Porqué(Lead Guitar)

Μουσική: Pochill
Δίσκος: Nothing But the Hill (2008)

Ορχηστρικά

Les Compères

Μουσική: Vladimir Cosma
Δίσκος: Les Compères (1983)

Ορχηστρικά

Οι φωνές των ρημάτων

Τα ρήματα σχηματίζονται σε δύο φωνές, ανάλογα με το αν λήγουν σε -ω ή -μαι στην αρχική κατάληξη του ενεστώτα.

Μόνο σε μία φωνή

Πολλά ρήματα σχηματίζονται και στις δύο φωνές:

• ντύνω – ντύνομαι
• χτυπώ – χτυπιέμαι
• προπονώ – προπονούμαι

Άλλα είναι ελλειπτικά, δηλαδή σχηματίζονται μόνο σε μία φωνή.

Μερικά ρήματα χωρίς παθητική φωνή:

• αρχίζω, βγαίνω, γερνώ
• δακρύζω, έχω, ζω, ηρεμώ
• θέλω, καμαρώνω, λάμπω
• μένω, μπορώ, νιώθω, ξέρω
• πεινώ, πέφτω, τρέχω, φταίω
• χαζεύω, ψηλώνω, ωριμάζω

Μερικά ρήματα χωρίς ενεργητική φωνή:

• αστειεύομαι, ασχολούμαι
• γίνομαι, δέχομαι, είμαι
• έρχομαι, κοιμάμαι, μιμούμαι
• ντρέπομαι, περιποιούμαι
• σκέφτομαι, υπόσχομαι, φοβάμαι
• χασμουριέμαι, χρειάζομαι

Τα τελευταία ονομάζονται αποθετικά, γιατί μοιάζει σαν να έχουν αποθέσει (αποβάλει) την ενεργητική μορφή τους.

Διαφοροποιήσεις στην παθητική φωνή

α) Τα συνηρημένα ρήματα στην παθητική φωνή παίρνουν ένα γάμα για λόγους ευφωνίας:

• ακούω → ακούγομαι
• καίω → καίγομαι
• κλαίω → κλαίγομαι
• λέω → λέγομαι
• τρώω → τρώγομαι
• φυλάω → φυλάγομαι

αλλά:

• σπάω → σπάζομαι

β) Το θέτω στην παθητική φωνή γίνεται τίθεμαι. Το ίδιο συμβαίνει και στα σύνθετά του:

• εκ-θέτω → εκ-τίθεμαι
• μετα-θέτω → μετα-τίθεμαι
• προσ-θέτω → προσ-τίθεμαι

γ) Το καθιστώ στην παθητική φωνή γίνεται καθίσταμαι. Το ίδιο συμβαίνει και στα σύνθετά του:

• αντι-καθιστώ → αντι-καθίσταμαι
• εγ-καθιστώ → εγ-καθίσταμαι

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (το φόντο από Tambako_the_Jaguar@flickr), bensonsforbeds.co.uk

Οι χρόνοι των ρημάτων

Οι χρόνοι των ρημάτων είναι οκτώ και βρίσκονται σε οριστική έγκλιση. Αυτό σημαίνει ότι δε φανερώνουν μόνο πότε γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα, αλλά και πώς το δηλώνουμε.

1 Ως προς τη χρονική βαθμίδα (το «πότε») οι χρόνοι διακρίνονται σε παροντικούς, παρελθοντικούς και μελλοντικούς.

Οι παροντικοί αναφέρονται στο παρόν, οι παρελθοντικοί στο παρελθόν και οι μελλοντικοί στο μέλλον.

❮ ❯

2 Ως προς τον τρόπο (το «πώς») οι χρόνοι διακρίνονται σε συνεχείς, απλούς και συντελεσμένους.

Οι συνεχείς έχουν την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης.

Οι απλοί φανερώνουν αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία.

Οι συντελεσμένοι φανερώνουν ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί.

❮ ❯

Και τρίτη ταξινόμηση

Ανάλογα με τον αριθμό των λέξεων που χρειάζονται για τον σχηματισμό τους, οι χρόνοι διακρίνονται και σε άλλες δύο ομάδες, τους μονολεκτικούς και τους περιφραστικούς.

Οι μονολεκτικοί αποτελούνται από μία λέξη και οι περιφραστικοί από δύο ή τρεις.

❮ ❯

Δείτε στη συνέχεια

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΑφιερώματαΡήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (το φόντο από wallpaperflare.com)

Οι καταλήξεις των χρόνων

Οι χρόνοι των ρημάτων σχηματίζονται από το θέμα τους (ενεστωτικό ή αοριστικό) και μια σειρά από καταλήξεις για κάθε πρόσωπο και αριθμό.

* Αν βέβαια είναι περιφραστικοί, χρειάζονται και το μόριο «θα» ή το βοηθητικό ρήμα «έχω» σε κάποιον χρόνο του.

Ευτυχώς για μας, οι καταλήξεις των περισσότερων χρόνων είναι παρόμοιες σε κάθε συζυγία ή τάξη συζυγίας.

Αυτό μπορείτε να το παρατηρήσετε εύκολα στους πίνακες που ακολουθούν. Οι «μπλε» χρόνοι, αντίθετα από τους «κόκκινους», έχουν παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία:

❮ ❯

Η μόνη τους διαφορά είναι ότι στη Β΄ συζυγία, που έχει μόνο ένα θέμα, οι καταλήξεις ξεκινούν με

• «ησ-» στην ενεργητική φωνή και
• «ηθ-» στην παθητική φωνή.

Δύο ομάδες χρόνων

Έτσι λοιπόν, για να σχηματίζουμε σωστά τα ρήματα και τις καταλήξεις τους, διακρίνουμε τους χρόνους σε συνεχείς και απλούς/συντελεσμένους.

Α. Συνεχείς χρόνοι

Οι καταλήξεις των συνεχών χρόνων είναι διαφορετικές σε κάθε συζυγία.

Ιδιαίτερη προσοχή, ωστόσο, χρειάζονται μόνο ο ενεστώτας και ο παρατατικός (ο συνεχής μέλλοντας φτιάχνεται από τον ενεστώτα με εύκολο τρόπο).

Χρόνοι με διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία (ενεργητική φωνή)

Ενεστώτας

• γράφ-ω
• αγαπ-ώ/-άς
• ενοχλ-ώ/-είς

Παρατατικός

• έ-γραφ-α
• αγαπ-ούσα (αγάπ-αγα)
• ενοχλ-ούσα

Συνεχής μέλλοντας

• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας

Χρόνοι με διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία (παθητική φωνή)

Ενεστώτας

• γράφ-ομαι
• αγαπ-ιέμαι
• ενοχλ-ούμαι

Παρατατικός

• γραφ-όμουν
• αγαπ-ιόμουν
• ενοχλ-ούμουν

Συνεχής μέλλοντας

• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας

❯

Β. Απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Οι καταλήξεις των απλών και των συντελεσμένων χρόνων είναι παρόμοιες σε όλα τα ρήματα, ανεξάρτητα από τη συζυγία ή την τάξη συζυγίας όπου ανήκουν.

Χρόνοι με παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία (ενεργητική φωνή)

Αόριστος

• έ-γραψ-α
• αγάπ-ησα
• ενόχλ-ησα

Απλός μέλλοντας

• θα γράψ-ω
• θα αγαπ-ήσω
• θα ενοχλ-ήσω

Συντελεσμένοι χρόνοι

• έχω / είχα / θα έχω γράψ-ει
• έχω / είχα / θα έχω αγαπ-ήσει
• έχω / είχα / θα έχω ενοχλ-ήσει

Χρόνοι με παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία (παθητική φωνή)

Αόριστος

• γράφτ-ηκα
• αγαπ-ήθηκα
• ενοχλ-ήθηκα

Απλός μέλλοντας

• θα γραφτ-ώ
• θα αγαπ-ηθώ
• θα ενοχλ-ηθώ

Συντελεσμένοι χρόνοι

• έχω / είχα / θα έχω γραφτ-εί
• έχω / είχα / θα έχω αγαπ-ηθεί
• έχω / είχα / θα έχω ενοχλ-ηθεί

❯

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Ο ενεστώτας

Ο ενεστώτας φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα γίνεται τώρα (τη στιγμή που μιλάμε) ή συμβαίνει γενικώς στο παρόν με τρόπο συνεχή ή επαναλαμβανόμενο:

• Κάντε λίγη ησυχία, διαβάζω το βιβλίο μου.
• Αυτόν τον καιρό διαβάζω ένα πολύ ωραίο βιβλίο.

Σχηματισμός

Ο ενεστώτας σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα και έχει διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία και τάξη συζυγίας:

Ειδικές περιπτώσεις

Μερικά ρήματα κλίνονται λίγο διαφορετικά ή σχηματίζονται με άλλες καταλήξεις:

• ακούω, ακούεις ακούς  
• κοιμάμαι, εγγυώμαι
• εκρήγνυμαι, επιτίθεμαι, ίπταμαι, προΐσταμαι

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΑ: podilato98.blogspot.com

Ο αόριστος και ο παρατατικός

Ο αόριστος φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα έγινε στο παρελθόν:

• Διάβασα ένα πολύ ωραίο βιβλίο.

Ο παρατατικός φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα δεν έγινε απλά στο παρελθόν (όπως στον αόριστο), αλλά και ότι γινόταν με τρόπο συνεχή ή επαναλαμβανόμενο:

• Το διάβαζα κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ.

Σχηματισμός

1 Ο αόριστος σχηματίζεται από το αοριστικό θέμα και έχει παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία:

2 Ο παρατατικός σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα και έχει διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία και τάξη συζυγίας:

Αύξηση

Κάποιες φορές οι δισύλλαβοι τύποι του αορίστου και του παρατατικού παίρνουν σε κάποια πρόσωπα μια επιπλέον συλλαβή πριν το θέμα τους, την αύξηση:

• ντύνω → έντυσα / έντυνα
• τρέχω → έτρεξα / έτρεχα
• γράφω → έγραψα / έγραφα

Η αύξηση των ρημάτων

Αόριστοι που χρειάζονται προσοχή

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας

Ο απλός μέλλοντας φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα θα γίνει στο μέλλον:

• Ωραίο βιβλίο! Θα το διαβάσω.

Ο συνεχής μέλλοντας φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα δε θα γίνει απλά στο μέλλον (όπως στον απλό μέλλοντα), αλλά και ότι θα γίνεται με τρόπο συνεχή ή επαναλαμβανόμενο:

• Θα το διαβάζω κάθε μέρα πριν κοιμηθώ.

Σχηματισμός

1 Ο απλός μέλλοντας σχηματίζεται με το μόριο «θα» και το αοριστικό θέμα. Έχει παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία:

2 Ο συνεχής μέλλοντας σχηματίζεται με το μόριο «θα» και τον ενεστώτα, οπότε έχει διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία και τάξη συζυγίας:

Απλοί μέλλοντες που χρειάζονται προσοχή

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Οι συντελεσμένοι χρόνοι

Οι συντελεσμένοι χρόνοι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας) δηλώνουν ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί.

Ο παρακείμενος φανερώνει κάτι που έγινε στο παρελθόν και έχει τελειώσει την ώρα που μιλάμε:

• Το έχω διαβάσει αυτό το βιβλίο.

Ο υπερσυντέλικος φανερώνει κάτι που είχε τελειώσει στο παρελθόν πριν αρχίσει κάτι άλλο:

• Το είχα διαβάσει πριν το καλοκαίρι.

Ο συντελεσμένος μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα έχει τελειώσει στο μέλλον πριν αρχίσει κάτι άλλο:

• Μέχρι αύριο θα έχω διαβάσει και αυτό που μου χάρισες.

Σχηματισμός

1 Ο παρακείμενος σχηματίζεται με τον ενεστώτα του βοηθητικού ρήματος «έχω», το αοριστικό θέμα και την άκλιτη κατάληξη «-⁠ει» ή «-εί» (ανάλογα με τη φωνή του ρήματος).

Οι άκλιτες καταλήξεις είναι παρόμοιες σε κάθε συζυγία:

2 Ο υπερσυντέλικος σχηματίζεται όπως ο παρακείμενος, μόνο που χρησιμοποιούμε τον παρατατικό τού «έχω»:

3 Ο συντελεσμένος μέλλοντας σχηματίζεται επίσης όπως ο παρακείμενος, μόνο που χρησιμοποιούμε τον μέλλοντα του «έχω»:

Συντελεσμένοι χρόνοι που χρειάζονται προσοχή

Το ρήμα «έχω»

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Οι συζυγίες των ρημάτων

Οι καταλήξεις των περισσότερων χρόνων (του αορίστου, του απλού μέλλοντα, των συντελεσμένων χρόνων) είναι παρόμοιες σε όλα τα ρήματα:

• έγραψα, αγάπησα, ενόχλησα
• γράφτηκα, αγαπήθηκα, ενοχλήθηκα

Αντίθετα, οι καταλήξεις των συνεχών χρόνων (του ενεστώτα, του παρατατικού, του συνεχή μέλλοντα) διαφοροποιούνται:

• γράφω/-εις, αγαπώ/-άς, ενοχλώ/-είς
• γράφομαι, αγαπιέμαι, ενοχλούμαι

Έτσι, για να τα κλίνουμε σωστά, χωρίζουμε τα ρήματα σε δύο μεγάλες ομάδες, ανάλογα με το αν υπάρχει τόνος στην αρχική κατάληξη του ενεστώτα.

Οι ομάδες αυτές λέγονται συζυγίες:

1 Όταν δεν τονίζεται η κατάληξη, λέμε ότι τα ρήματα βρίσκονται στην πρώτη συζυγία.

• γράφω/-εις, γράφομαι

Τα περισσότερα ρήματα βρίσκονται στην πρώτη συζυγία.

2 Όταν τονίζεται η κατάληξη, λέμε ότι τα ρήματα βρίσκονται στη δεύτερη συζυγία.

• αγαπώ/-άς, αγαπιέμαι
• ενοχλώ/-είς, ενοχλούμαι

Οι υποδιαιρέσεις της Β΄ συζυγίας

Ακόμη κι έτσι όμως, όπως φαίνεται από τα προηγούμενα παραδείγματα, τα ρήματα της Β΄ συζυγίας έχουν περισσότερες από μία καταλήξεις.

Για τον λόγο αυτό τα χωρίζουμε σε δύο επιμέρους ομάδες, τις τάξεις:

Στην πρώτη τάξη (Β1) βρίσκονται όσα κλίνονται όπως το «αγαπώ» και λήγουν σε -ώ/-άς και -ιέμαι.

Στη δεύτερη τάξη (Β2) βρίσκονται όσα κλίνονται όπως το «ενοχλώ» και λήγουν σε -ώ/-είς και -ούμαι.

Τα ρήματα της πρώτης τάξης είναι λιγότερα και σχηματίζουν, κατά κανόνα, δύο τύπους στους συνεχείς χρόνους:

• αγαπώ / αγαπάω
• αγαπούσα / αγάπαγα
• θα αγαπώ / θα αγαπάω

Ενεργητική φωνή

Παθητική φωνή

Α΄ συζυγία

γράφω

Β1 συζυγία

αγαπώ/-άς

Β2 συζυγία

ενοχλώ/-είς

Α΄ συζυγία

γράφομαι

Β1 συζυγία

αγαπιέμαι

Β2 συζυγία

ενοχλούμαι

Ειδικές περιπτώσεις

α) Μερικά ρήματα της Β΄ συζυγίας έχουν διαφορετική κατάληξη στην παθητική φωνή, αλλά ευτυχώς είναι λίγα:

• κοιμ-άμαι, εγγυ-ώμαι

β) Κάποια ρήματα μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά, δεν ανήκουν σε κάποια συζυγία και κλίνονται με τον δικό τους τρόπο:

• εκρήγνυμαι, επιτίθεμαι, ίπταμαι, προΐσταμαι

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1: oseslisohbet.com, 2: Tambako_the_Jaguar@flickr)

Οι εγκλίσεις των ρημάτων

Οριστική, υποτακτική, προστακτική

Τα ρήματα σχηματίζονται σε τρεις εγκλίσεις, ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζουμε τη σημασία τους:

1 Όταν δηλώνουμε ότι κάτι είναι πραγματικό ή βέβαιο, χρησιμοποιούμε την οριστική έγκλιση.

• γράφω, έγραψα, έχω γράψει

2 Όταν δηλώνουμε ότι κάτι είναι επιθυμητό ή αβέβαιο, χρησιμοποιούμε την υποτακτική έγκλιση.

• (θέλω) να γράφω, (μπορεί) να γράψω, (πρέπει) να έχω γράψει

3 Όταν εκφράζουμε προσταγή, παράκληση και παρεμφερείς έννοιες, χρησιμοποιούμε την προστακτική έγκλιση.

• γράφε, γράψε

Τρεις μορφές

Επιπλέον, κάθε έγκλιση μπορεί να είναι συνεχής, απλή ή συντελεσμένη:

Η συνεχής μορφή έχει την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης.

Η απλή μορφή φανερώνει αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία.

Η συντελεσμένη μορφή φανερώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί.

Οι μορφές της οριστικής

Συνεχής: γράφω, έγραφα, θα γράφω

Απλή: έγραψα, θα γράψω

Συντελεσμένη: έχω γράψει, είχα γράψει, θα έχω γράψει

Οι μορφές της υποτακτικής

Συνεχής: να γράφω

Απλή: να γράψω

Συντελεσμένη: να έχω γράψει

Άλλοι τύποι: να έγραφα, να έγραψα, να είχα γράψει

Οι μορφές της προστακτικής

Συνεχής: γράφε

Απλή: γράψε

Συντελεσμένη: να έχεις γράψει (πιο σπάνια)

❯

Οι χρόνοι της οριστικής

Όπως φαίνεται από τους προηγούμενους πίνακες, η οριστική δε δείχνει μόνο πώς δηλώνουμε αυτό που σημαίνει το ρήμα, αλλά και πότε γίνεται αυτό. Με άλλα λόγια, διακρίνεται και σε χρόνους.

Οι χρόνοι της οριστικής είναι οκτώ και χωρίζονται σε τρεις ομάδες:

Ως προς τον τρόπο (πώς δηλώνουμε αυτό που σημαίνει το ρήμα) είναι συνεχείς, απλοί και συντελεσμένοι.

Ως προς τη χρονική βαθμίδα (πότε γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα) είναι παροντικοί, παρελθοντικοί και μελλοντικοί.

Δείτε στη συνέχεια

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΑφιερώματαΡήματα

ΕΙΚΟΝΑ: podilato98.blogspot.com (το φόντο από peakpx.com)

Η οριστική

Μία από τις τρεις εγκλίσεις των ρημάτων

Η οριστική δηλώνει κάτι πραγματικό ή βέβαιο. Αντίθετα όμως από τις άλλες εγκλίσεις, δε δείχνει μόνο πώς δηλώνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα, αλλά και πότε γίνεται αυτό.

Ως προς τον τρόπο (το «πώς») διακρίνεται σε συνεχή, απλή και συντελεσμένη οριστική:

• γράφω, έγραφα, θα γράφω
• έγραψα, θα γράψω
• έχω γράψει, είχα γράψει, θα έχω γράψει

Ως προς τον χρόνο (το «πότε») ταυτίζεται με τους οκτώ χρόνους των ρημάτων, οι οποίοι αναφέρονται στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον:

• έγραφα, έγραψα, είχα γράψει
• γράφω, έχω γράψει
• θα γράφω, θα γράψω, θα έχω γράψει

Έτσι, για παράδειγμα, όταν λέμε ότι το «έγραφα» βρίσκεται στον παρατατικό, εννοούμε ότι βρίσκεται στη συνεχή οριστική και στο παρελθόν.

— Γράφω

Μορφές της οριστικής (χρόνοι)

Συνδυάζοντας τα παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι οι χρόνοι των ρημάτων βρίσκονται πάντοτε σε οριστική έγκλιση και διακρίνονται σε συνεχείς, απλούς και συντελεσμένους.

α) Οι συνεχείς χρόνοι έχουν την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης. Είναι τρεις και σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα:

• Ενεστώτας (γράφ-ω)
• Παρατατικός (έ-γραφ-α)
• Συνεχής μέλλοντας (θα γράφ-ω)

β) Οι απλοί χρόνοι φανερώνουν αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία. Είναι δύο και σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα:

• Αόριστος (έ-γραψ-α)
• Απλός μέλλοντας (θα γράψ-ω)

Πριν το θέμα του παρατατικού και του αορίστου μπορεί να υπάρχει αύξηση: έγραφα / έγραψα, αλλά: γράφαμε / γράψαμε

γ) Οι συντελεσμένοι χρόνοι φανερώνουν ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί. Είναι τρεις και σχηματίζονται επίσης από το αοριστικό θέμα:

• Παρακείμενος (έχω γράψ-ει)
• Υπερσυντέλικος (είχα γράψ-ει)
• Συντελεσμένος μέλλοντας (θα έχω γράψ-⁠ει)

Οι τύποι της ενεργητικής φωνής

Οι απλοί και οι συντελεσμένοι χρόνοι έχουν παρόμοιες καταλήξεις και στις δύο συζυγίες.

* Η διαφορά είναι ότι στη Β΄ συζυγία, που δεν έχει αοριστικό θέμα, οι καταλήξεις ξεκινούν με «ησ-».

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

γράφω
(ενεστώτας)

έγραφα
(παρατατικός)

θα γράφω
(συνεχής μέλλοντας)

γράψω
(τύπος υποτακτικής)

έγραψα
(αόριστος)

θα γράψω
(απλός μέλλοντας)

έχω γράψει
(παρακείμενος)

είχα γράψει
(υπερσυντέλικος)

θα έχω γράψει
(συντελ. μέλλοντας)

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

αγαπώ*

αγαπούσα*

θα αγαπώ*

αγαπήσω

αγάπησα

θα αγαπήσω

έχω αγαπήσει

είχα αγαπήσει

θα έχω αγαπήσει

ενοχλώ

ενοχλούσα

θα ενοχλώ

ενοχλήσω

ενόχλησα

θα ενοχλήσω

έχω ενοχλήσει

είχα ενοχλήσει

θα έχω ενοχλήσει

* Αλλά και: αγαπάω, αγάπαγα, θα αγαπάω

— Αγαπώ

Οι τύποι της παθητικής φωνής

Οι απλοί και οι συντελεσμένοι χρόνοι έχουν παρόμοιες καταλήξεις και στις δύο συζυγίες.

* Η διαφορά είναι ότι στη Β΄ συζυγία, που δεν έχει αοριστικό θέμα, οι καταλήξεις ξεκινούν με «ηθ-».

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

γράφομαι
(ενεστώτας)

γραφόμουν
(παρατατικός)

θα γράφομαι
(συνεχής μέλλοντας)

γραφτώ
(τύπος υποτακτικής)

γράφτηκα
(αόριστος)

θα γραφτώ
(απλός μέλλοντας)

έχω γραφτεί
(παρακείμενος)

είχα γραφτεί
(υπερσυντέλικος)

θα έχω γραφτεί
(συντελ. μέλλοντας)

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Οριστική

Απλή
Οριστική

Συντελεσμένη
Οριστική

αγαπιέμαι

αγαπιόμουν

θα αγαπιέμαι

αγαπηθώ

αγαπήθηκα

θα αγαπηθώ

έχω αγαπηθεί

είχα αγαπηθεί

θα έχω αγαπηθεί

ενοχλούμαι

ενοχλούμουν

θα ενοχλούμαι

ενοχληθώ

ενοχλήθηκα

θα ενοχληθώ

έχω ενοχληθεί

είχα ενοχληθεί

θα έχω ενοχληθεί

Άρνηση

Η άρνηση στην οριστική σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο δε(ν):

• δε μιλάω, δεν ντρέπομαι
• δεν της μιλάω, δε σε ντρέπομαι

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: amazon.com, podilato98.blogspot.com (το φόντο από forknweeds.co.nz), incontinenceproductsonline.co.uk

Η υποτακτική

Μία από τις τρεις εγκλίσεις των ρημάτων

Σε αντίθεση με την οριστική, που δηλώνει κάτι πραγματικό ή βέβαιο, η υποτακτική δηλώνει κάτι επιθυμητό ή αβέβαιο, αλλά και παρεμφερείς έννοιες, όπως δυνατότητα, πιθανότητα, απορία ή ευχή.

Παραδείγματα:

• Θέλω να συναντήσω τους φίλους μου.
• Μπορεί να πάμε εκδρομή αύριο.
• Μπορούμε να παίξουμε εδώ;
• Άκουσα ότι μπορεί να χιονίσει αύριο.
• Τι να κάνω τελικά; Μπερδεύτηκα!
• Μακάρι να έρθεις μαζί μας στο θέατρο.

© serhiibobyk/stock.adobe.com

Με το «να» και άλλες λέξεις

Στους τύπους της υποτακτικής, και πριν από το ρήμα, υπάρχει συνήθως το μόριο να:

• Δε θέλω να ταξιδέψω με αυτόν τον καιρό.
• Δεν πιστεύω να με ξέχασες!

Κάποιες φορές αντί για το «να» χρησιμοποιούμε άλλες μικρές λέξεις:

• Ας πει ο κόσμος ό,τι θέλει, δε με νοιάζει.
• Όταν έρθει η Μαρία, πες της ότι την ψάχνω.
• Πριν φύγεις, θέλω μια χάρη.
• Όποιος απαντήσει σωστά θα κερδίσει ένα δώρο.
• Αν τους μιλήσεις εσύ, θα σ’ ακούσουν.
• Φοβάμαι μήπως πάθεις τίποτα.
• Ίσως παίξουμε περισσότερο την άλλη φορά.

Μια ακόμη τέτοια λέξη είναι το μόριο θα. Το «θα» δε συναντάται μόνο στους μελλοντικούς χρόνους της οριστικής, αλλά και στην υποτακτική:

• Τέτοια ώρα θα διαβάζει (ίσως διαβάζει).
• Θα ήθελα ένα παγωτό.

Μορφές της υποτακτικής

Η υποτακτική διακρίνεται κυρίως σε συνεχή, απλή και συντελεσμένη. Όπως φανερώνει το όνομά της, συχνότερα χρησιμοποιείται η απλή υποτακτική.

α) Η συνεχής υποτακτική έχει την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης και σχηματίζεται από τους τύπους του ενεστώτα ή του συνεχούς μέλλοντα:

• γράφω → θα γράφω → να γράφω

β) Η απλή υποτακτική φανερώνει αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία και σχηματίζεται από τους τύπους του απλού μέλλοντα:

• έ-⁠γραψα → θα γράψω → να γράψω  

Σε κάποια ρήματα η απλή υποτακτική σχηματίζεται από τους τύπους ενός απλού μέλλοντα που χρειάζεται προσοχή:

• παίρνω / πήρα → θα πάρω → να πάρω
• βλέπω / είδα → θα δω → να δω

γ) Η συντελεσμένη υποτακτική φανερώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί και σχηματίζεται από τους τύπους του παρακειμένου:

• έχω γράψει → να έχω γράψει

Οι υπόλοιπες μορφές της υποτακτικής σχηματίζονται από τους τύπους των παρελθοντικών χρόνων (παρατατικός, αόριστος, υπερσυντέλικος):

• έγραφα → να έγραφα
• έγραψα → να έγραψα
• είχα γράψει → να είχα γράψει

— Μπορώ να τα γράψω σωστά!

Οι τύποι της ενεργητικής φωνής

Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να γράφεις, να γράψεις, να έχεις γράψει κ.ο.κ.

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να γράφω

να γράψω

να έχω γράψει

Άλλοι τύποι: να έγραφα – να έγραψα – να είχα γράψει

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να αγαπώ/-άω

να αγαπήσω

να έχω αγαπήσει

να ενοχλώ

να ενοχλήσω

να έχω ενοχλήσει

Άλλοι τύποι:

• να αγαπούσα/αγάπαγα – να αγάπησα – να είχα αγαπήσει
• να ενοχλούσα – να ενόχλησα – να είχα ενοχλήσει

Οι τύποι της παθητικής φωνής

Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να γράφεσαι, να γραφτείς, να έχεις γραφτεί κ.ο.κ.

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να γράφομαι

να γραφτώ

να έχω γραφτεί

Άλλοι τύποι: να γραφόμουν – να γράφτηκα – να είχα γραφτεί

Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ

Συνεχής
Υποτακτική

Απλή
Υποτακτική

Συντελεσμένη
Υποτακτική

να αγαπιέμαι

να αγαπηθώ

να έχω αγαπηθεί

να ενοχλούμαι

να ενοχληθώ

να έχω ενοχληθεί

Άλλοι τύποι:

• να αγαπιόμουν – να αγαπήθηκα – να είχα αγαπηθεί
• να ενοχλούμουν – να ενοχλήθηκα – να είχα ενοχληθεί

Άρνηση

Όταν η υποτακτική εισάγεται με το «να» και το «ας», η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο μη(ν):

• Μπορεί να μη χιονίσει τελικά.
• Ας μην αργούσες. Τώρα δεν προλαβαίνουμε.

Όταν εισάγεται με άλλες λέξεις (π.χ. θα, αν, μήπως), η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο δε(ν):

• Δε θα ήθελα να ήμουν στη θέση του.
• Αν δε βρέξει, θα πάμε για μπάσκετ.
• Ανησυχεί μήπως δεν του ξαναμιλήσεις.

Στη θέση της προστακτικής

Η υποτακτική αντικαθιστά την προστακτική όταν οι τύποι της σχηματίζονται δύσκολα (ή και καθόλου), αλλά και όταν τη χρειαζόμαστε στα άλλα πρόσωπα:

• να ενοχλείς, να γράφεσαι
• να φύγει (αυτός), ας φάμε (εμείς)

Πολλές φορές, μάλιστα, χρησιμοποιείται για να μετριάσει τον τόνο της προσταγής ή να δηλώσει ευγένεια:

• γράψτε – να γράψετε
• αγάπα – να αγαπάς
• ντύσου – να ντυθείς

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: vacationidea.com, toricoicecream.com, bamradionetwork.com, baby.gr, iatronet.gr