14 Νοε 2022

Τα ουδέτερα σε -ος

Ήτα στον πληθυντικό!

Δάσος

Τα περισσότερα ουδέτερα σε -ος είναι παροξύτονα. Όλα, όμως, στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα.

Μερικά δεν έχουν πληθυντικό, αλλά ακόμη και όταν έχουν, η γενική πτώση μπορεί να είναι δύσχρηστη ή να μη σχηματίζεται καν.

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

δάσος
δάσους
δάσος


τα
των
τα

δάση
δασών
δάση


Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:
  • άγχος, αίσχος, άλσος, Άργος
  • βάθος, βάρος, βέλος, βρέφος
  • γένος, δέος
  • έθνος, είδος, έλος, έτος
  • θάρρος, θέρος, θράσος
  • κέρδος, κήτος, κράνος, κράτος
  • λάθος, Λάος, λίπος
  • μάκρος, μέλος, μέρος, μήκος
  • πάθος, πάχος, πλάτος, πλήθος
  • σκάφος, σκεύος, σμήνος, στήθος
  • τείχος, τέλος, τεύχος
  • ψεύδος, ψύχος

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:
  • αερο-σκάφος, πευκο-δάσος
  • υπερ-κέρδος, ψευδο-κράτος


Τα λίγα προπαροξύτονα

Στα προπαροξύτονα ο τόνος κατεβαίνει μία θέση στη γενική του ενικού αριθμού και στον πληθυντικό.

Στη γενική του πληθυντικού, ωστόσο, ακολουθείται ο γενικός κανόνας και τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

έδαφος
εδάφους
έδαφος


τα
των
τα

εδάφη
εδαφών
εδάφη


Έτσι κλίνονται τα ουδέτερα:
  • ελατόδασος, έλεος
  • κέλυφος, μέγεθος
  • όνειδος, όφελος
  • πέλαγος, στέλεχος, τέμενος

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:
  • αρχι-πέλαγος
  • υπ-έδαφος


Δεύτερος πληθυντικός

Το θάρρος, το σκέλος και το στήθος σχηματίζουν και έναν δεύτερο, πιο λαϊκό τύπο στον πληθυντικό:
  • τα θάρρη – τα θάρρητα
  • τα σκέλη – τα σκέλια
  • τα στήθη – τα στήθια

Το πάχος, μάλιστα, σχηματίζει δύο τέτοιους τύπους:
  • τα πάχη – τα πάχια – τα πάχητα

Ειδικές περιπτώσεις

α) Το άνθος, το όρος και το χείλος σχηματίζουν τη γενική του πληθυντικού με την κατάληξη «-έων»:
  • τα άνθη → των ανθέων
    (αλλά: ο ανθός → των ανθών)
  • τα όρη → των ορέων
    (αλλά: ο ορός → των ορών)
  • τα χείλη → των χειλέων
    (αλλά: το χείλι → των χειλιών)

β) Το πέλαγος σχηματίζει και τον τύπο πέλαγο:
  • το πέλαγο, του πελάγου ή πέλαγου
  • τα πέλαγα, των πελάγων

γ) Τα στίφη (των εχθρών) και τα Τέμπη έχουν μόνο πληθυντικό αριθμό.

Η Κοιλάδα των Τεμπών

δ) Τα οξύτονα σε -ος είναι ελάχιστα. Το βιος (= περιουσία) είναι άκλιτο, ενώ το γεγονός κλίνεται όπως τα ουδέτερα σε -ως:
  • το γεγονός, του γεγονότος
  • τα γεγονότα, των γεγονότων


ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: esseskincare.se, opentvgr@youtube, lagonika.gr, gotempi.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα: