2 Δεκ 2022

Τα θηλυκά σε -α (1)

Προσοχή στη γενική πληθυντικού!

Μερικά από αυτά τα θηλυκά δεν έχουν πληθυντικό, αλλά ακόμη και όταν έχουν, η γενική πτώση μπορεί να είναι δύσχρηστη ή να μη σχηματίζεται καν.

Ημέρα

Τα περισσότερα, βέβαια, σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού και μάλιστα, κατά κανόνα, τονίζονται στη λήγουσα. Αυτός ο κανόνας ισχύει για:

α) Όλα τα οξύτονα
  • η αγορά, των αγορών

β) Τα περισσότερα παροξύτονα
  • η γυναίκα, των γυναικών

γ) Τα περισσότερα προπαροξύτονα
  • η θάλασσα, των θαλασσών

Τα υπόλοιπα παροξύτονα και προπαροξύτονα είτε διατηρούν τον τόνο σταθερό σε όλες τις πτώσεις είτε τον κατεβάζουν μία θέση:
  • η πεταλούδα, των πεταλούδων
  • η ικανότητα, των ικανοτήτων
  • η αγριόχηνα, των αγριόχηνων

Σαλάτα

Πάμε να τα δούμε από κοντά:

Οξύτονα

Τα οξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

αγορά
αγοράς
αγορά


οι
των
τις

αγορές
αγορών
αγορές


Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:
  • γενεά, δωρεά, εκδορά
  • θεά, νοικοκυρά, ξηρά, ουρά
  • πεθερά, πλευρά, πυρά
  • σειρά, σπορά, στοά
  • φθορά, φορά, φρουρά
  • χαρά, χροιά

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:
  • αλογο-ουρά, λαχαν-αγορά
  • ορο-σειρά, συμ-περι-φορά

Αλλά και όσα λήγουν σε:
  • -ιά (καρδιά, πορτοκαλιά)
  • -ειά (γιατρειά, δουλειά)

Αγορά

Παροξύτονα

Τα περισσότερα παροξύτονα στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

γυναίκα
γυναίκας
γυναίκα


οι
των
τις

γυναίκες
γυναικών
γυναίκες


Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:
  • αγκινάρα, αφίσα, βάρκα, βούρτσα
  • γλώσσα, γόμα, γραβάτα, γρανίτα
  • έδρα, ζέβρα, ημέρα, ιδέα
  • κάλτσα, καρέκλα, κορνίζα, κούκλα
  • λαγάνα, λίστα, μάσκα, μύγα
  • νότα, ντομάτα, ντουλάπα, νύχτα
  • πατάτα, πιατέλα, ρίζα, ρόδα
  • σαλάτα, σαύρα, σημαία, σοκολάτα
  • ταβέρνα, τρύπα, τσάντα, τσίχλα
  • φλέβα, φόρμα, φούστα, φρεγάτα
  • χάντρα, χελώνα, χήνα, χώρα
  • ψείρα, ώρα

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:
  • εν-έδρα, εξ-έδρα

Αλλά και όσα λήγουν σε:
  • -εία (εταιρεία, πλατεία)
  • -έτα (πετσέτα, ρακέτα)
  • -ία (θερμοκρασία, φωτογραφία)
  • -ίδα, -ίνα, -όνα  
  • -τρα (ορχήστρα, σφυρίχτρα)
Τα θηλυκά με αυτές τις καταλήξεις δεν έχουν σταθερή συμπεριφορά στη γενική πληθυντικού.

Μερικά μετακινούν τον τόνο στη λήγουσα (των βιδών)
  • -ίδα: βίδα, γίδα
  • -ίνα: αξίνα, βιτρίνα, ζελατίνα, καμπίνα, καντίνα, κασετίνα, κουζίνα, κουρτίνα, μπαλαρίνα
  • -όνα: βελόνα, κολόνα, κοτρόνα, πολυθρόνα

Τα περισσότερα, όμως, τον κρατούν στην παραλήγουσα (των ακρίδων)
  • -ίδα: ακρίδα, αλυσίδα, ασπίδα, βλεφαρίδα, ελπίδα, επιδερμίδα, εφημερίδα, καταιγίδα, κοτσίδα, νυχτερίδα, παγίδα, πατρίδα, πινακίδα, πυξίδα, σελίδα
  • -ίνα: ακτίνα, ελαφίνα, θεατρίνα, σοκολατίνα
  • -όνα: αλκυόνα, αμαζόνα, εικόνα, σιαγόνα, σπιταρόνα, σταγόνα, σφεντόνα, τερηδόνα

Γυναίκες

Τα υπόλοιπα παροξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις: η πεταλούδα, των πεταλούδων

Προπαροξύτονα

Τα περισσότερα προπαροξύτονα στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο δύο θέσεις:

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

θάλασσα
θάλασσας
θάλασσα


οι
των
τις

θάλασσες
θαλασσών
θάλασσες


Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:
  • άγκυρα, αίθουσα, άμαξα, άμυνα
  • γενέτειρα, γέφυρα
  • εορτάζουσα, έρευνα, έχιδνα
  • θύελλα, κάμερα, κάψουλα
  • μέδουσα, όπερα, πρωτεύουσα
  • σάτιρα, σπάτουλα
  • τέμπερα, τράπεζα, τρίλιζα, τυρόπιτα
  • ύαινα
  • φάλαινα, φράουλα, φυσαρμόνικα

Μαζί τους και όσα λήγουν σε:
  • -εια (επιφάνεια, προσπάθεια)
  • -ια (αθλήτρια, μαθήτρια)
  • -ισσα (μέλισσα, ποδηλάτισσα)
  • -οια (έννοια, παλίρροια)

Θάλασσα

Τα υπόλοιπα προπαροξύτονα κατεβάζουν τον τόνο μόνο μία θέση, αν και μερικά τον διατηρούν σταθερό σε όλες τις πτώσεις:
  • η ικανότητα, των ικανοτήτων
  • η αγριόχηνα, των αγριόχηνων

Διαφοροποιήσεις

α) Η κυρά και η μάνα σχηματίζουν και έναν δεύτερο, ανισοσύλλαβο πληθυντικό σε -άδες:
  • κυρές (χωρίς γενική) – κυράδες
  • μάνες (χωρίς γενική) – μανάδες

β) Σε κάποιες καθιερωμένες εκφράσεις χρησιμοποιείται η αρχαιόμορφη γενική σε
  • -είας (ζώνη ασφαλείας, μέτρηση ακριβείας)
  • -ης (πετσέτες θαλάσσης, φιστίκια Αιγίνης)
  • -ος (κρέμα νυκτός, Τράπεζα της Ελλάδος)


Και κάτι ακόμη

α) Όλα τα γυναικεία επώνυμα είναι άκλιτα. Παρατηρήστε μερικά συνηθισμένα λάθη:
  • η Μαρία Παπούλια → της Μαρίας Παπούλιας Παπούλια
  • η Ελπίδα Γαληνέα → της Ελπίδας Γαληνέας Γαληνέα
  • η Μυρτώ Βαλμά → της Μυρτώς Βαλμάς Βαλμά

β) Τα περισσότερα ουσιαστικά σε -α είναι θηλυκά, όμως υπάρχουν και αρκετά που είναι ουδέτερα:
  • η θάλασσα – το ψάρεμα  


ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: pixabay.com, thespruceeats.com, greekgastronomyguide.gr, latiendaencasa.es, theguardian.com, kathimerini.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Το σχόλιό σας θα εγκριθεί πρώτα από τον δάσκαλο98. Παρακαλώ μη γράφετε με greeklish ή κεφαλαία (σημαίνει ότι φωνάζετε), γιατί τα σχόλια θα διαγράφονται.
Πριν τη δημοσίευση ελέγξτε για τυχόν λάθη απροσεξίας, πατώντας στην «Προεπισκόπηση». Περισσότερα εδώ.