Η κλίση των ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου. Κλίνονται σε δύο αριθμούς με το σύστημα των πτώσεων.

Τρεις παρατηρήσεις:

1 Ορισμένα τα συναντούμε μόνο σε έναν αριθμό: η οργή, τα εγκαίνια

2 Κάποια δε σχηματίζουν τη γενική πτώση, ιδίως στον πληθυντικό: η πείνα, το άγχος

3 Πολλές φορές η κλητική δεν έχει νόημα: ο τουρισμός, η ζούγκλα

Τουρισμός

Γένη

Για να μελετήσουμε καλύτερα τα ουσιαστικά, τα χωρίζουμε σε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα:

• Τα περισσότερα αρσενικά λήγουν σε -ος, -ης και -ας
  (ο ουρανός, ο μαθητής, ο αγώνας)
• Τα περισσότερα θηλυκά λήγουν σε -α και -η
  (η γυναίκα, η διαφήμιση, η βροχή)
• Τα περισσότερα ουδέτερα λήγουν σε -ο, -ι και -μα
  (το νερό, το παιδί, το χρώμα)

Επίσης, κάποια ουσιαστικά είναι κοινού γένους, δηλαδή ο αρχικός τους τύπος (η ονομαστική του ενικού) είναι ίδιος και στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος:

• ο/η βοηθός → οι βοηθοί
• ο/η βουλευτής → οι βουλευτές
• ο/η επιστήμονας → οι επιστήμονες
• ο/η συγγραφέας → οι συγγραφείς
• ο/η ασθενής → οι ασθενείς

Ασθενής

Ασθενής

❮ ❯

Καταλήξεις

Πολλά ουσιαστικά έχουν εύκολες ή και παρόμοιες καταλήξεις καθώς κλίνονται:

• ο μαθητής → οι μαθητές
• ο αγώνας → οι αγώνες
• η γυναίκα → οι γυναίκες
• η βροχή → οι βροχές

Αλλά και:

• ο ουρανός → οι ουρανοί
• η οδός → οι οδοί

Η γενική πληθυντικού, μάλιστα, είναι ίδια και στα τρία γένη των ουσιαστικών:

• ο ουρανός → των ουρανών
• ο μαθητής → των μαθητών
• ο αγώνας → των αγώνων
• η πεταλούδα → των πεταλούδων
• η γνώση → των γνώσεων
• η βροχή → των βροχών

Βροχή

• η οδός → των οδών
• το νερό → των νερών
• το παιδί → των παιδιών

Μετακίνηση τόνου

Πολλά ουσιαστικά διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις, οπότε δεν υπάρχει κάποια δυσκολία.

Εξίσου πολλά, ωστόσο, τον μετακινούν. Συνήθως αυτό συμβαίνει στη γενική του πληθυντικού:

• ο δάσκαλος → των δασκάλων
• ο αγρότης → των αγροτών
• ο ελέφαντας → των ελεφάντων
• η γυναίκα → των γυναικών
• η διαφήμιση → των διαφημίσεων
• η λίμνη → των λιμνών
• η παράγραφος → των παραγράφων
• το αυτοκίνητο → των αυτοκινήτων
• το χέρι → των χεριών
• το χρώμα → των χρωμάτων

Ελέφαντας

Ορολογία

Για να περιγράψουμε ορισμένες ιδιομορφίες ή δυσκολίες στην κλίση των ουσιαστικών, χρησιμοποιούμε κάποιους όρους που έχουν σχέση με τις συλλαβές τους.

1 Όσα έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού ονομάζονται ισοσύλλαβα:

• ο ουρανός, οι ουρανοί (3 συλλαβές)
• η γυναίκα, οι γυναίκες (3)
• το νερό, τα νερά (2)

Αντίθετα, όσα δεν έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών λέγονται ανισοσύλλαβα:

• ο μπακάλης, οι μπακάληδες (3, 4)
• η αλεπού, οι αλεπούδες (3, 4)
• το χρώμα, του χρώματος, τα χρώματα (2, 3)

Αλλά και:

• ο συγγραφέας, οι συγγραφείς (4, 3)
• η γνώση, των γνώσεων (2, 3)

Για τον σχηματισμό νέων (παράγωγων ή σύνθετων) λέξεων χρησιμοποιείται κατά κανόνα το θέμα του ανισοσύλλαβου τύπου: αλεπουδ-άκι, χρωματ-⁠ο⁠-⁠πωλείο

2 Ανάλογα με τη συλλαβή όπου βρίσκεται ο τόνος στον αρχικό τύπο τα ουσιαστικά διακρίνονται σε

• Οξύτονα
  Τονίζονται στη λήγουσα: η αγορά
• Παροξύτονα
  Τονίζονται στην παραλήγουσα: η γυναίκα
• Προπαροξύτονα
  Τονίζονται στην προπαραλήγουσα: η θάλασσα

Θάλασσα

Περισσότερα στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

1. Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών
2. Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών
3. Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών
4. Τα άκλιτα ουσιαστικά

ΑφιερώματαΟυσιαστικά

ΕΙΚΟΝΕΣ: argophilia.com, now14.co.il, naturway.cz, thewallpapers.org, itl.cat, kouiz.gr, theguardian.com