Από τον ενεστώτα στον αόριστο

Στα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας το αοριστικό θέμα σχηματίζεται από το ενεστωτικό με αλλαγή του τελευταίου φθόγγου του.

Ενεστωτικό
 θέμα 

Αοριστικό
θέμα (Ε.Φ.)

Αοριστικό
θέμα (Π.Φ.)

ντυν-
λουζ-
τυλιγ-
γραφ-

ντυσ-
λουσ-
τυλιξ-
γραψ-

ντυθ-
λουστ-
τυλιχτ-
γραφτ-

(Ε.Φ. = Ενεργητική φωνή, Π.Φ. = Παθητική φωνή)

Στη συνέχεια προστίθεται η αύξηση (εφόσον είναι αναγκαία) και ακολουθούν οι καταλήξεις «-α» και «-ηκα» ανάλογα με τη φωνή.

Ενεστώτας 

Αόριστος (Ε.Φ.)

Αόριστος (Π.Φ.)

ντύν-ω
λούζ-ω
τυλίγ-ω
γράφ-ω

έ-ντυσ-α
έ-λουσ-α
τύλιξ-α
έ-γραψ-α

ντύθ-ηκα
λούστ-ηκα
τυλίχτ-ηκα
γράφτ-ηκα

Έτσι, λοιπόν, τα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας στον αόριστο λήγουν σε

• -σα, -ξα, -ψα στην ενεργητική φωνή και
• -θηκα, -στηκα, -χτηκα, -φτηκα στην παθητική.

Στη Β΄ συζυγία τα πράγματα είναι πιο απλά, αφού δεν υπάρχει αοριστικό θέμα και στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα ρήματα λήγουν σε

• -ησα στην ενεργητική φωνή και
• -ήθηκα στην παθητική.

Εύκολη ορθογραφία: Όλα αυτά τα -ηκα, -ησα και -ήθηκα γράφονται με ήτα!

Διαφοροποιήσεις

1 Οι καταλήξεις του αορίστου στην Α΄ συζυγία εξαρτώνται συνήθως από τον τελευταίο φθόγγο του ενεστωτικού θέματος:

Ρήματα σε -σα / -θηκα

• συνδέ-ω → σύνδεσα, συνδέθηκα
• πληρών-ω → πλήρωσα, πληρώθηκα
• ενισχύ-ω → ενίσχυσα, ενισχύθηκα

Ρήματα σε -σα / -στηκα

• διαψεύδ-ω → διέψευσα, διαψεύστηκα
• αποκλεί-ω → απέκλεισα, αποκλείστηκα
• δανείζ-ω → δάνεισα, δανείστηκα
• πείθ-ω → έπεισα, πείστηκα
• πιάν-ω → έπιασα, πιάστηκα
• ακού-ω → άκουσα, ακούστηκα

Ρήματα σε -ξα / -χτηκα

• εκλέγ-ω → εξέλεξα, εκλέχτηκα
• τινάζ-ω → τίναξα, τινάχτηκα
• μπλέκ-ω → έμπλεξα, μπλέχτηκα
• σπρώχν-ω → έσπρωξα, σπρώχτηκα

Ρήματα σε -ψα / -φτηκα

• κρύβ-ω → έκρυψα, κρύφτηκα
• βάφ-ω → έβαψα, βάφτηκα
• παύ-ω → έπαψα, παύτηκα
• παντρεύ-ω → πάντρεψα, παντρεύτηκα

Βεβαίως, δε λείπουν και οι εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, τα ρήματα σε -ζω σχηματίζουν τον αόριστο σε -σα/-στηκα, όμως ορισμένα διαφοροποιούνται:

• μοιράζω → μοίρασα, μοιράστηκα
• κοιτάζω → κοίταξα, κοιτάχτηκα

Παντρεύτηκαν

2 Μερικά ρήματα στην ενεργητική φωνή σχηματίζουν δύο τύπους αορίστου, έναν με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος και έναν για περιστάσεις με επίσημο ύφος:

• απαγορεύω → απαγόρεψα / απαγόρευσα

Αυτό συμβαίνει και με κάποια ρήματα που τα σύνθετά τους έχουν λόγια προέλευση:

• παιδεύω → παίδεψα
  εκπαιδεύω → εκπαίδευσα
• παύω → έπαψα
  αναπαύω → ανάπαυσα

3 Μερικά ρήματα στην παθητική φωνή σχηματίζουν επίσης δύο τύπους αορίστου (καθημερινό/επίσημο ύφος). Στη δεύτερη περίπτωση το «τ» γίνεται «θ»:

• καλύπτω → καλύφτηκα / καλύφθηκα

Στα ρήματα με λόγια προέλευση οι καταλήξεις, προς το παρόν, σχηματίζονται μόνο με «θ»:

• αναπτύσσω → αναπτύχθηκα
  ελέγχω → ελέγχθηκα
• απορρίπτω → απορρίφθηκα
  εγκαταλείπω → εγκαταλείφθηκα

Αναπτύχθηκαν

Ανώμαλα ρήματα

Σε ορισμένα ρήματα το αοριστικό θέμα (άρα και ο αόριστος) σχηματίζεται ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο:

• λέω → είπ-α
• μένω → έμειν-α
• παθαίνω → έπαθ-α
• σφάλλω → έσφαλ-α

• ντρέπομαι → ντράπ-ηκα
• σέβομαι → σεβάστ-ηκα
• φαίνομαι → φάν-ηκα

Στη Β΄ συζυγία οι αόριστοι που χρειάζονται προσοχή είναι πολύ λιγότεροι:

• γελώ → γέλ-ασα
• μπορώ → μπόρ-εσα
• τραβώ → τράβ-ηξα

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com, peakpx.com, keanzacharis@facebook