28 Νοε 2022

Τα αρσενικά σε -ης

Εύκολη η γενική πληθυντικού!

Μαθητής

Αυτά τα αρσενικά είναι οξύτονα και παροξύτονα. Όλα, όμως, στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μαθητής
μαθητή
μαθητή


οι
των
τους

μαθητές
μαθητών
μαθητές


Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:
  • αγοραστής, αθλητής, αριθμητής
  • βιολιστής, γυμναστής
  • διαιτητής, δικαστής, διοικητής
  • εγωιστής, εκτυπωτής, εξερευνητής
  • θαυμαστής, θεατής, ιδρυτής
  • κατακτητής, κολυμβητής, κριτής
  • ληστής, μεταφραστής, μετρητής
  • νικητής, νοσηλευτής, ομιλητής
  • ποιητής, προπονητής, πωλητής
  • σκακιστής, σπουδαστής, σχεδιαστής
  • υπολογιστής, υποστηρικτής
  • φοιτητής, χειριστής, χορευτής

Κολυμβητής

Μετακίνηση τόνου

Τα παροξύτονα στη γενική του πληθυντικού ακολουθούν τον γενικό κανόνα και τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

αγρότης
αγρότη
αγρότη


οι
των
τους

αγρότες
αγρoτών
αγρότες


Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:
  • αιμοδότης, ακροβάτης, αναγνώστης
  • βιβλιοπώλης, δείκτης, διαβήτης
  • επιβάτης, επισκέπτης, εργάτης
  • ηγέτης, ιδιοκτήτης, ιππότης
  • καθρέφτης, καλλιτέχνης, λιγνίτης
  • μαγνήτης, μετεωρίτης, μονάρχης
  • ναύτης, νεροχύτης, ορειβάτης
  • παίκτης, πελάτης, πλανήτης
  • στρατιώτης, συλλέκτης
  • τεχνίτης, τοξότης, τραπεζίτης
  • υπηρέτης, υπνοβάτης, φράχτης
  • χάρτης, χτίστης, ψεύτης

Αγρότης

Δεύτερος πληθυντικός

Κάποια αρσενικά σε -ης σχηματίζουν και έναν δεύτερο, ανισοσύλλαβο πληθυντικό σε -ηδες:
  • λεβέντες (χωρίς γενική) – λεβέντηδες
  • μόρτες (χωρίς γενική) – μόρτηδες
  • ξενύχτες (χωρίς γενική) – ξενύχτηδες
  • ρεμπέτες (χωρίς γενική) – ρεμπέτηδες

Σε ορισμένα, μάλιστα, ο ανισοσύλλαβος δεύτερος τύπος σχηματίζεται με την κατάληξη -άδες και χρησιμοποιείται σε λόγο με ανεπίσημο ύφος:
  • βουλευτές – βουλευτάδες
  • δεσπότες – δεσποτάδες

Παρόμοια ζευγάρια:
  • αφέντες (χωρίς γενική) – αφεντάδες
  • βουτηχτές – βουτηχτάδες
  • διευθυντές – διευθυντάδες
  • δουλευτές – δουλευτάδες
  • θεριστές – θεριστάδες
  • καθηγητές – καθηγητάδες
  • καλοθελητές – καλοθελητάδες
  • πραματευτές – πραματευτάδες
  • ράφτες – ραφτάδες
  • τραγουδιστές – τραγουδιστάδες
  • τρυγητές – τρυγητάδες
  • ψάλτες – ψαλτάδες

Τραγουδιστής

Αρχαιόμορφη κλητική

Κάποια αρσενικά που δηλώνουν επάγγελμα ή δημόσιο λειτούργημα σχηματίζουν την κλητική του ενικού και με την παλαιότερη κατάληξη . Συνήθως, μάλιστα, προηγείται το «κύριε»:
  • κύριε διευθυντά
  • κύριε δικαστά
  • κύριε διοικητά
  • κύριε καθηγητά
  • κύριε συνταγματάρχα

Και λίγη ορθογραφία

Αρκετά από τα αρσενικά σε -ης παράγονται από ρήματα. Αυτό, βέβαια, μας βοηθά και στην ορθογραφία:
  • διαίρεσα → διαιρέτης
  • έπαιξα → παίκτης
  • νίκησα → νικητής
  • φόρτισα → φορτιστής
  • ενίσχυσα → ενισχυτής
  • έδειξα → δείκτης
  • εκτύπωσα → εκτυπωτής


ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου
ΕΚΟΝΕΣ: vseosvita.ua, en.wikipedia.org, euractiv.com, liveabout.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα: