Τα αρσενικά σε -ας

Προσοχή στη γενική πληθυντικού!

Αγώνας

Αυτά τα αρσενικά είναι παροξύτονα και προπαροξύτονα.

α) Τα περισσότερα παροξύτονα διατηρούν τον τόνο σταθερό σε όλες τις πτώσεις, ακόμη και στη γενική πληθυντικού:

• ο αγώνας, των αγώνων

β) Τα υπόλοιπα παροξύτονα και όλα τα προπαροξύτονα στη γενική πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

• ο μήνας, των μηνών
• ο ελέφαντας, των ελεφάντων

Φοίνικες

Πάμε να τα δούμε από κοντά:

Παροξύτονα

1 Τα περισσότερα διατηρούν τον τόνο σταθερό ακόμη και στη γενική πληθυντικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

αγώνας
αγώνα
αγώνα

οι
των
τους

αγώνες
αγώνων
αγώνες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• αγκώνας, αιώνας, απορροφητήρας
• ελαιώνας, ενεστώτας
• ηγεμόνας, ιδρώτας, ιμάντας
• κανόνας, κινητήρας, κρατήρας
• λιμένας, μεγιστάνας
• νιπτήρας, ξενώνας, οδοστρωτήρας
• πατέρας, πυθμένας, πυρήνας
• συνδετήρας, σωλήνας, σωτήρας
• τηλεβόας, τυφώνας, τυχόντας
• χαρακτήρας, χειμώνας, χιτώνας

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• αερο-λιμένας
• εργατο-πατέρας

Απορροφητήρας

2 Τα δισύλλαβα παροξύτονα και όσα λήγουν σε -ίας και -ίστας κατεβάζουν τον τόνο μία θέση στη γενική πληθυντικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μήνας
μήνα
μήνα

οι
των
τους

μήνες
μηνών
μήνες

Έτσι κλίνονται τα δισύλλαβα:

• άντρας (άνδρας)
• βήχας, βλάκας, βόας
• γύπας, δούκας
• λίβας, λύγκας, πάπας

Όσα λήγουν σε -ίας:

• αστερίας, γαλαξίας
• εγκληματίας, επιχειρηματίας
• καρχαρίας, κροταλίας
• λοχίας, μανδύας, ξιφίας, σωσίας
• ταμίας, τραυματίας, χαλαζίας

Και όσα λήγουν σε -ίστας:

• ακορντεονίστας, αρσιβαρίστας
• βολεϊμπολίστας, γραφίστας
• μπασκετμπολίστας, νομπελίστας
• πιανίστας, ρεσεψιονίστας
• τενίστας, τουρίστας
• φασίστας, χιουμορίστας

Μήνας

Προπαροξύτονα

Τα προπαροξύτονα κατεβάζουν επίσης τον τόνο μία θέση στη γενική πληθυντικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

ελέφαντας
ελέφαντα
ελέφαντα

οι
των
τους

ελέφαντες
ελεφάντων
ελέφαντες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• άνθρακας, αυτοκράτορας, βίσονας
• γείτονας, γέροντας, γίγαντας
• δεξιόχειρας, δικτάτορας
• Έλληνας, επιστήμονας
• ήρωας, ισχυρογνώμονας, κώδικας
• λάρυγγας, μάρτυρας, μάστορας
• νάρθηκας, ορίζοντας
• πίνακας, πρόσφυγας, ρήτορας
• σίφουνας, συμβουλάτορας
• τάπητας, τένοντας, τζίτζικας
• υπερήλικας, φοίνικας, φύλακας
• χάλυβας, χαμαιλέοντας, χάρακας

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• γαι-άνθρακας, τερματο-φύλακας
• φιλ-έλληνας, ψευδο-μάρτυρας

Ελέφαντας

Δεύτερος πληθυντικός

α) Κάποια προπαροξύτονα παρουσιάζουν στον πληθυντικό και πιο λαϊκούς τύπους με τις καταλήξεις -οι, -ων, -ους και τον τόνο στην παραλήγουσα:

• οι γείτονες, τους γείτονες
  αλλά και: οι γειτόνοι, τους γειτόνους
• οι μάστορες, τους μάστορες
  αλλά και: οι μαστόροι, τους μαστόρους

Παρόμοια ζευγάρια:

• γέροντες – γερόντοι
• έμπορες – εμπόροι
• κόκορες – κοκόροι
• προφέσορες – προφεσόροι
• χωροφύλακες – χωροφυλάκοι

β) Ο πατέρας και ο τσέλιγκας σχηματίζουν και έναν δεύτερο, ανισοσύλλαβο πληθυντικό σε -άδες:

• πατέρες – πατεράδες
• τσέλιγκες – τσελιγκάδες

Πατεράδες

Μόνο ανισοσύλλαβος πληθυντικός

α) Ο αέρας και ο μπαγάσας σχηματίζουν ανισοσύλλαβο πληθυντικό με την κατάληξη -ηδες:

• αέρας → αέρηδες
• μπαγάσας → μπαγάσηδες

β) Έτσι κλίνονται και τα αρσενικά σε -άκιας:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

τυχεράκιας
τυχεράκια
τυχεράκια

οι
των
τους

τυχεράκηδες
τυχεράκηδων
τυχεράκηδες

Παρόμοιες λέξεις:

• γκατζετάκιας, εξυπνάκιας
• καλοπερασάκιας, κομπιουτεράκιας
• ολυμπιακάκιας, παναθηναϊκάκιας
• τηλεορασάκιας, τσαντάκιας

Παλαιότεροι τύποι

α) Σε κάποιες εκφράσεις έχει καθιερωθεί η αρχαιόμορφη γενική σε -ος: ακτινογραφία θώρακος, κενά αέρος, όνομα πατρός, στα τέλη του μηνός  

β) Μερικά αρσενικά σε -ας προέρχονται από τις αρχαίες επιθετικές μετοχές σε -ας, -ασα, -αν και διατηρούν την παλαιά κλίση τους:

• ο επιζήσας, του επιζήσαντος, τον επιζήσαντα
• οι ψηφίσαντες, των ψηφισάντων, τους ψηφίσαντες

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Βικιλεξικό
ΕΚΟΝΕΣ: the-dots.com, wallpapersafari.com, theneffkitchen.com.au, politica.gr, itl.cat, hugelol.com