Υπερωρίες

Του Αρκά

Έλληνας σκιτσογράφος και συγγραφέας

1. Δίσεκτο έτος το 2016
2. Υπερωρίες

Κόμικς – ΣκίτσαΧρόνος

ΠΗΓΗ: Arkas-The-Original-Page@facebook
ΣΕΙΡΑ: Ο Φεβρουάριος και οι έντεκα μήνες

Τα ρήματα σε -ω

Η ομάδα της Α΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα ρήματα της ενεργητικής φωνής. Έχουν δύο θέματα, ένα για τους συνεχείς χρόνους και ένα για τους απλούς και συντελεσμένους.

Βάφει

Σχηματισμός των χρόνων

Α. Συνεχείς χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα. Οι δύο (ενεστώτας, συνεχής μέλλοντας) έχουν τις ίδιες καταλήξεις:

Ενεστώτας

γράφω
γράφεις
γράφει

γράφουμε
γράφετε
γράφουν*

Παρατατικός

έγραφα
έγραφες
έγραφε

γράφαμε
γράφατε
έγραφαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα γράφω

* Εναλλακτικοί τύποι: γράφουνε, γράφανε (γράφαν)

Β. Απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα. Στους συντελεσμένους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη:

Αόριστος

έγραψα
έγραψες
έγραψε

γράψαμε
γράψατε
έγραψαν*

Απλός μέλλοντας

θα γράψω
θα γράψεις
θα γράψει

θα γράψουμε
θα γράψετε
θα γράψουν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω γράψει

* Εναλλακτικοί τύποι: γράψανε (γράψαν), θα γράψουνε

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ρήματα:

• ανάβω, ανοίγω, αντέχω, βάφω
• δείχνω, δένω, ελέγχω, ιδρύω
• καλύπτω, κλέβω, κόβω, κρύβω
• λείπω, μπλέκω, νιώθω, ντύνω
• παίζω, πείθω, πιέζω, ράβω
• σκάβω, σκύβω, τρέχω, τυλίγω

Αλλά και όσα λήγουν σε:

• -εύω (δουλεύω, παιδεύω)
• -άζω (δοκιμάζω, ετοιμάζω)
• -ίζω (γυρίζω, φροντίζω)
• -ώνω (ενώνω, καρφώνω)

Κόβει

Ανώμαλο αοριστικό θέμα

Σε μερικά ρήματα το αοριστικό θέμα σχηματίζεται ανώμαλα και χρειάζεται προσοχή:

• δίνω
  έδωσα, θα δώσω, έχω δώσει
• φεύγω
  έφυγα, θα φύγω, έχω φύγει

Παρόμοια ρήματα:

• ανεβαίνω, βλέπω, βρίσκω
• μένω, μικραίνω, παίρνω
• πηγαίνω, σωπαίνω, φέρνω

Οι άλλες εγκλίσεις

Όπως οι χρόνοι της οριστικής, έτσι και οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται από τα δύο θέματα των ρημάτων:

Υποτακτική

• Συνεχής: να γράφω
• Απλή: να γράψω
• Συντελεσμένη: να έχω γράψει
• Άλλοι τύποι: να έγραφα, να έγραψα, να είχα γράψει

Προστακτική

• Συνεχής: γράφε, γράφετε
• Απλή: γράψε, γράψτε

Σκάβει

Και κάτι ακόμη

α) Πολλά ρήματα που είναι σύνθετα με κάποια πρόθεση παίρνουν εσωτερική αύξηση:

• εισ-πράττω → εισ-έπραξα
• περι-γράφω → περι-έγραψα

Η αύξηση, όμως, είναι χρήσιμη μόνο όταν τονίζεται. Έτσι, στα περισσότερα πρόσωπα του πληθυντικού είναι περιττή:

• εισ-έπραξα → εισ-πράξαμε
• περι-έγραψα → περι-γράψαμε

β) Μια μικρή ομάδα ρημάτων, που λέγονται συνηρημένα, στους συνεχείς χρόνους κλίνονται λίγο διαφορετικά:

• ακούω, ακούεις ακούς
• άκουγα, άκουγες

γ) Τρεις άλλες ομάδες, μικρές κι αυτές, παρουσιάζουν δυσκολίες στον σχηματισμό ή στην ορθογραφία τους. Πρόκειται για τα ρήματα σε:

• -λλω (αναβάλλω, καταγγέλλω)
• -άγω (εισάγω, παράγω)
• -βαίνω (επεμβαίνω, παραβαίνω)

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: withlovefromlou.co.uk, dailymail.co.uk, thisoldhouse.com

Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω

Λίγα και καλά!

Συνηρημένα ονομάζονται τα ρήματα που οι περισσότερες καταλήξεις του ενεστώτα (άρα και του συνεχούς μέλλοντα) προέρχονται από συναίρεση.

Αυτό σημαίνει ότι το τελικό φωνήεν του ενεστωτικού θέματος (το δίψηφο «ου» στο παράδειγμα) «τρώει» ένα μέρος από τις καταλήξεις του β΄ ενικού και του πληθυντικού:

ακούω

ακούω
ακούεις → ακούς
ακούει

ακούουμε → ακούμε
ακούετε → ακούτε
ακούουνε → ακούνε

Συνηρημένα είναι τα ρήματα:

• ακούω, καίω, κλαίω
• λέω, σκάω, σπάω
• τρώω, φταίω, φυλάω

καίω

καίω
καις*
καίει

καίμε
καίτε
καίνε

κλαίω

κλαίω
κλαις*
κλαίει

κλαίμε
κλαίτε
κλαίνε

λέω

λέω
λες*
λέει

λέμε
λέτε
λένε

σκάω

σκάω
σκας*
σκάει

σκάμε
σκάτε
σκάνε

σπάω

σπάω
σπας*
σπάει

σπάμε
σπάτε
σπάνε

τρώω

τρώω
τρως*
τρώει

τρώμε
τρώτε
τρώνε

φταίω

φταίω
φταις*
φταίει

φταίμε
φταίτε
φταίνε

φυλάω

φυλάω
φυλάς
φυλάει

φυλάμε
φυλάτε
φυλάνε

Με τον ίδιο τρόπο κλίνεται το «πάω» (σε ενεστώτα και απλό μέλλοντα), αλλά και ο απλός μέλλοντας του «τρώω»:

πάω

πάω
πας*
πάει

πάμε
πάτε
πάνε

θα φάω

θα φάω
θα φας*
θα φάει

θα φάμε
θα φάτε
θα φάνε

* Γίνονται μονοσύλλαβα, οπότε χάνουν τον τόνο τους.

Το πάω είναι δεύτερος τύπος του πηγαίνω: πηγαίνω/πάω, πήγαινα, πήγα, θα πηγαίνω, θα πάω, έχω πάει

Εναλλακτικός τύπος

Όταν βρεθεί σε ανεπίσημο ή λογοτεχνικό ύφος, το γ΄ πληθυντικό των τρισύλλαβων συνηρημένων μπορεί να χάσει το τελικό «-ε»:

• ακούνε – ακούν
• φυλάνε – φυλάν

Στα δισύλλαβα αυτό είναι πιο σπάνιο και μας ξενίζει, γιατί χωρίς το «-ε» γίνονται μονοσύλλαβα:

• λένε – λεν
• τρώνε – τρων

Τρώνε

Άλλες διαφοροποιήσεις

α) Τα συνηρημένα ρήματα πριν τις καταλήξεις του παρατατικού παίρνουν ένα «γ» για λόγους ευφωνίας:

• άκουγα, έκαιγα, έκλαιγα
• έλεγα, έσκαγα, έσπαγα
• έτρωγα, έφταιγα, φύλαγα

β) Μερικά σχηματίζουν το αοριστικό θέμα ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο:  

• καίω – έκαψα, θα κάψω, έχω κάψει
• κλαίω – έκλαψα, θα κλάψω, έχω κλάψει
• λέω – είπα, θα πω, έχω πει
• τρώω – έφαγα, θα φάω, έχω φάει

γ) Επίσης, χρειάζονται προσοχή και στην προστακτική, γιατί παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες:  

λέω / είπα

• λέγε, λέγετε
• πες, πείτε (πέστε)

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (από τη Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού), tasteofhome.com