Τα ουδέτερα σε -ο (1)

Προσοχή στα προπαροξύτονα!

Νερό

Τα περισσότερα από αυτά τα ουδέτερα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις. Εδώ συναντούμε:

α) Όλα τα οξύτονα

• το νερό, του νερού
• τα νερά, των νερών

β) Όλα τα παροξύτονα

• το δέντρο, του δέντρου
• τα δέντρα, των δέντρων

γ) Πολλά προπαροξύτονα

• το βότσαλο, του βότσαλου
• τα βότσαλα, των βότσαλων

Τα υπόλοιπα προπαροξύτονα, που είναι και πολύ περισσότερα, κατεβάζουν τον τόνο μία θέση στις δύο γενικές, αλλά μπορεί και να τον διατηρούν σταθερό σε όλες τις πτώσεις.

Άλογο

Πάμε να τα δούμε από κοντά:

Σταθερός τόνος

1 Τα οξύτονα και τα παροξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

δέντρο
δέντρου
δέντρο

τα
των
τα

δέντρα
δέντρων
δέντρα

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:

• αβγό, βουνό, γραφείο
• δείπνο, δοχείο, δώρο
• εργαλείο, έργο, ερπετό
• ζώο, ηχείο, θαυμαστικό, ιατρείο
• καρότο, κάστρο, κυνηγητό
• λαγωνικό, Λενιό, λουκέτο
• μέτρο, μνημείο, μυαλό, μυστικό
• νερό, ξενοδοχείο, οξυγόνο
• παλτό, πεύκο, πλοίο, πτυχίο
• ρούχο, σχολείο, τρένο, υλικό
• φαγητό, φορτηγό, φύλλο, φύλο
• χόρτο, ψηφίο, ωδείο

Και μόνο (ή συνήθως) στον πληθυντικό:

• αγγλικά, γηρατειά, διαλυτικά
• εισαγωγικά, ελληνικά
• καλλιστεία, κουζινικά
• λεφτά, μετρητά, ναύλα
• πεθερικά, πουλερικά, πυρομαχικά
• ρέστα, σιτηρά, Χανιά, ψιλά

Δέντρο

2 Πολλά προπαροξύτονα διατηρούν επίσης σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

βότσαλο
βότσαλου
βότσαλο

τα
των
τα

βότσαλα
βότσαλων
βότσαλα

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:

• αερόθερμο, αντρόγυνο, άχυρο
• βασιλόπουλο, βερίκοκο
• γαρίφαλο, δαμάσκηνο, εργόχειρο
• κάγκελο, καρούμπαλο, κούτελο
• λάστιχο, λάχανο, λυκόσκυλο
• μάγουλο, μισοφέγγαρο
• νούμερο, νούφαρο, ντεπόζιτο
• ξεσκονόπανο, πούπουλο
• ροδάκινο, ροδοπέταλο
• σίδερο, σταυρόλεξο, σύννεφο
• τριαντάφυλλο, φιλότιμο
• χαμόγελο, ψίχουλο

Και μόνο (ή συνήθως) στον πληθυντικό:

• απόνερα, γυναικόπαιδα, ενδότερα
• κατσάβραχα, κόλλυβα
• μεσάνυχτα, πάνδεινα, συμπράγκαλα

Βότσαλα

Μετακίνηση τόνου

Τα περισσότερα προπαροξύτονα, όπως συνέβαινε σε παλαιότερες μορφές της γλώσσας μας, κατεβάζουν τον τόνο μία θέση στις δύο γενικές.

Ωστόσο, και αυτές οι όμορφες λέξεις σιγά σιγά προσαρμόζονται στη σύγχρονη κλίση, που θέλει τον τόνο σταθερό:

• το αυτοκίνητο, του αυτοκινήτου (ή αυτοκίνητου)
• το βούτυρο, του βούτυρου (ή βουτύρου)

Έντομα

Δεύτερος πληθυντικός

Το άλογο και το όνειρο σχηματίζουν και έναν δεύτερο, ανισοσύλλαβο πληθυντικό σε -ατα:

• άλογα – αλόγατα
• όνειρα – ονείρατα

Ξένα τοπωνύμια

Τα περισσότερα ξένα τοπωνύμια κλίνονται κανονικά:

• το Μιλάνο, του Μιλάνου
• το Μεξικό, του Μεξικού

Κάποια, ωστόσο, παραμένουν ακόμη άκλιτα:

• το Μονακό, του Μονακό
• το Τορόντο, του Τορόντο

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: Doktorceciliafurst@facebook, hqmagazine.co.za, nytimes.com, epicstoneworks.com, totesnewsworthy.com