25 Μαρ 2023

Τα επίθετα σε -ων, -ων, -ον

Λίγα και καλά!

Τα επίθετα αυτά θέλουν προσοχή, γιατί μας έρχονται από τα αρχαία ελληνικά. Ευτυχώς, έχουν τις ίδιες καταλήξεις στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος.

Και μετριόφρων!

Επιπλέον:
Τα αρσενικά και τα θηλυκά διατηρούν το ωμέγα μόνο στην ονομαστική του ενικού.
Η γενική ενικού και πληθυντικού είναι ίδια και στα τρία γένη. Στον πληθυντικό, μάλιστα, ο τόνος μετακινείται μία θέση.

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μετριόφρων
μετριόφρονος
μετριόφρονα


οι
των
τους

μετριόφρονες
μετριοφρόνων
μετριόφρονες


η
της
τη

μετριόφρων
μετριόφρονος
μετριόφρονα


οι
των
τις

μετριόφρονες
μετριοφρόνων
μετριόφρονες


το
του
το

μετριόφρον
μετριόφρονος
μετριόφρον


τα
των
τα

μετριόφρονα
μετριοφρόνων
μετριόφρονα


Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο μετριόφρων αθλητής, η μετριόφρων ηθοποιός, το μετριόφρον παιδί)

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:
  • ακτήμων, αμνήμων
  • αυτόχθων, δεισιδαίμων
  • ειδήμων, ελεήμων
  • μείζων, νοήμων
  • πείσμων, πολυπράγμων

Μαζί τους και όσα λήγουν σε:
  • -γνώμων (ευγνώμων, ισχυρογνώμων)
  • -φρων (παράφρων, σώφρων)


Ειδική περίπτωση

Το ουδέτερο του επιθέτου ελάσσων στις όμοιες πτώσεις του ενικού ανεβάζει τον τόνο στην προπαραλήγουσα:
  • ο/η ελάσσων — το έλασσον (ζήτημα)

Σύγχρονη χρήση

Μερικά από αυτά τα επίθετα έχουν επιβιώσει αποσπασματικά στη γλώσσα μας, δηλαδή δε σχηματίζουν όλα τα γένη ή όλες τις πτώσεις.

α) Κάποια τα συναντούμε μόνο σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης:
  • ζήτημα ήσσονος σημασίας
  • το φιλοθέαμον κοινό

β) Άλλα έχουν ουσιαστικοποιηθεί, δηλαδή χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά:
  • οι αιθεροβάμονες, οι αριθμομνήμονες
  • οι εμπειρογνώμονες, οι πραγματογνώμονες


Σιγά σιγά, ωστόσο, το αρσενικό τους αποκτά τη σύγχρονη κατάληξη σε -ας:
  • ο εμπειρογνώμων → ο εμπειρογνώμονας
  • ο μετριόφρων → ο μετριόφρονας


ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: Arkas-The-Original-Page@facebook, fhw.gr, EthnosNewspaper@youtube

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Το σχόλιό σας θα εγκριθεί πρώτα από τον δάσκαλο98. Παρακαλώ μη γράφετε με greeklish ή κεφαλαία (σημαίνει ότι φωνάζετε), γιατί τα σχόλια θα διαγράφονται.
Πριν τη δημοσίευση ελέγξτε για τυχόν λάθη απροσεξίας, πατώντας στην «Προεπισκόπηση». Περισσότερα εδώ.