29 Φεβ 2024

Υπερωρίες

Του Αρκά
Έλληνας σκιτσογράφος και συγγραφέας



Κόμικς – ΣκίτσαΧρόνος
ΠΗΓΗ: Arkas-The-Original-Page@facebook
ΣΕΙΡΑ: Ο Φεβρουάριος και οι έντεκα μήνες

15 Φεβ 2024

Τα ρήματα σε -ω

Η ομάδα της Α΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα ρήματα της ενεργητικής φωνής. Έχουν δύο θέματα, ένα για τους συνεχείς χρόνους και ένα για τους απλούς και συντελεσμένους.

Βάφει

Οι συνεχείς χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα. Οι δύο (ενεστώτας, συνεχής μέλλοντας) έχουν τις ίδιες καταλήξεις:


Ενεστώτας

ντύνω
ντύνεις
ντύνει

ντύνουμε
ντύνετε
ντύνουν*

Παρατατικός

έντυνα
έντυνες
έντυνε

ντύναμε
ντύνατε
έντυναν*

Συνεχής μέλλοντας

θα ντύνω


* Εναλλακτικοί τύποι: ντύνουνε, ντύνανε (ντύναν)

Οι απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα. Στους συντελεσμένους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη:


Αόριστος

έντυσα
έντυσες
έντυσε

ντύσαμε
ντύσατε
έντυσαν*

Απλός μέλλοντας

θα ντύσω
θα ντύσεις
θα ντύσει

θα ντύσουμε
θα ντύσετε
θα ντύσουν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω ντύσει


* Εναλλακτικοί τύποι: ντύσανε (ντύσαν), θα ντύσουνε

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ρήματα:
  • ανάβω, ανοίγω, αντέχω, βάφω
  • δείχνω, δένω, ελέγχω, ιδρύω
  • καλύπτω, κλέβω, κόβω, κρύβω
  • λείπω, μπλέκω, νιώθω, ξύνω
  • παίζω, πείθω, πιέζω, ράβω
  • σκάβω, σκύβω, τρέχω, τυλίγω

Αλλά και όσα λήγουν σε:
  • -εύω (δουλεύω, παιδεύω)
  • -άζω (δοκιμάζω, ετοιμάζω)
  • -ίζω (γυρίζω, φροντίζω)
  • -ώνω (ενώνω, καρφώνω)

Κόβει

Ανώμαλο αοριστικό θέμα

Σε μερικά ρήματα το αοριστικό θέμα σχηματίζεται ανώμαλα και χρειάζεται προσοχή:

δίνω
  • έδωσα
  • θα δώσω
  • έχω δώσει
φεύγω
  • έφυγα
  • θα φύγω
  • έχω φύγει
Άλλα ανώμαλα ρήματα:
  • ανεβαίνω, βλέπω, βρίσκω
  • μένω, μικραίνω, παίρνω
  • πηγαίνω, σωπαίνω, φέρνω

Οι άλλες εγκλίσεις

Όπως οι χρόνοι της οριστικής, έτσι και οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται από τα δύο θέματα των ρημάτων.  

Υποτακτική
  • Συνεχής: να ντύνω
  • Απλή: να ντύσω
  • Συντελεσμένη: να έχω ντύσει
  • Άλλοι τύποι: να έντυνα, να έντυσα, να είχα ντύσει
Προστακτική
  • Συνεχής: ντύνε, ντύνετε
  • Απλή: ντύσε, ντύστε

Σκάβει

Διαφοροποιήσεις

α) Μια μικρή ομάδα ρημάτων, που λέγονται συνηρημένα, στους συνεχείς χρόνους κλίνονται λίγο διαφορετικά:
  • ακούω, ακούεις ακούς
  • άκουγα, άκουγες

β) Τρεις άλλες ομάδες, μικρές κι αυτές, παρουσιάζουν δυσκολίες στον σχηματισμό ή στην ορθογραφία τους. Πρόκειται για τα ρήματα σε:
  • -λλω (αναβάλλω, καταγγέλλω)  
  • -άγω (εισάγω, παράγω)  
  • -βαίνω (επεμβαίνω, παραβαίνω)  

Και κάτι ακόμη

Πολλά ρήματα που είναι σύνθετα με κάποια πρόθεση παίρνουν εσωτερική αύξηση:
  • εισ-πράττω → εισ-έπραξα
  • περι-γράφω → περι-έγραψα

Η αύξηση, όμως, είναι χρήσιμη μόνο όταν τονίζεται. Έτσι, στα περισσότερα πρόσωπα του πληθυντικού είναι περιττή:
  • εισ-έπραξα → εισ-πράξαμε
  • περι-έγραψα → περι-γράψαμε


Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω

Λίγα και καλά!

Συνηρημένα ονομάζονται τα ρήματα που οι περισσότερες καταλήξεις του ενεστώτα (άρα και του συνεχούς μέλλοντα) προέρχονται από συναίρεση.


Αυτό σημαίνει ότι το τελικό φωνήεν του ενεστωτικού θέματος (το δίψηφο «ου» στο παράδειγμα) «τρώει» ένα μέρος από τις καταλήξεις του β΄ ενικού και του πληθυντικού:


ακούω

ακούω
ακούεις → ακούς
ακούει

ακούουμε → ακούμε
ακούετε → ακούτε
ακούουνε → ακούνε


Συνηρημένα είναι τα ρήματα:
  • ακούω, καίω, κλαίω
  • λέω, σκάω, σπάω
  • τρώω, φταίω, φυλάω


καίω

καίω
καις*
καίει

καίμε
καίτε
καίνε


κλαίω

κλαίω
κλαις*
κλαίει

κλαίμε
κλαίτε
κλαίνε


λέω

λέω
λες*
λέει

λέμε
λέτε
λένε


σκάω

σκάω
σκας*
σκάει

σκάμε
σκάτε
σκάνε


σπάω

σπάω
σπας*
σπάει

σπάμε
σπάτε
σπάνε


τρώω

τρώω
τρως*
τρώει

τρώμε
τρώτε
τρώνε


φταίω

φταίω
φταις*
φταίει

φταίμε
φταίτε
φταίνε


φυλάω

φυλάω
φυλάς
φυλάει

φυλάμε
φυλάτε
φυλάνε


Με τον ίδιο τρόπο κλίνεται το «πάω» (σε ενεστώτα και απλό μέλλοντα), αλλά και ο απλός μέλλοντας του «τρώω»:


πάω

πάω
πας*
πάει

πάμε
πάτε
πάνε


θα φάω

θα φάω
θα φας*
θα φάει

θα φάμε
θα φάτε
θα φάνε


* Γίνονται μονοσύλλαβα, οπότε χάνουν τον τόνο τους.

Το πάω είναι δεύτερος τύπος του πηγαίνω: πηγαίνω/πάω, πήγαινα, πήγα, θα πηγαίνω, θα πάω, έχω πάει

Εναλλακτικός τύπος

Όταν βρεθεί σε ανεπίσημο ή λογοτεχνικό ύφος, το γ΄ πληθυντικό των τρισύλλαβων συνηρημένων μπορεί να χάσει το τελικό «-ε»:
  • ακούνε – ακούν
  • φυλάνε – φυλάν

Στα δισύλλαβα αυτό είναι πιο σπάνιο και μας ξενίζει, γιατί χωρίς το «-ε» γίνονται μονοσύλλαβα:
  • λένε – λεν
  • τρώνε – τρων

Τρώνε

Άλλες διαφοροποιήσεις

α) Τα συνηρημένα ρήματα πριν τις καταλήξεις του παρατατικού παίρνουν ένα «γ» για λόγους ευφωνίας:
  • άκουγα, έκαιγα, έκλαιγα
  • έλεγα, έσκαγα, έσπαγα
  • έτρωγα, έφταιγα, φύλαγα

Το ίδιο συμβαίνει και όταν βρίσκονται στην παθητική φωνή: ακούγομαι, καίγομαι, κλαίγομαι, λέγομαι, τρώγομαι, φυλάγομαι (αλλά: σπάζομαι)

β) Μερικά σχηματίζουν το αοριστικό θέμα ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο:  
  • καίω – έκαψα, θα κάψω, έχω κάψει
  • κλαίω – έκλαψα, θα κλάψω, έχω κλάψει
  • λέω – είπα, θα πω, έχω πει
  • τρώω – έφαγα, θα φάω, έχω φάει

γ) Επίσης, χρειάζονται προσοχή και στην προστακτική, γιατί παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες:  

λέω / είπα
  • λέγε, λέγετε
  • πες, πείτε (πέστε)


ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (από τη Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού), tasteofhome.com

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα: