Τα επίθετα σε -ύς, -εία, -ύ

Λίγα και αρχαιόκλιτα!

Αυτά τα όμορφα επίθετα έχουν αρχαία καταγωγή. Χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί μαζί τους, γιατί κάποιες πτώσεις είναι πλέον δύσχρηστες ή μας ξενίζουν.

Ευθύς δρόμος

Ειδικότερα:

Τα αρσενικά κλίνονται όπως ο μαθητής στον ενικό αριθμό (αλλά με ύψιλον αντί για ήτα) και όπως οι συγγραφείς στον πληθυντικό.

Τα θηλυκά κλίνονται όπως η πλατεία και δεν παρουσιάζουν κάποια δυσκολία.

Τα ουδέτερα κλίνονται όπως το οξύ, που είναι άλλωστε ουσιαστικοποιημένο επίθετο αυτής της ομάδας.

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

ευθύς
ευθύ*
ευθύ

οι
των
τους

ευθείς
ευθέων
ευθείς

η
της
την

ευθεία
ευθείας
ευθεία

οι
των
τις

ευθείες
ευθειών
ευθείες

το
του
το

ευθύ
ευθέος
ευθύ

τα
των
τα

ευθέα
ευθέων
ευθέα

(*)

Αλλά και: του ευθέος

Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο ευθύς άνθρωπος, η ευθεία γραμμή, το ευθύ άτομο)

Παρόμοια επίθετα:

• αμβλύς, βραδύς, βραχύς
• δριμύς, ευρύς, θρασύς
• οξύς, ταχύς

Οξύς πόνος

Σύγχρονη χρήση

Τα επίθετα αυτά συνήθως τα συναντούμε μόνο σε κάποιες πτώσεις, και μάλιστα σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης.

Φράσεις με αρσενικά σε -ύς:

• με βραδύ ρυθμό, με ταχύ ρυθμό
• δριμύς χειμώνας
• ευθύς άνθρωπος, θρασύς άνθρωπος
• οξύς πόνος

Φράσεις με θηλυκά σε -εία:

• αμβλεία γωνία, οξεία γωνία
• βραδεία καύση
• προηγείται με βραχεία κεφαλή
• άσκησε δριμεία κριτική
• ευθεία γραμμή
• προϊόντα ευρείας κατανάλωσης
• θρασεία πράξη
• οξεία πνευμονία
• εύχομαι ταχεία ανάρρωση
• δρόμος ταχείας κυκλοφορίας

Φράσεις με ουδέτερα σε -ύ:

• βραχέα κύματα, βραχέα φωνήεντα
• δριμύ ψύχος
• αντιβιοτικά ευρέος φάσματος

Δριμύ ψύχος

Ειδική περίπτωση

Το προπαροξύτονο ήμισυς, ημίσεια, ήμισυ συναντάται επίσης σε συγκεκριμένες φράσεις:

• κατά το ήμισυ
• το έτερον ήμισυ
• η αρχή είναι το ήμισυ του παντός

Ορθογραφία

Στη γενική του ενικού τα αρσενικά και τα ουδέτερα έχουν την κατάληξη -έος. Παράλληλα, όσα επιρρήματα σχηματίζονται από αυτά τα επίθετα λήγουν σε -έως (με ωμέγα).

Αυτό δημιουργεί συχνά μπερδέματα και λάθη, οπότε χρειάζεται προσοχή:

• ενημέρωση του ευρέος κοινού (επίθ.)
• είναι ευρέως γνωστό (επίρρ.)

Και κάτι ακόμη

α) Μερικά επίθετα σε -ύς έχουν προσαρμοστεί περισσότερο στη σημερινή μας γλώσσα:

• ο βαρύς, η βαριά, το βαρύ
• οι βαριοί, οι βαριές, τα βαριά

β) Το επίθετο πολύς κλίνεται με τον δικό του, ξεχωριστό τρόπο:

• ο πολύς, η πολλή, το πολύ
• οι πολλοί, οι πολλές, το πολλά

Η κλίση των επιθέτων  1.  Τα επίθετα σε -ος, -η, -ο  2.  Τα επίθετα σε -ος, -α, -ο  3.  Τα επίθετα σε -ος, -ος, -ο  4.  Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες  5.  Τα επίθετα σε -ης, -α, -ικο  6.  Τα επίθετα σε -άς, -ού, -άδικο  7.  Τα επίθετα σε -ής, -ού, -ίδικο  8.  Τα επίθετα σε -ων, -ουσα, -ον  9.  Τα επίθετα σε -είς, -είσα, -έν 10. Τα επίθετα σε -ας, -ασα, -αν 11. Τα επίθετα σε -ών, -ούσα, -ούν 12. Τα επίθετα σε -ών, -ώσα, -ών 13. Τα επίθετα σε -ων, -ων, -ον 14. Τα επίθετα σε -ής, -ιά, -ί 15. Τα επίθετα σε -ύς, -ιά, -ύ 16. Τα επίθετα σε -ύς, -εία, -ύ 17. Το επίθετο «πολύς» 18. Επίθετα με άλλες καταλήξεις ► Τα άκλιτα επίθετα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: keywestbustour.com, onmed.gr, thescottishsun.co.uk, ertnews.gr