδης, μυστηριώδης, μυώδης
• ογκώδης, ομιχλώδης, ουσιώδης
• παιδαριώδης, περιπετειώδης
• σκανδαλώδης, στοιχειώδης
• ταραχώδης, τερατώδης, τρικυμιώδης
• φλεγματώδης, φλεγμονώδης

Ειδική περίπτωση

Κάποια παροξύτονα (πολύ λίγα) μετακινούν τον τόνο κατά τον σχηματισμό του ουδετέρου:

• ο/η συνήθης — το σύνηθες (φαινόμενο)
• ο/η υπερμεγέθης — το υπερμέγεθες (κτίριο)
• ο/η επιμήκης — το επίμηκες (σχήμα)

Η μετακίνηση αφορά μόνο την ονομαστική του ενικού και τις πτώσεις που της μοιάζουν (αιτιατική, κλητική):

• το σύνηθες, του συνήθους – τα συνήθη, των συνήθων

Τα επίθετα αυτά λήγουν σε:

• -ήθης (κακοήθης, συνήθης)
• -μεγέθης (ισομεγέθης)
• -μήκης (διαμήκης, ισομήκης)

Και κάτι ακόμη

α) Όπως πολλά επίθετα γενικώς, έτσι και κάποια από αυτά τα επίθετα γίνονται ουσιαστικά (ουσιαστικοποιούνται).

Τότε η γενική του ενικού αριθμού απλοποιείται στα αρσενικά, ενώ παραμένει ίδια στα θηλυκά και στα ουδέτερα:

• ο ασθενής → του ασθενή  
• η ασθενής → της ασθενούς  
• το αιλουροειδές → του αιλουροειδούς  

β) Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες δε σχηματίζουν επιρρήματα σε -α, όπως τα περισσότερα επίθετα, αλλά σε -ως:

• ακριβής → ακριβώς
• διαρκής → διαρκώς
• διεθνής → διεθνώς
• δυστυχής → δυστυχώς
• ιλιγγιώδης → ιλιγγιωδώς
• προφανής → προφανώς
• σαφής → σαφώς
• συνεπής → συνεπώς
• συνεχής → συνεχώς
• συνήθης → συνήθως

Αλλά:

• ειλικρινής → ειλικρινά
• ολοτελής → ολότελα

Η κλίση των επιθέτων  1.  Τα επίθετα σε -ος, -η, -ο  2.  Τα επίθετα σε -ος, -α, -ο  3.  Τα επίθετα σε -ος, -ος, -ο  4.  Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες  5.  Τα επίθετα σε -ης, -α, -ικο  6.  Τα επίθετα σε -άς, -ού, -άδικο  7.  Τα επίθετα σε -ής, -ού, -ίδικο  8.  Τα επίθετα σε -ων, -ουσα, -ον  9.  Τα επίθετα σε -είς, -είσα, -έν 10. Τα επίθετα σε -ας, -ασα, -αν 11. Τα επίθετα σε -ών, -ούσα, -ούν 12. Τα επίθετα σε -ών, -ώσα, -ών 13. Τα επίθετα σε -ων, -ων, -ον 14. Τα επίθετα σε -ής, -ιά, -ί 15. Τα επίθετα σε -ύς, -ιά, -ύ 16. Τα επίθετα σε -ύς, -εία, -ύ 17. Το επίθετο «πολύς» 18. Επίθετα με άλλες καταλήξεις ► Τα άκλιτα επίθετα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: naftemporiki.gr, pixabay.com, metropol.hu, pluspapageorgiou@facebook

Τα θηλυκά σε -ης/-εις

Προσοχή στον πληθυντικό!

Ασθενής

Τα περισσότερα από αυτά τα ουσιαστικά έχουν δημιουργηθεί από το θηλυκό των αρχαιόκλιτων επιθέτων σε -ης, -ης, -ες και κλίνονται με τον ίδιο τρόπο:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

ασθενής
ασθενούς
ασθενή

οι
των
τις

ασθενείς
ασθενών
ασθενείς

Έτσι κλίνονται τα θηλυκά:

• αλλοεθνής, αναξιοπαθής
• γηγενής
• επιτελής, ευγενής
• ιθαγενής
• καρδιοπαθής, καρκινοπαθής
• ναρκομανής, νεφροπαθής
• ομογενής, ομοεθνής
• πρωτοετής, πυρομανής, πυροπαθής
• συγγενής
• τοξικομανής
• ψυχασθενής

Πρωτοετής

Ειδικές περιπτώσεις

Η τριήρης, η πρέσβης και η πρύτανης (μαζί με την αντιπρύτανή της) σε κάποιες πτώσεις κλίνονται λίγο διαφορετικά:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

τριήρης*
τριήρους
τριήρη

οι
των
τις

τριήρεις
τριήρεων
τριήρεις

η
της
την

πρέσβης
πρέσβεως
πρέσβη

οι
των
τις

πρέσβεις
πρέσβεων
πρέσβεις

η
της
την

πρύτανης
πρυτάνεως
πρύτανη

οι
των
τις

πρυτάνεις
πρυτάνεων
πρυτάνεις

Κλητικού ενικού: τριήρης

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: naturway.cz, neolaia.gr

Τα ουδέτερα σε -ες

Ήτα στον πληθυντικό!

Αιλουροειδές

Αυτά τα ουσιαστικά έχουν δημιουργηθεί από το ουδέτερο των αρχαιόκλιτων επιθέτων σε -ης, -ης, -ες και κλίνονται με τον ίδιο τρόπο:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

αιλουροειδές
αιλουροειδούς
αιλουροειδές

τα
των
τα

αιλουροειδή
αιλουροειδών
αιλουροειδή

Έτσι κλίνονται τα ουδέτερα:

• αληθές, ανθρωποειδές
• βεληνεκές
• δεκαπενταμελές, διηνεκές
• εκκρεμές, τριεθνές

Και μόνο (ή συνήθως) στον πληθυντικό:

• βοοειδή, εσπεριδοειδή
• συναφή, τιμαλφή

Εσπεριδοειδή

Μετακίνηση τόνου

Στα λίγα παροξύτονα ο τόνος στη γενική του πληθυντικού κατεβαίνει στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

ιδεώδες
ιδεώδους
ιδεώδες

τα
των
τα

ιδεώδη
ιδεωδών
ιδεώδη

Έτσι κλίνονται μόνο (ή συνήθως) στον πληθυντικό:

• κητώδη
• οινοπνευματώδη
• στοιχειώδη

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: thedowneypatriot.com, theepochtimes.com

Ιστορίες από τα παλιά

Οι εφαρμογές της γιαγιάς

Επίσκεψη στον παππού

Όλα στην τσέπη

Αγρίεψαν τα πράγματα

«Ώστε εσύ μας πήρες τη δουλειά!»

Κόμικς – ΣκίτσαΤεχνολογία

ΕΙΚΟΝΕΣ: Arkas-The-Original-Page@facebook (1-2), leximathia@facebook (επιμέλεια: podilato98.blogspot.com) (3), politismos1@facebook (4), staspron2009@twitter (5)