Στα αρχαία ελληνικά το αρχικό «ι» του «ίσταμαι» είχε δασεία προφορά, κάτι που επηρέασε τη σύνθεση με κάποιες προθέσεις:
- αντί + ίσταμαι → αντ-ίσταμαι → ανθίσταμαι
- κατά + ίσταμαι → κατ-ίσταμαι → καθίσταμαι
- υπό + ίσταμαι → υπ-ίσταμαι → υφίσταμαι
Σχηματισμός των χρόνων
1 Στους συνεχείς χρόνους που έχουν ίδιες καταλήξεις (ενεστώτα, συνεχή μέλλοντα) τα περισσότερα πρόσωπα λήγουν κανονικά σε «-αι».
Ενεστώτας
υφ-ίστασαι
υφ-ίσταται
υφ-ίστασθε
υφ-ίστανται
Παρατατικός
—
υφ-ίστατο
—
υφ-ίσταντο
Συνεχής μέλλοντας
Ο παρατατικός συναντάται συνήθως μόνο στο γ΄ πρόσωπο με αρχαίες καταλήξεις που χρειάζονται προσοχή.
2 Στον αόριστο τα περισσότερα πρόσωπα σχηματίζονται με εσωτερική αύξηση και τις λόγιες καταλήξεις -ην/-ης:
Αόριστος
υπ-έστης
υπ-έστη
υπο-στήκατε
υπ-έστησαν
Απλός μέλλοντας
θα υπο-στείς
θα υπο-στεί
θα υπο-στείτε
θα υπο-στούν
Συντελεσμένοι χρόνοι
3 Οι υπόλοιποι χρόνοι κλίνονται ομαλά, χωρίς αύξηση και με τις προθέσεις στην αρχική τους μορφή: θα καταστώ, θα παραστώ
Διαφοροποιήσεις
α) Μερικά ρήματα (π.χ. προΐσταμαι) σχηματίζουν τύπους μόνο στους συνεχείς χρόνους.
β) Κάποια άλλα (ανθίσταμαι, συμπαρίσταμαι) σχηματίζουν επίσης τύπους μόνο στους συνεχείς χρόνους, ωστόσο όλο και πιο συχνά αντικαθίστανται από τα σύγχρονα ρήματα αντιστέκομαι και συμπαραστέκομαι.
γ) Τα σύνθετα του «καθίσταμαι» βρίσκονται σε... καλό δρόμο. Στους απλούς και συντελεσμένους χρόνους έχουν και αυτά τις σύγχρονες κατάλήξεις του στέκομαι:
αντικαθίσταμαι / αντικαταστάθηκα
εγκαθίσταμαι / εγκαταστάθηκα
- θα αντικατασταθώ
- έχω αντικατασταθεί
- θα εγκατασταθώ
- έχω εγκατασταθεί
Επιπλέον
Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται (μόνο στους συνεχείς χρόνους) τα ρήματα δύναμαι και ίπταμαι.
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: typosthes.gr, agonaskritis.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: typosthes.gr, agonaskritis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το σχόλιό σας θα εγκριθεί πρώτα από τον δάσκαλο98. Παρακαλώ μη γράφετε με greeklish ή κεφαλαία (σημαίνει ότι φωνάζετε), γιατί τα σχόλια θα διαγράφονται.
★ Πριν τη δημοσίευση ελέγξτε για τυχόν λάθη απροσεξίας, πατώντας στην «Προεπισκόπηση». Περισσότερα εδώ.