Η υποτακτική

Μία από τις τρεις εγκλίσεις των ρημάτων

Σε αντίθεση με την οριστική, που δηλώνει κάτι πραγματικό ή βέβαιο, η υποτακτική δηλώνει κάτι επιθυμητό ή αβέβαιο, αλλά και παρεμφερείς έννοιες, όπως δυνατότητα, πιθανότητα, απορία ή ευχή.

Παραδείγματα:

• Θέλω να συναντήσω τους φίλους μου.
• Μπορεί να πάμε εκδρομή αύριο.
• Μπορούμε να παίξουμε εδώ;
• Άκουσα ότι μπορεί να χιονίσει αύριο.
• Τι να κάνω τελικά; Μπερδεύτηκα!
• Μακάρι να έρθεις μαζί μας στο θέατρο.

© serhiibobyk/stock.adobe.com

Με το «να» και άλλες λέξεις

Στους τύπους της υποτακτικής, και πριν από το ρήμα, υπάρχει συνήθως το μόριο να:

• Δε θέλω να ταξιδέψω με αυτόν τον καιρό.
• Δεν πιστεύω να με ξέχασες!

Κάποιες φορές αντί για το «να» χρησιμοποιούμε άλλες μικρές λέξεις:

• Ας πει ο κόσμος ό,τι θέλει, δε με νοιάζει.
• Όταν έρθει η Μαρία, πες της ότι την ψάχνω.
• Πριν φύγεις, θέλω μια χάρη.
• Όποιος απαντήσει σωστά θα κερδίσει ένα δώρο.
• Αν τους μιλήσεις εσύ, θα σ’ ακούσουν.
• Φοβάμαι μήπως πάθεις τίποτα.
• Ίσως παίξουμε περισσότερο την άλλη φορά.

Μια ακόμη τέτοια λέξη είναι το μόριο θα. Το «θα» δε συναντάται μόνο στους μελλοντικούς χρόνους της οριστικής, αλλά και στην υποτακτική:

• Τέτοια ώρα θα διαβάζει (ίσως διαβάζει).
• Θα ήθελα ένα παγωτό.

Μορφές της υποτακτικής

Η υποτακτική διακρίνεται κυρίως σε συνεχή, απλή και συντελεσμένη. Όπως φανερώνει το όνομά της, συχνότερα χρησιμοποιείται η απλή υποτακτική.

α) Η συνεχής υποτακτική έχει την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης και σχηματίζεται από τους τύπους του ενεστώτα ή του συνεχούς μέλλοντα:

• γράφω → θα γράφω → να γράφω

β) Η απλή υποτακτική φανερώνει αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία και σχηματίζεται από τους τύπους του απλού μέλλοντα:

• έ-⁠γραψα → θα γράψω → να γράψω  

Σε κάποια ρήματα η απλή υποτακτική σχηματίζεται από τους τύπους ενός απλού μέλλοντα που χρειάζεται προσοχή:

• παίρνω / πήρα → θα πάρω → να πάρω
• βλέπω / είδα → θα δω → να δω

γ) Η συντελεσμένη υποτακτική φανερώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί και σχηματίζεται από τους τύπους του παρακειμένου:

• έχω γράψει → να έχω γράψει

Οι υπόλοιπες μορφές της υποτακτικής σχηματίζονται από τους τύπους των παρελθοντικών χρόνων (παρατατικός, αόριστος, υπερσυντέλικος):

• έγραφα → να έγραφα
• έγραψα → να έγραψα
• είχα γράψει → να είχα γράψει

— Μπορώ να τα γράψω σωστά!

Οι τύποι της ενεργητικής φωνής

Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να ντύνεις, να ντύσεις, να έχεις ντύσει κ.ο.κ.

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να ντύνω

να ντύσω

να έχω ντύσει

Άλλοι τύποι: να έντυνα – να έντυσα – να είχα ντύσει

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να αγαπώ/-άω

να αγαπήσω

να έχω αγαπήσει

να ενοχλώ

να ενοχλήσω

να έχω ενοχλήσει

Άλλοι τύποι:

• να αγαπούσα/αγάπαγα – να αγάπησα – να είχα αγαπήσει
• να ενοχλούσα – να ενόχλησα – να είχα ενοχλήσει

Οι τύποι της παθητικής φωνής

Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να ντύνεσαι, να ντυθείς, να έχεις ντυθεί κ.ο.κ.

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να ντύνομαι

να ντυθώ

να έχω ντυθεί

Άλλοι τύποι: να ντυνόμουν – να ντύθηκα – να είχα ντυθεί

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να αγαπιέμαι

να αγαπηθώ

να έχω αγαπηθεί

να ενοχλούμαι

να ενοχληθώ

να έχω ενοχληθεί

Άλλοι τύποι:

• να αγαπιόμουν – να αγαπήθηκα – να είχα αγαπηθεί
• να ενοχλούμουν – να ενοχλήθηκα – να είχα ενοχληθεί

Άρνηση

Όταν η υποτακτική εισάγεται με το «να» και το «ας», η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο μη(ν):

• Μπορεί να μη χιονίσει τελικά.
• Ας μην αργούσες. Τώρα δεν προλαβαίνουμε.

Όταν εισάγεται με άλλες λέξεις (π.χ. θα, αν, μήπως), η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο δε(ν):

• Δε θα ήθελα να ήμουν στη θέση του.
• Αν δε βρέξει, θα πάμε για μπάσκετ.
• Ανησυχεί μήπως δεν του ξαναμιλήσεις.

Στη θέση της προστακτικής

Η υποτακτική αντικαθιστά την προστακτική όταν οι τύποι της σχηματίζονται δύσκολα (ή και καθόλου), αλλά και όταν τη χρειαζόμαστε στα άλλα πρόσωπα:

• να ενοχλείς, να ντύνεσαι
• να φύγει (αυτός), ας φάμε (εμείς)

Πολλές φορές, μάλιστα, χρησιμοποιείται για να μετριάσει τον τόνο της προσταγής ή να δηλώσει ευγένεια:

• αγάπα – να αγαπάς
• ντύσου – να ντυθείς
• γράψτε – να γράψετε

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: vacationidea.com, toricoicecream.com, bamradionetwork.com, baby.gr, iatronet.gr