22 Μαρ 2023

Τα επίθετα σε -ας, -ασα, -αν

Αρχαιόκλιτα και... επιζήσαντα!

Αυτά τα όμορφα επίθετα μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και χρειάζονται λίγη προσοχή.

Στην πραγματικότητα είναι αρχαίες επιθετικές μετοχές, δηλαδή έχουν δημιουργηθεί από ρήματα:
  • ο επιζήσας, η επιζήσασα, το επιζήσαν
  • ο εναπομείνας, η εναπομείνασα, το εναπομείναν


Δύο παρατηρήσεις για την κλίση τους:
Τα αρσενικά και τα ουδέτερα έχουν την ίδια γενική και στους δύο αριθμούς.
Στη γενική πληθυντικού ο τόνος κατεβαίνει και στα τρία γένη.

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

επιζήσας
επιζήσαντος
επιζήσαντα


οι
των
τους

επιζήσαντες
επιζησάντων
επιζήσαντες


η
της
την

επιζήσασα
επιζήσασας
επιζήσασα


οι
των
τις

επιζήσασες
επιζησασών
επιζήσασες


το
του
το

επιζήσαν
επιζήσαντος
επιζήσαν


τα
των
τα

επιζήσαντα
επιζησάντων
επιζήσαντα


Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο επιζήσας ναυαγός, η επιζήσασα Αρμένισσα, το επιζήσαν εβραιόπουλο)


Σύγχρονη χρήση

Αυτές οι αρχαίες μετοχές έχουν επιβιώσει αποσπασματικά στη γλώσσα μας, δηλαδή δε σχηματίζουν όλα τα γένη ή όλες τις πτώσεις.

α) Κάποιες τις συναντούμε μόνο σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης:
  • ο κλέψας του κλέψαντος
  • ο πρώτος διδάξας
  • οι διατελέσαντες πρωθυπουργοί
  • το επεισόδιο θεωρείται λήξαν

Θεατρική παράσταση

β) Άλλες έχουν ουσιαστικοποιηθεί, δηλαδή χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά:
  • ο προλαλήσας, η προλαλήσασα
  • οι ανανήψαντες, οι αποβιώσαντες
  • οι αποφοιτήσαντες, οι εναπομείναντες
  • οι επιζήσαντες, οι ψηφίσαντες


ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: ert@youtube, opentvgr@youtube, nealesvou.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα: