Τα επίθετα σε -ος, -η, -ο

Πολλά και σημαντικά!

Πράσινος

Αυτά τα πολυπληθή επίθετα δεν παρουσιάζουν κάποια δυσκολία. Σε κάθε γένος έχουν τις καταλήξεις γνωστών ουσιαστικών:

• ο πράσινος → οι πράσινοι  
• η πράσινη → οι πράσινες  
• το πράσινο → τα πράσινα  

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:

• απλός, άρρωστος, βροχερός
• γαλανός, γρήγορος, διπλός
• έγχρωμος, έτοιμος, ζωηρός
• ήρεμος, θετικός, θολός
• ίσος, καλός, κεντρικός
• λίγος, μεγάλος, μυστικός
• νόμιμος, ξαφνικός, ξεχωριστός
• ολόκληρος, ομαδικός, παράλληλος
• ρευστός, ρυθμικός, σωστός
• τιμητικός, τοπικός, υγιεινός
• φετινός, φιλικός, χρήσιμος
• ψηλός, ψηφιακός, ωφέλιμος  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Όλα τα μονολεκτικά παραθετικά:

• δυσκολότερος, βαθύτερος
• ασφαλέστερος, ανώτερος
• φιλικότατος, απλούστατος

β) Οι επιθετικές μετοχές σε:

• -μένος (αγαπημένος)
• -άμενος (ιπτάμενος)
• -έμενος (επιτιθέμενος)
• -όμενος (ερχόμενος)
• -ούμενος (χαρούμενος)
• -ώμενος (τιμώμενος)

Φιλική

Σταθερός τόνος

Τα επίθετα αυτά διατηρούν τον τόνο σταθερό σε όλες τις πτώσεις και σε όλα τα γένη.

Αυτό ισχύει ακόμη και όταν τα ομοιοκατάληκτα ουσιαστικά που συνοδεύουν μετακινούν τον τόνο τους:

• ο άρρωστος άνθρωπος, του άρρωστου ανθρώπου
• οι μεγάλες λίμνες, των μεγάλων λιμνών
• το γρήγορο αυτοκίνητο, του γρήγορου αυτοκινήτου

Τα πράγματα αλλάζουν, βέβαια, όταν κάποια προπαροξύτονα επίθετα ουσιαστικοποιούνται.

Τότε κλίνονται όπως τα αντίστοιχα αρσενικά σε -ος ή ουδέτερα σε -ο και σε κάποιες πτώσεις μετακινούν τον τόνο τους:

• του άρρωστου ανθρώπου (επίθ.)
• η υγεία του αρρώστου (ουσ.)
• του τρίμηνου διαστήματος (επίθ.)
• οι βαθμοί του τριμήνου (ουσ.)

Γρήγορο

Θηλυκά με δύο τύπους

1 Ορισμένα από αυτά τα επίθετα, κυρίως κάποια που λήγουν σε «-⁠κός», σχηματίζουν το θηλυκό σε -η/-ια, δηλαδή με δύο τύπους:

• η κακή επίδοση
• η κακιά πεθερά

Επίθετα με θηλυκό σε -η/-ια: *

• αρσενικός, βολικός, βρόμικος
• γνωστικός, ευγενικός, ζόρικος
• θηλυκός, κακός, κομπλεξικός
• μαλακός, νευρικός, νηστικός
• ξανθός, πλαστικός, ρηχός
• συμπαθητικός, φτωχός, ψεύτικος

(*) Ο δεύτερος τύπος είναι λαϊκότερος, αναφέρεται συνήθως σε έμψυχα ουσιαστικά και συναντάται κυρίως στον προφορικό λόγο.

Στον πληθυντικό αριθμό, ωστόσο, χρειάζεται λίγη προσοχή, διότι το γιώτα του ενικού αποβάλλεται:

• η κακιά, της κακιάς
  οι κακές, των κακών
• η φτωχιά, της φτωχιάς
  οι φτωχές, των φτωχών

Κακές συνήθειες

2 Μερικά επίθετα, ακόμη πιο λίγα, σχηματίζουν το θηλυκό με τους τύπους -η/-⁠α:

• μάταιη προσπάθεια
• μάταια προσπάθεια

Επίθετα με θηλυκό σε -η/-α:

• ακέραιος, βέβαιος, βίαιος
• δίκαιος, ελαφρός, επιπόλαιος
• μάταιος, νόθος, παμπάλαιος
• πανάρχαιος, στέρεος

Παλαιότεροι τύποι

Σε ορισμένα επίθετα επιβιώνουν τύποι με αρχαιόμορφη γενική, ακόμη και με αρχαιόμορφο θηλυκό:

• σύμβαση αόριστου αορίστου χρόνου  
• η Μικρή Μικρά Ασία  

Οι τύποι αυτοί συνηθίζονται σε λόγο με επίσημο ύφος ή σε κάποιες καθιερωμένες φράσεις.

Η κλίση των επιθέτων  1.  Τα επίθετα σε -ος, -η, -ο  2.  Τα επίθετα σε -ος, -α, -ο  3.  Τα επίθετα σε -ος, -ος, -ο  4.  Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες  5.  Τα επίθετα σε -ης, -α, -ικο  6.  Τα επίθετα σε -άς, -ού, -άδικο  7.  Τα επίθετα σε -ής, -ού, -ίδικο  8.  Τα επίθετα σε -ων, -ουσα, -ον  9.  Τα επίθετα σε -είς, -είσα, -έν 10. Τα επίθετα σε -ας, -ασα, -αν 11. Τα επίθετα σε -ών, -ούσα, -ούν 12. Τα επίθετα σε -ών, -ώσα, -ών 13. Τα επίθετα σε -ων, -ων, -ον 14. Τα επίθετα σε -ής, -ιά, -ί 15. Τα επίθετα σε -ύς, -ιά, -ύ 16. Τα επίθετα σε -ύς, -εία, -ύ 17. Το επίθετο «πολύς» 18. Επίθετα με άλλες καταλήξεις ► Τα άκλιτα επίθετα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: colorsexplained.com, pethelpful.com, autokult.pl, abc.com