Τα θηλυκά σε -α (1)

Προσοχή στη γενική πληθυντικού!

Μερικά από αυτά τα θηλυκά δεν έχουν πληθυντικό, αλλά ακόμη και όταν έχουν, η γενική πτώση μπορεί να είναι δύσχρηστη ή να μη σχηματίζεται καν.

Ημέρα

Τα περισσότερα, βέβαια, σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού και μάλιστα, κατά κανόνα, τονίζονται στη λήγουσα. Αυτός ο κανόνας ισχύει για:

α) Όλα τα οξύτονα

• η αγορά, των αγορών

β) Τα περισσότερα παροξύτονα

• η γυναίκα, των γυναικών

γ) Τα περισσότερα προπαροξύτονα

• η θάλασσα, των θαλασσών

Τα υπόλοιπα παροξύτονα και προπαροξύτονα είτε διατηρούν τον τόνο σταθερό σε όλες τις πτώσεις είτε τον κατεβάζουν μία θέση:

• η πεταλούδα, των πεταλούδων
• η ικανότητα, των ικανοτήτων
• η αγριόχηνα, των αγριόχηνων

Σαλάτα

Πάμε να τα δούμε από κοντά:

Οξύτονα

Τα οξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

αγορά
αγοράς
αγορά

οι
των
τις

αγορές
αγορών
αγορές

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• γενεά, δωρεά, εκδορά
• θεά, νοικοκυρά, ξηρά, ουρά
• πεθερά, πλευρά, πυρά
• σειρά, σπορά, στοά
• φθορά, φορά, φρουρά
• χαρά, χροιά

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• αλογο-ουρά, λαχαν-αγορά
• ορο-σειρά, συμ-περι-φορά

Αλλά και όσα λήγουν σε:

• -ιά (καρδιά, πορτοκαλιά)
• -ειά (γιατρειά, δουλειά)

Αγορά

Παροξύτονα

Τα περισσότερα παροξύτονα στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

γυναίκα
γυναίκας
γυναίκα

οι
των
τις

γυναίκες
γυναικών
γυναίκες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• αγκινάρα, αφίσα, βάρκα, βούρτσα
• γλώσσα, γόμα, γραβάτα, γρανίτα
• έδρα, ζέβρα, ημέρα, ιδέα
• κάλτσα, καρέκλα, κορνίζα, κούκλα
• λαγάνα, λίστα, μάσκα, μύγα
• νότα, ντομάτα, ντουλάπα, νύχτα
• πατάτα, πιατέλα, ρίζα, ρόδα
• σαλάτα, σαύρα, σημαία, σοκολάτα
• ταβέρνα, τρύπα, τσάντα, τσίχλα
• φλέβα, φόρμα, φούστα, φρεγάτα
• χάντρα, χελώνα, χήνα, χώρα
• ψείρα, ώρα

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• εν-έδρα, εξ-έδρα

Αλλά και όσα λήγουν σε:

• -εία (εταιρεία, πλατεία)
• -έτα (πετσέτα, ρακέτα)
• -ία (θερμοκρασία, φωτογραφία)
• -ίδα, -ίνα, -όνα  
• -τρα (ορχήστρα, σφυρίχτρα)

Τα θηλυκά με αυτές τις καταλήξεις δεν έχουν σταθερή συμπεριφορά στη γενική πληθυντικού.

Μερικά μετακινούν τον τόνο στη λήγουσα (των βιδών)

• -ίδα: βίδα, γίδα
• -ίνα: αξίνα, βιτρίνα, ζελατίνα, καμπίνα, καντίνα, κασετίνα, κουζίνα, κουρτίνα, μπαλαρίνα
• -όνα: βελόνα, κολόνα, κοτρόνα, πολυθρόνα

Τα περισσότερα, όμως, τον κρατούν στην παραλήγουσα (των ακρίδων)

• -ίδα: ακρίδα, αλυσίδα, ασπίδα, βλεφαρίδα, ελπίδα, επιδερμίδα, εφημερίδα, καταιγίδα, κοτσίδα, νυχτερίδα, παγίδα, πατρίδα, πινακίδα, πυξίδα, σελίδα
• -ίνα: ακτίνα, ελαφίνα, θεατρίνα, σοκολατίνα
• -όνα: αλκυόνα, αμαζόνα, εικόνα, σιαγόνα, σπιταρόνα, σταγόνα, σφεντόνα, τερηδόνα

Γυναίκες

Τα υπόλοιπα παροξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις: η πεταλούδα, των πεταλούδων

Προπαροξύτονα

Τα περισσότερα προπαροξύτονα στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο δύο θέσεις:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

θάλασσα
θάλασσας
θάλασσα

οι
των
τις

θάλασσες
θαλασσών
θάλασσες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• άγκυρα, αίθουσα, άμαξα, άμυνα
• γενέτειρα, γέφυρα
• εορτάζουσα, έρευνα, έχιδνα
• θύελλα, κάμερα, κάψουλα
• μέδουσα, όπερα, πρωτεύουσα
• σάτιρα, σπάτουλα
• τέμπερα, τράπεζα, τρίλιζα, τυρόπιτα
• ύαινα
• φάλαινα, φράουλα, φυσαρμόνικα

Μαζί τους και όσα λήγουν σε:

• -εια (επιφάνεια, προσπάθεια)
• -ια (αθλήτρια, μαθήτρια)
• -ισσα (μέλισσα, ποδηλάτισσα)
• -οια (έννοια, παλίρροια)

Θάλασσα

Τα υπόλοιπα προπαροξύτονα κατεβάζουν τον τόνο μόνο μία θέση, αν και μερικά τον διατηρούν σταθερό σε όλες τις πτώσεις:

• η ικανότητα, των ικανοτήτων
• η αγριόχηνα, των αγριόχηνων

Διαφοροποιήσεις

α) Η κυρά και η μάνα σχηματίζουν και έναν δεύτερο, ανισοσύλλαβο πληθυντικό σε -άδες:

• κυρές (χωρίς γενική) – κυράδες
• μάνες (χωρίς γενική) – μανάδες

β) Σε κάποιες καθιερωμένες εκφράσεις χρησιμοποιείται η αρχαιόμορφη γενική σε

• -είας (ζώνη ασφαλείας, μέτρηση ακριβείας)
• -ης (πετσέτες θαλάσσης, φιστίκια Αιγίνης)
• -ος (κρέμα νυκτός, Τράπεζα της Ελλάδος)

Και κάτι ακόμη

α) Όλα τα γυναικεία επώνυμα είναι άκλιτα. Παρατηρήστε μερικά συνηθισμένα λάθη:

• η Μαρία Παπούλια → της Μαρίας Παπούλιας Παπούλια
• η Ελπίδα Γαληνέα → της Ελπίδας Γαληνέας Γαληνέα
• η Μυρτώ Βαλμά → της Μυρτώς Βαλμάς Βαλμά

β) Τα περισσότερα ουσιαστικά σε -α είναι θηλυκά, όμως υπάρχουν και αρκετά που είναι ουδέτερα:

• η θάλασσα – το ψάρεμα  

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: pixabay.com, thespruceeats.com, greekgastronomyguide.gr, latiendaencasa.es, theguardian.com, kathimerini.gr