Οι γεωγραφικές συντεταγμένες της Γης

Ο άνθρωπος συνήθιζε πάντα να «οργανώνει» τον χώρο γύρω του, ώστε να μπορεί να τον αξιοποιεί. Στην αρχή το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν να μετακινείται με ασφάλεια από το ένα σημείο στο άλλο.

Όσο οι μετακινήσεις του γίνονταν σε μια περιορισμένη περιοχή, τα «σημάδια» που έβαζε τον βοηθούσαν να βρει τον δρόμο του, δηλαδή να προσανατολιστεί. Τέτοια σημάδια ήταν τα δέντρα, τα βουνά, τα ποτάμια, οι λίμνες.

Όταν όμως άρχισε να διανύει μεγάλες αποστάσεις, έπρεπε να μάθει να χρησιμοποιεί κάποια άλλα σταθερά «σημάδια», όπως είναι η ανατολή και η δύση του Ήλιου, η θέση των άστρων κλπ. Μάλιστα, για να διευκολυνθεί περισσότερο, κατασκεύαζε κι ο ίδιος έργα με τέτοια χαρακτηριστικά, όπως οι φάροι.

Τα πράγματα έγιναν πολύ δύσκολα όταν έμαθε να ταξιδεύει στην ανοιχτή θάλασσα και στην έρημο, στις οποίες δεν υπάρχουν σημάδια προσανατολισμού, και κυρίως όταν κατάλαβε ότι η Γη είναι σφαιρική. Για να μπορεί επομένως να βρίσκει τη θέση τόπων σε τέτοιους χώρους, έπρεπε να χωρίσει την επιφάνεια της Γης σε μικρότερα τμήματα.

Οι επιστήμονες, προκειμένου να βρίσκουμε με ακρίβεια τη θέση ενός τόπου πάνω στη Γη, έχουν χαράξει στην υδρόγειο ένα σύστημα από γραμμές. Έτσι σχηματίζεται πάνω της ένα δίκτυο παράλληλων κύκλων και μεσημβρινών που ονομάζεται δίκτυο συντεταγμένων.

Για να αντιληφθούμε αυτήν την έννοια, πρέπει να δούμε τι είναι το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος.

Το γεωγραφικό πλάτος

Κάθε παράλληλος κύκλος ενώνει εκείνους τους τόπους της Γης, οι οποίοι απέχουν ίση απόσταση από τον Ισημερινό. Οι τόποι αυτοί έχουν το ίδιο γεωγραφικό πλάτος.

* Οι παράλληλοι που βρίσκονται στο βόρειο ημισφαίριο δείχνουν βόρειο γεωγραφικό πλάτος, ενώ οι παράλληλοι που βρίσκονται στο νότιο ημισφαίριο δείχνουν νότιο γεωγραφικό πλάτος.

Το γεωγραφικό πλάτος μετριέται σε μοίρες: από 0° έως 90° βόρεια και από 0° έως 90° νότια.

• Ο Ισημερινός έχει γεωγραφικό πλάτος 0°.
• Η Αθήνα έχει βόρειο γεωγραφικό πλάτος 38° (περίπου).

Το γεωγραφικό μήκος

Οι μεσημβρινοί δείχνουν την απόσταση ενός τόπου δυτικά ή ανατολικά από τον Πρώτο Μεσημβρινό. Η απόσταση αυτή λέγεται γεωγραφικό μήκος και μετριέται επίσης σε μοίρες: από 0° έως 180° δυτικά και από 0° έως 180° ανατολικά.

• Ο Πρώτος Μεσημβρινός έχει γεωγραφικό μήκος 0°.
• Η Αθήνα έχει ανατολικό γεωγραφικό μήκος 23° (περίπου).

Ο μεσημβρινός που βρίσκεται απέναντι από τον Πρώτο Μεσημβρινό, σε γεωγραφικό μήκος 180°, ονομάζεται Διεθνής Γραμμή Αλλαγής Ημερομηνίας, επειδή χωρίζει το χθες από το αύριο!

Έτσι ένας ταξιδιώτης

• όταν περνά τη γραμμή με κατεύθυνση προς τα ανατολικά, πρέπει να αφαιρεί μία μέρα από αυτήν που είχε όταν ξεκίνησε το ταξίδι του, ενώ
• όταν περνά τη γραμμή με κατεύθυνση προς τα δυτικά, πρέπει να προσθέτει μία μέρα σε αυτήν που είχε.

Με άλλα λόγια, περνώντας τη γραμμή προς τα ανατολικά κερδίζουμε μια μέρα, ενώ προς τα δυτικά χάνουμε μια μέρα.

Οι γεωγραφικές συντεταγμένες

Το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος αποτελούν τις γεωγραφικές συντεταγμένες ενός τόπου. Ως βάση τους λαμβάνεται ο Ισημερινός και ο Πρώτος Μεσημβρινός.

Ο τόπος Α έχει γεωγραφικές συντεταγμένες 40° νότια και 80° ανατολικά. Για λόγους συντομίας λέμε: 40° Ν - 80° Α.

Βρείτε τις γεωγραφικές συντεταγμένες (παιχνίδι)

Οι γεωγραφικές συντεταγμένες της Γης (κουίζ)

Η Γη ως ουράνιο σώμα 1. Τα ημισφαίρια της Γης 2. Περιστροφή = ημέρα και νύχτα 3. Περιφορά = τέσσερις εποχές 4. Οι γεωγραφικές συντεταγμένες της Γης

ΠΗΓΕΣ: Γεωγραφία ΣΤ΄ Δημοτικού, Γεωλογία-Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου, paidio.blogspot.com, 11dim-evosm.thess.sch.gr, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: Γεωλογία-Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου (1), podilato98.blogspot.com (2-3: teacherweb.com, 4: sailingissues.com), paidio.blogspot.com (5)