Η οριστική

Μία από τις τρεις εγκλίσεις των ρημάτων

Η οριστική δηλώνει κάτι πραγματικό ή βέβαιο. Αντίθετα όμως από τις άλλες εγκλίσεις, δε δείχνει μόνο πώς δηλώνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα, αλλά και πότε γίνεται αυτό.

Ως προς τον τρόπο (το «πώς») διακρίνεται σε συνεχή, απλή και συντελεσμένη οριστική:

• γράφω, έγραφα, θα γράφω
• έγραψα, θα γράψω
• έχω γράψει, είχα γράψει, θα έχω γράψει

Ως προς τον χρόνο (το «πότε») ταυτίζεται με τους οκτώ χρόνους των ρημάτων, οι οποίοι αναφέρονται στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον:

• έγραφα, έγραψα, είχα γράψει
• γράφω, έχω γράψει
• θα γράφω, θα γράψω, θα έχω γράψει

Έτσι, για παράδειγμα, όταν λέμε ότι το «έγραφα» βρίσκεται στον παρατατικό, εννοούμε ότι βρίσκεται στη συνεχή οριστική και στο παρελθόν.

— Γράφω

Μορφές της οριστικής (χρόνοι)

Συνδυάζοντας τα παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι οι χρόνοι των ρημάτων βρίσκονται πάντοτε σε οριστική έγκλιση και διακρίνονται σε συνεχείς, απλούς και συντελεσμένους.

α) Οι συνεχείς χρόνοι έχουν την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης. Είναι τρεις και σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα:

• Ενεστώτας (γράφ-ω)
• Παρατατικός (έ-γραφ-α)
• Συνεχής μέλλοντας (θα γράφ-ω)

β) Οι απλοί χρόνοι φανερώνουν αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία. Είναι δύο και σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα:

• Αόριστος (έ-γραψ-α)
• Απλός μέλλοντας (θα γράψ-ω)

Πριν το θέμα του παρατατικού και του αορίστου μπορεί να υπάρχει αύξηση: έγραφα / έγραψα, αλλά: γράφαμε / γράψαμε

γ) Οι συντελεσμένοι χρόνοι φανερώνουν ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί. Είναι τρεις και σχηματίζονται επίσης από το αοριστικό θέμα:

• Παρακείμενος (έχω γράψ-ει)
• Υπερσυντέλικος (είχα γράψ-ει)
• Συντελεσμένος μέλλοντας (θα έχω γράψ-⁠ει)

Οι τύποι της ενεργητικής φωνής

Οι απλοί και οι συντελεσμένοι χρόνοι έχουν παρόμοιες καταλήξεις και στις δύο συζυγίες.

* Η διαφορά είναι ότι στη Β΄ συζυγία, που δεν έχει αοριστικό θέμα, οι καταλήξεις ξεκινούν με «ησ-».

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

ντύνω
(ενεστώτας)

έντυνα
(παρατατικός)

θα ντύνω
(συνεχής μέλλοντας)

ντύσω
(τύπος υποτακτικής)

έντυσα
(αόριστος)

θα ντύσω
(απλός μέλλοντας)

έχω ντύσει
(παρακείμενος)

είχα ντύσει
(υπερσυντέλικος)

θα έχω ντύσει
(συντελ. μέλλοντας)

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

αγαπώ*

αγαπούσα*

θα αγαπώ*

αγαπήσω

αγάπησα

θα αγαπήσω

έχω αγαπήσει

είχα αγαπήσει

θα έχω αγαπήσει

ενοχλώ

ενοχλούσα

θα ενοχλώ

ενοχλήσω

ενόχλησα

θα ενοχλήσω

έχω ενοχλήσει

είχα ενοχλήσει

θα έχω ενοχλήσει

* Αλλά και: αγαπάω, αγάπαγα, θα αγαπάω

— Αγαπώ

Οι τύποι της παθητικής φωνής

Οι απλοί και οι συντελεσμένοι χρόνοι έχουν παρόμοιες καταλήξεις και στις δύο συζυγίες.

* Η διαφορά είναι ότι στη Β΄ συζυγία, που δεν έχει αοριστικό θέμα, οι καταλήξεις ξεκινούν με «ηθ-».

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

ντύνομαι
(ενεστώτας)

ντυνόμουν
(παρατατικός)

θα ντύνομαι
(συνεχής μέλλοντας)

ντυθώ
(τύπος υποτακτικής)

ντύθηκα
(αόριστος)

θα ντυθώ
(απλός μέλλοντας)

έχω ντυθεί
(παρακείμενος)

είχα ντυθεί
(υπερσυντέλικος)

θα έχω ντυθεί
(συντελ. μέλλοντας)

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

αγαπιέμαι

αγαπιόμουν

θα αγαπιέμαι

αγαπηθώ

αγαπήθηκα

θα αγαπηθώ

έχω αγαπηθεί

είχα αγαπηθεί

θα έχω αγαπηθεί

ενοχλούμαι

ενοχλούμουν

θα ενοχλούμαι

ενοχληθώ

ενοχλήθηκα

θα ενοχληθώ

έχω ενοχληθεί

είχα ενοχληθεί

θα έχω ενοχληθεί

Άρνηση

Η άρνηση στην οριστική σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο δε(ν):

• δε μιλάω, δεν ντρέπομαι
• δεν της μιλάω, δε σε ντρέπομαι

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: amazon.com, podilato98.blogspot.com (το φόντο από forknweeds.co.nz), incontinenceproductsonline.co.uk