Οι ζωντανοί οργανισμοί

Η πιο σημαντική αιτία για την ύπαρξη ζωής στη Γη είναι το νερό. Περίπου τα 3/4 της επιφάνειάς της καλύπτονται από νερό με τη μορφή παγετώνων, ωκεανών, λιμνών και ποταμών. Η ζωή, τουλάχιστον με τη μορφή που τη γνωρίζουμε, δε θα μπορούσε να δημιουργηθεί και να διατηρηθεί χωρίς την ύπαρξη νερού.

Γι’ αυτό, εξάλλου, κάθε προσπάθεια των επιστημόνων να ανακαλύψουν αν υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες ξεκινά από το απλό ερώτημα αν ο πλανήτης αυτός έχει νερό!



Η ύπαρξη άφθονου οξυγόνου στην ατμόσφαιρα είναι ο δεύτερος παράγοντας που ευνοεί καθοριστικά την ύπαρξη ζωής στη Γη. Όλοι σχεδόν οι ζωντανοί οργανισμοί, τόσο αυτοί που ζουν στην ξηρά όσο και οι υδρόβιοι, χρειάζονται οξυγόνο για τις λειτουργίες τους.

Το πολύτιμο αυτό αέριο προέρχεται από τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, η οποία αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των φυτών. Χάρη στη φωτοσύνθεση η ποσότητα του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα παραμένει σταθερή παρά τη συνεχή κατανάλωσή του από όλους τους ζωντανούς οργανισμούς. Δίκαια, λοιπόν, τα φυτά χαρακτηρίζονται «πνεύμονες ζωής»!



Αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας, παρατηρούμε ένα πλήθος ζωντανών οργανισμών αλλά και πολλά άψυχα αντικείμενα. Με τη βοήθεια της αρχαίας λέξης βίος (= ζωή) ονομάζουμε

τους ζωντανούς οργανισμούς έμβια (< εν + βίος) και

τα αντικείμενα που δεν έχουν ζωή άβια (< α- στερητικό + βίος).

Χαρακτηριστικές λειτουργίες των ζωντανών οργανισμών

Οι ζωντανοί οργανισμοί εμφανίζουν χαρακτηριστικές λειτουργίες: τρέφονται, κινούνται, αναπτύσσονται, αναπνέουν, αντιδρούν σε ερεθίσματα και αναπαράγονται.

1. Τρέφονται. Οι οργανισμοί χρειάζονται ενέργεια, για να επιζήσουν και να αναπτυχθούν. Την ενέργεια αυτή την εξασφαλίζουν με την τροφή. Τα φυτά συνθέτουν μόνα τους την τροφή τους, ενώ τα ζώα τρώνε φυτά ή άλλα ζώα.

2. Κινούνται. Τα περισσότερα ζώα μπορούν να μετακινηθούν από το ένα μέρος στο άλλο περπατώντας, πετώντας ή κολυμπώντας. Τα φυτά δεν μπορούν βέβαια να μετακινηθούν, όμως ακόμη κι αυτά κινούν τα φύλλα τους, στρέφοντάς τα προς το φως.

3. Αναπτύσσονται. Τα ζώα αναπτύσσονται μέχρι να αποκτήσουν την τελική τους μορφή. Τα φυτά αναπτύσσονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Πάντως, όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, φυτά και ζώα, κάποτε ωριμάζουν, γερνούν και πεθαίνουν.

4. Αναπνέουν. Για να γίνει η καύση των τροφών και η απελευθέρωση της ενέργειας που υπάρχει σε αυτές, οι περισσότεροι οργανισμοί χρειάζονται οξυγόνο. Το οξυγόνο αυτό το εξασφαλίζουν με την αναπνοή.

5. Αντιδρούν σε ερεθίσματα. Οι ζωντανοί οργανισμοί ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα από το περιβάλλον τους. Η χελώνα, για παράδειγμα, κρύβεται στο καβούκι της όταν αιστανθεί κίνδυνο, ενώ το σώμα μας ιδρώνει όταν αισθανθούμε ζέστη. Οι αντιδράσεις των οργανισμών μπορεί να διαφέρουν, ο στόχος όμως είναι κοινός: η επιβίωση!

6. Αναπαράγονται. Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί αναπαράγονται. Η δημιουργία απογόνων είναι προϋπόθεση για να συνεχιστεί η ζωή και μετά τον θάνατο των γονιών.

Το φαινόμενο της ζωής

Ορισμένες από αυτές τις λειτουργίες, ωστόσο, δε χαρακτηρίζουν αποκλειστικά το φαινόμενο της ζωής. Κάποιες εμφανίζονται και στα άβια. Ένα αεροπλάνο, π.χ., κινείται, ένα ψυγείο αντιδρά στην αύξηση της θερμοκρασίας κ.ο.κ.

Υπάρχουν όμως δύο λειτουργίες που συναντώνται αποκλειστικά στους ζωντανούς οργανισμούς:

Ο μεταβολισμός. Μόνο οι ζωντανοί οργανισμοί προσλαμβάνουν ενέργεια και θρεπτικές ουσίες και τις χρησιμοποιούν για την ανάπτυξή τους.

Η αναπαραγωγή. Καμιά μηχανή, κανένα άβιο αντικείμενο δεν μπορεί να αναπαραχθεί.

Μια ειδική υποκατηγορία

Μια ιδιαίτερη υποκατηγορία των άβιων αντικειμένων αποτελούν αυτά που προέρχονται από νεκρά τμήματα οργανισμών. Η ξύλινη καρέκλα, για παράδειγμα, είναι άβιο. Έχει κατασκευαστεί όμως από ένα δέντρο που κάποτε στεκόταν σε ένα δάσος ολοζώντανο.

Με τον ίδιο τρόπο το μάλλινο πουλόβερ μας έχει κατασκευαστεί από το μαλλί ενός ζώου, τα δερμάτινα παπούτσια μας από το δέρμα ενός ζώου, το χαρτί των βιβλίων και ο φελλός στο μπουκάλι του κρασιού από ένα δέντρο κλπ.

Ζωή

ΠΗΓΗ: Φυσικά ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: riverdancers.com (1), klimahaus-bremerhaven.de (2), podilato98.blogspot.com (3-4: Φυσικά ΣΤ΄ Δημοτικού)