12 Δεκ 2023

Η υποτακτική

Μία από τις τρεις εγκλίσεις των ρημάτων

Σε αντίθεση με την οριστική, που δηλώνει κάτι πραγματικό ή βέβαιο, η υποτακτική δηλώνει κάτι επιθυμητό ή αβέβαιο, αλλά και παρεμφερείς έννοιες, όπως δυνατότητα, πιθανότητα, απορία ή ευχή.

Παραδείγματα:
  • Θέλω να συναντήσω τους φίλους μου.
  • Μπορεί να πάμε εκδρομή αύριο.
  • Μπορούμε να παίξουμε εδώ;
  • Άκουσα ότι μπορεί να χιονίσει αύριο.
  • Τι να κάνω τελικά; Μπερδεύτηκα!
  • Μακάρι να έρθεις μαζί μας στο θέατρο.

© serhiibobyk/stock.adobe.com

Με το «να» και άλλες λέξεις

Στους τύπους της υποτακτικής, και πριν από το ρήμα, υπάρχει συνήθως το μόριο να:
  • Δε θέλω να ταξιδέψω με αυτόν τον καιρό.
  • Δεν πιστεύω να με ξέχασες!

Κάποιες φορές αντί για το «να» χρησιμοποιούμε άλλες μικρές λέξεις:
  • Ας πει ο κόσμος ό,τι θέλει, δε με νοιάζει.
  • Όταν έρθει η Μαρία, πες της ότι την ψάχνω.
  • Πριν φύγεις, θέλω μια χάρη.
  • Όποιος απαντήσει σωστά θα κερδίσει ένα δώρο.
  • Αν τους μιλήσεις εσύ, θα σ’ ακούσουν.
  • Φοβάμαι μήπως πάθεις τίποτα.
  • Ίσως παίξουμε περισσότερο την άλλη φορά.

Μια ακόμη τέτοια λέξη είναι το μόριο θα. Το «θα» δε συναντάται μόνο στους μελλοντικούς χρόνους της οριστικής, αλλά και στην υποτακτική:
  • Τέτοια ώρα θα διαβάζει (ίσως διαβάζει).
  • Θα ήθελα ένα παγωτό.


Μορφές της υποτακτικής

Η υποτακτική διακρίνεται κυρίως σε συνεχή, απλή και συντελεσμένη. Όπως φανερώνει το όνομά της, συχνότερα χρησιμοποιείται η απλή υποτακτική.

α) Η συνεχής υποτακτική έχει την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης και σχηματίζεται από τους τύπους του ενεστώτα ή του συνεχούς μέλλοντα:
  • γράφω → θα γράφω → να γράφω

β) Η απλή υποτακτική φανερώνει αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία και σχηματίζεται από τους τύπους του απλού μέλλοντα:
  • έ-⁠γραψα → θα γράψω → να γράψω  

Σε κάποια ρήματα η απλή υποτακτική σχηματίζεται από τους τύπους ενός απλού μέλλοντα που χρειάζεται προσοχή:
  • παίρνω / πήρα → θα πάρω → να πάρω
  • βλέπω / είδα → θα δω → να δω

γ) Η συντελεσμένη υποτακτική φανερώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί και σχηματίζεται από τους τύπους του παρακειμένου:
  • έχω γράψει → να έχω γράψει

Οι υπόλοιπες μορφές της υποτακτικής σχηματίζονται από τους τύπους των παρελθοντικών χρόνων (παρατατικός, αόριστος, υπερσυντέλικος):
  • έγραφα → να έγραφα
  • έγραψα → να έγραψα
  • είχα γράψει → να είχα γράψει

— Μπορώ να τα γράψω σωστά!

Οι τύποι της ενεργητικής φωνής

Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να ντύνεις, να ντύσεις, να έχεις ντύσει κ.ο.κ.

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική

να ντύνω


να ντύσω


να έχω ντύσει


Άλλοι τύποι: να έντυνα – να έντυσα – να είχα ντύσει

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική

να αγαπώ/-άω


να αγαπήσω


να έχω αγαπήσει


να ενοχλώ


να ενοχλήσω


να έχω ενοχλήσει


Άλλοι τύποι:
  • να αγαπούσα/αγάπαγα – να αγάπησα – να είχα αγαπήσει
  • να ενοχλούσα – να ενόχλησα – να είχα ενοχλήσει


Οι τύποι της παθητικής φωνής

Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να ντύνεσαι, να ντυθείς, να έχεις ντυθεί κ.ο.κ.

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική

να ντύνομαι


να ντυθώ


να έχω ντυθεί


Άλλοι τύποι: να ντυνόμουν – να ντύθηκα – να είχα ντυθεί

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική

να αγαπιέμαι


να αγαπηθώ


να έχω αγαπηθεί


να ενοχλούμαι


να ενοχληθώ


να έχω ενοχληθεί


Άλλοι τύποι:
  • να αγαπιόμουν – να αγαπήθηκα – να είχα αγαπηθεί
  • να ενοχλούμουν – να ενοχλήθηκα – να είχα ενοχληθεί

Άρνηση

Όταν η υποτακτική εισάγεται με το «να» και το «ας», η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο μη(ν):
  • Μπορεί να μη χιονίσει τελικά.
  • Ας μην αργούσες. Τώρα δεν προλαβαίνουμε.

Όταν εισάγεται με άλλες λέξεις (π.χ. θα, αν, μήπως), η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο δε(ν):
  • Δε θα ήθελα να ήμουν στη θέση του.
  • Αν δε βρέξει, θα πάμε για μπάσκετ.
  • Ανησυχεί μήπως δεν του ξαναμιλήσεις.


Στη θέση της προστακτικής

Η υποτακτική αντικαθιστά την προστακτική όταν οι τύποι της σχηματίζονται δύσκολα (ή και καθόλου), αλλά και όταν τη χρειαζόμαστε στα άλλα πρόσωπα:
  • να ενοχλείς, να ντύνεσαι
  • να φύγει (αυτός), ας φάμε (εμείς)

Πολλές φορές, μάλιστα, χρησιμοποιείται για να μετριάσει τον τόνο της προσταγής ή να δηλώσει ευγένεια:
  • αγάπα – να αγαπάς
  • ντύσου – να ντυθείς
  • γράψτε – να γράψετε


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα: