Τα αρσενικά σε -ας

Προσοχή στη γενική πληθυντικού!

Αγώνας

Αυτά τα αρσενικά είναι παροξύτονα και προπαροξύτονα.

α) Τα περισσότερα παροξύτονα διατηρούν τον τόνο σταθερό σε όλες τις πτώσεις, ακόμη και στη γενική πληθυντικού:

• ο αγώνας, των αγώνων

β) Τα υπόλοιπα παροξύτονα και όλα τα προπαροξύτονα στη γενική πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

• ο μήνας, των μηνών
• ο ελέφαντας, των ελεφάντων

Φοίνικες

Πάμε να τα δούμε από κοντά:

Παροξύτονα

1 Τα περισσότερα διατηρούν τον τόνο σταθερό ακόμη και στη γενική πληθυντικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

αγώνας
αγώνα
αγώνα

οι
των
τους

αγώνες
αγώνων
αγώνες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• αγκώνας, αιώνας, απορροφητήρας
• ελαιώνας, ενεστώτας
• ηγεμόνας, ιδρώτας, ιμάντας
• κανόνας, κινητήρας, κρατήρας
• λιμένας, μεγιστάνας
• νιπτήρας, ξενώνας, οδοστρωτήρας
• πατέρας, πυθμένας, πυρήνας
• συνδετήρας, σωλήνας, σωτήρας
• τηλεβόας, τυφώνας, τυχόντας
• χαρακτήρας, χειμώνας, χιτώνας

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• αερο-λιμένας
• εργατο-πατέρας

Απορροφητήρας

2 Τα δισύλλαβα παροξύτονα και όσα λήγουν σε -ίας και -ίστας κατεβάζουν τον τόνο μία θέση στη γενική πληθυντικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μήνας
μήνα
μήνα

οι
των
τους

μήνες
μηνών
μήνες

Έτσι κλίνονται τα δισύλλαβα:

• άντρας (άνδρας)
• βήχας, βλάκας, βόας
• γύπας, δούκας
• λίβας, λύγκας, πάπας

Όσα λήγουν σε -ίας:

• αστερίας, γαλαξίας
• εγκληματίας, επιχειρηματίας
• καρχαρίας, κροταλίας
• λοχίας, μανδύας, ξιφίας, σωσίας
• ταμίας, τραυματίας, χαλαζίας

Και όσα λήγουν σε -ίστας:

• ακορντεονίστας, αρσιβαρίστας
• βολεϊμπολίστας, γραφίστας
• μπασκετμπολίστας, νομπελίστας
• πιανίστας, ρεσεψιονίστας
• τενίστας, τουρίστας
• φασίστας, χιουμορίστας

Μήνας

Προπαροξύτονα

Τα προπαροξύτονα κατεβάζουν επίσης τον τόνο μία θέση στη γενική πληθυντικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

ελέφαντας
ελέφαντα
ελέφαντα

οι
των
τους

ελέφαντες
ελεφάντων
ελέφαντες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• άνθρακας, αυτοκράτορας, βίσονας
• γείτονας, γέροντας, γίγαντας
• δεξιόχειρας, δικτάτορας
• Έλληνας, επιστήμονας
• ήρωας, ισχυρογνώμονας, κώδικας
• λάρυγγας, μάρτυρας, μάστορας
• νάρθηκας, ορίζοντας
• πίνακας, πρόσφυγας, ρήτορας
• σίφουνας, συμβουλάτορας
• τάπητας, τένοντας, τζίτζικας
• υπερήλικας, φοίνικας, φύλακας
• χάλυβας, χαμαιλέοντας, χάρακας

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• γαι-άνθρακας, τερματο-φύλακας
• φιλ-έλληνας, ψευδο-μάρτυρας

Ελέφαντας

Δεύτερος πληθυντικός

α) Κάποια προπαροξύτονα παρουσιάζουν στον πληθυντικό και πιο λαϊκούς τύπους με τις καταλήξεις -οι, -ων, -ους και τον τόνο στην παραλήγουσα:

• οι γείτονες, τους γείτονες
  αλλά και: οι γειτόνοι, τους γειτόνους
• οι μάστορες, τους μάστορες
  αλλά και: οι μαστόροι, τους μαστόρους

Παρόμοια ζευγάρια:

• γέροντες – γερόντοι
• έμπορες – εμπόροι
• κόκορες – κοκόροι
• προφέσορες – προφεσόροι
• χωροφύλακες – χωροφυλάκοι

β) Ο πατέρας και ο τσέλιγκας σχηματίζουν και έναν δεύτερο, ανισοσύλλαβο πληθυντικό σε -άδες:

• πατέρες – πατεράδες
• τσέλιγκες – τσελιγκάδες

Πατεράδες

Μόνο ανισοσύλλαβος πληθυντικός

α) Ο αέρας και ο μπαγάσας σχηματίζουν ανισοσύλλαβο πληθυντικό με την κατάληξη -ηδες:

• αέρας → αέρηδες
• μπαγάσας → μπαγάσηδες

β) Έτσι κλίνονται και τα αρσενικά σε -άκιας:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

τυχεράκιας
τυχεράκια
τυχεράκια

οι
των
τους

τυχεράκηδες
τυχεράκηδων
τυχεράκηδες

Παρόμοιες λέξεις:

• γκατζετάκιας, εξυπνάκιας
• καλοπερασάκιας, κομπιουτεράκιας
• ολυμπιακάκιας, παναθηναϊκάκιας
• τηλεορασάκιας, τσαντάκιας

Παλαιότεροι τύποι

α) Σε κάποιες εκφράσεις έχει καθιερωθεί η αρχαιόμορφη γενική σε -ος: ακτινογραφία θώρακος, κενά αέρος, όνομα πατρός, στα τέλη του μηνός  

β) Μερικά αρσενικά σε -ας προέρχονται από τις αρχαίες επιθετικές μετοχές σε -ας, -ασα, -αν και διατηρούν την παλαιά κλίση τους:

• ο επιζήσας, του επιζήσαντος, τον επιζήσαντα
• οι ψηφίσαντες, των ψηφισάντων, τους ψηφίσαντες

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Βικιλεξικό
ΕΚΟΝΕΣ: the-dots.com, wallpapersafari.com, theneffkitchen.com.au, politica.gr, itl.cat, hugelol.com

Τα αρσενικά σε -ης

Εύκολη η γενική πληθυντικού!

Μαθητής

Αυτά τα αρσενικά είναι οξύτονα και παροξύτονα. Όλα, όμως, στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μαθητής
μαθητή
μαθητή

οι
των
τους

μαθητές
μαθητών
μαθητές

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• αγοραστής, αθλητής, αριθμητής
• βιολιστής, γυμναστής
• διαιτητής, δικαστής, διοικητής
• εγωιστής, εκτυπωτής, εξερευνητής
• θαυμαστής, θεατής, ιδρυτής
• κατακτητής, κολυμβητής, κριτής
• ληστής, μεταφραστής, μετρητής
• νικητής, νοσηλευτής, ομιλητής
• ποιητής, προπονητής, πωλητής
• σκακιστής, σπουδαστής, σχεδιαστής
• υπολογιστής, υποστηρικτής
• φοιτητής, χειριστής, χορευτής

Κολυμβητής

Μετακίνηση τόνου

Τα παροξύτονα στη γενική του πληθυντικού ακολουθούν τον γενικό κανόνα και τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

αγρότης
αγρότη
αγρότη

οι
των
τους

αγρότες
αγρoτών
αγρότες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• αιμοδότης, ακροβάτης, αναγνώστης
• βιβλιοπώλης, δείκτης, διαβήτης
• επιβάτης, επισκέπτης, εργάτης
• ηγέτης, ιδιοκτήτης, ιππότης
• καθρέφτης, καλλιτέχνης, λιγνίτης
• μαγνήτης, μετεωρίτης, μονάρχης
• ναύτης, νεροχύτης, ορειβάτης
• παίκτης, πελάτης, πλανήτης
• στρατιώτης, συλλέκτης
• τεχνίτης, τοξότης, τραπεζίτης
• υπηρέτης, υπνοβάτης, φράχτης
• χάρτης, χτίστης, ψεύτης

Αγρότης

Δεύτερος πληθυντικός

Κάποια αρσενικά σε -ης σχηματίζουν και έναν δεύτερο, ανισοσύλλαβο πληθυντικό σε -ηδες:

• λεβέντες (χωρίς γενική) – λεβέντηδες
• μόρτες (χωρίς γενική) – μόρτηδες
• ξενύχτες (χωρίς γενική) – ξενύχτηδες
• ρεμπέτες (χωρίς γενική) – ρεμπέτηδες

Σε ορισμένα, μάλιστα, ο ανισοσύλλαβος δεύτερος τύπος σχηματίζεται με την κατάληξη -άδες και χρησιμοποιείται σε λόγο με ανεπίσημο ύφος:

• βουλευτές – βουλευτάδες
• δεσπότες – δεσποτάδες

Παρόμοια ζευγάρια:

• αφέντες (χωρίς γενική) – αφεντάδες
• βουτηχτές – βουτηχτάδες
• διευθυντές – διευθυντάδες
• δουλευτές – δουλευτάδες
• θεριστές – θεριστάδες
• καθηγητές – καθηγητάδες
• καλοθελητές – καλοθελητάδες
• πραματευτές – πραματευτάδες
• ράφτες – ραφτάδες
• τραγουδιστές – τραγουδιστάδες
• τρυγητές – τρυγητάδες
• ψάλτες – ψαλτάδες

Τραγουδιστής

Αρχαιόμορφη κλητική

Κάποια αρσενικά που δηλώνουν επάγγελμα ή δημόσιο λειτούργημα σχηματίζουν την κλητική του ενικού και με την παλαιότερη κατάληξη -α. Συνήθως, μάλιστα, προηγείται το «κύριε»:

• κύριε διευθυντά
• κύριε δικαστά
• κύριε διοικητά
• κύριε καθηγητά
• κύριε συνταγματάρχα

Και λίγη ορθογραφία

Αρκετά από τα αρσενικά σε -ης παράγονται από ρήματα. Αυτό, βέβαια, μας βοηθά και στην ορθογραφία:

• διαίρεσα → διαιρέτης
• έπαιξα → παίκτης
• νίκησα → νικητής
• φόρτισα → φορτιστής
• ενίσχυσα → ενισχυτής
• έδειξα → δείκτης
• εκτύπωσα → εκτυπωτής

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου
ΕΚΟΝΕΣ: vseosvita.ua, en.wikipedia.org, euractiv.com, liveabout.com

Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)

Θηλυκά που δε λήγουν σε -ση, -ξη, -ψη

Βροχή

Τα περισσότερα από αυτά τα θηλυκά είναι οξύτονα. Όλα όμως, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

βροχή
βροχής
βροχή

οι
των
τις

βροχές
βροχών
βροχές

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• ακτή, αμοιβή, αρχή, αυλή
• βολή, γιορτή, γραμμή
• διαδρομή, διαταγή, δοκιμή
• εκδρομή, εκπομπή, εντολή, εποχή
• ζωγραφική, κατασκευή, μηχανή
• περιοχή, πηγή, πληρωμή, προσοχή
• ροή, ρωγμή
• σιωπή, στιγμή, συλλογή, συνταγή
• ταραχή, τιμή, τροφή
• υπερβολή, υποδιαστολή
• φυλακή, φωνή
• χορδή, ψυχή, ωδή

Μετακίνηση τόνου

Τα παροξύτονα στη γενική του πληθυντικού ακολουθούν τον γενικό κανόνα και τονίζονται στη λήγουσα.

Ορισμένα δεν έχουν πληθυντικό, αλλά ακόμη και όταν έχουν, η γενική πτώση μπορεί να είναι δύσχρηστη ή να μη σχηματίζεται καν.

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

λίμνη
λίμνης
λίμνη

οι
των
τις

λίμνες
λιμνών
λίμνες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• αγάπη, ανάγκη, αποθήκη, αράχνη
• βενζίνη, βιασύνη, βλάβη, βρύση
• γνώμη, δικαιοσύνη, ευθύνη
• ζέστη, ζώνη, κόρη, κυψέλη
• λάσπη, λεκάνη, λέσχη
• μάχη, μελέτη, μνήμη, μύτη
• νίκη, νύφη, οθόνη, ομίχλη
• παλάμη, πλαστελίνη, πλάτη, πύλη
• σελήνη, σκόνη, στάχτη, στήλη
• τέχνη, τόλμη, τσέπη, τύχη
• φήμη, φιάλη, φλοκάτη
• χαίτη, χάρη, χλόη

Λίμνη Ζηρού

Μερικά παροξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις: η φίλη, των φίλων

Ειδικές περιπτώσεις

α) Η γη δεν έχει πληθυντικό αριθμό. Αν τον χρειαστούμε, δανειζόμαστε τους τύπους της λέξης «γαία»: οι γαίες, των γαιών

β) Μερικά θηλυκά σε -η σχηματίζουν κάποιες φορές σε οικείο ύφος και έναν δεύτερο (ανισοσύλλαβο) πληθυντικό σε -άδες:

• αδερφή → αδερφές / αδερφάδες
• θεια → θειες / θειάδες
• νύφη → νύφες / νυφάδες
• ξαδέρφη → ξαδέρφες / ξαδερφάδες

Άκλιτα θηλυκά σε -η

Όλα τα γυναικεία επώνυμα είναι άκλιτα. Παρατηρήστε δυο συνηθισμένα λάθη:

• η Άννα Βίσση → της Άννας Βίσσης Βίσση
• η Ελένη Φιλίνη → της Ελένης Φιλίνης Φιλίνη

Κάποιες φορές, βέβαια, αυτά τα λάθη γίνονται και τίτλοι με μεγάλα γράμματα...

😮😮😮

😮😮😮

❮ ❯

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: thewallpapers.org (1), pronews.gr (2), GreekVillageLife@youtube (3), podilato98.blogspot.com (4-5: από το διαδίκτυο)

Τα ουδέτερα σε -ι

Προσοχή στη συνίζηση

Παιδί

Αυτά τα ουσιαστικά στη γενική του ενικού και στον πληθυντικό προφέρονται με συνίζηση, δηλαδή ως μία συλλαβή: τα παι-διά (όχι παι-⁠δι-⁠ά)

Μερικές φορές ακούγεται και ένα γ, ν ή χ, αλλά δεν το γράφουμε:

• το παιδί, του παιδγιού παιδιού
• το ποτάμι, τα ποτάμνια ποτάμια
• το καλάθι, των καλαθχιών καλαθιών

Επίσης, στη γενική του ενικού και του πληθυντικού τονίζονται πάντα στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

παιδί
παιδιού
παιδί

τα
των
τα

παιδιά
παιδιών
παιδιά

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:

• αρνί, αφτί, βιολί, βρακί
• γατί, γιαπί, γιασεμί, γυαλί
• καρφί, κερί, κλαδί, κλειδί, κρασί
• λειρί, λουρί
• μαγαζί, μαλλί, μαντρί, μυστρί
• νησί, πανί, παπί, πουλί
• σκαλί, σκοινί, σκυλί, σπαθί, σφυρί
• ταψί, τζαμί, τσαμπί, τυρί
• φιλί, φλασκί, φλουρί
• χαλί, χαρτί, χωνί, ψωμί

Νησιά

Μετακίνηση τόνου

Τα παροξύτονα στις δύο γενικές ακολουθούν τον γενικό κανόνα και τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

χέρι
χεριού
χέρι

τα
των
τα

χέρια
χεριών
χέρια

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:

• αγγούρι, αγόρι, αστέρι, αχλάδι
• γάντι, γλέντι, γρασίδι
• δελφίνι, δόντι, ζουζούνι
• καλάθι, καλοκαίρι, καράβι, κορίτσι
• λάδι, λεμόνι, λιμάνι, λουλούδι
• μάτι, μολύβι, μυρμήγκι
• ξίδι, ξυπνητήρι
• παπούτσι, παραμύθι, ποτάμι
• σαλόνι, σαπούνι, σπίτι, στολίδι
• τζάκι, τραγούδι, τσουρέκι
• φανάρι, φεγγάρι, φιστίκι
• χαλίκι, χελιδόνι, χταπόδι

Ξυπνητήρι

Ένα επιπλέον γάμα

Τα ουδέτερα που έχουν φωνήεν πριν το -ι της κατάληξης παίρνουν ένα γάμα για λόγους ευφωνίας στη γενική του ενικού και στον πληθυντικό:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

ρολόι
ρολογιού
ρολόι

τα
των
τα

ρολόγια
ρολογιών
ρολόγια

Έτσι κλίνονται:

Τα ουδέτερα που λήγουν σε -λόι: κομπολόι, κουβεντολόι, μοιρολόι, ρολόι, συγγενολόι

Άλλα ουδέτερα: ανώι, κατώι, μπόι, προσφάι, σαράι, σόι, τσάι, φαΐ, χούι

Και συνήθως στον πληθυντικό: αποφάγια

Τσάι

Διαφοροποιήσεις στη γενική

α) Το μίλι και μερικά τοπωνύμια σχηματίζουν τις δύο γενικές χωρίς συνίζηση, με τις καταλήξεις -ίου και -ίων:

• το μίλι, του μιλίου, των μιλίων
• το Κερατσίνι, του Κερατσινίου
• τα Λιόσια, των Λιοσίων

β) Τα υποκοριστικά σε -άκι κατά κανόνα δε σχηματίζουν τη γενική πτώση σε κανέναν αριθμό: αεράκι, γατάκι, καζανάκι, παγάκι, πετραδάκι

Αν όμως δεν είναι υποκοριστικά, οι γενικές σχηματίζονται κανονικά:

• το γεράκι, του γερακιού, των γερακιών
• το καπάκι, του καπακιού, των καπακιών

Γεράκι

γ) Το μέλι σχηματίζει κανονικά τη γενική ενικού (του μελιού), αλλά σε δύο στερεότυπες εκφράσεις επιβιώνει η αρχαιόμορφη γενική του: μήνας του μέλιτος, ταξίδι του μέλιτος  

Άλλες περιπτώσεις

α) Το δείλι και το πρωί σχηματίζουν μόνο τις όμοιες πτώσεις του ενικού. Τις υπόλοιπες τις δανειζόμαστε από το «δειλινό» και το «πρωινό»:

• το δείλι, του δειλινού — τα δειλινά, των δειλινών
• το πρωί, του πρωινού — τα πρωινά, των πρωινών

β) Το μικροσκοπικό ζωύφιο άκαρι κλίνεται με τον δικό του, ξεχωριστό τρόπο:

• το άκαρι, του ακάρεως
• τα ακάρεα, των ακάρεων

γ) Μερικά ξένα τοπωνύμια είναι άκλιτα: το Ανόι, το Ελσίνκι, το Κιριμπάτι, το Μπρουνέι

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: childhelp.org, guidetothephilippines.ph, squat.telequebec.tv, nutritionadvance.com, britannica.com

Τα ουδέτερα σε -ν

Λίγα και καλά!

Αγροτικά προϊόντα

Αυτά τα όμορφα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα ουδέτερα, έχουν δύο θέματα:

Το ένα σχηματίζει τις όμοιες πτώσεις του ενικού: προϊόν

Το άλλο σχηματίζει τη γενική του ενικού και όλες τις πτώσεις του πληθυντικού: προϊόντ-ος, προϊόντ-α, προϊόντ-ων

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

προϊόν
προϊόντος
προϊόν

τα
των
τα

προϊόντα
προϊόντων
προϊόντα

Έτσι κλίνονται τα ουδέτερα:

• ανακοινωθέν, ιόν, ον
• παν, παρελθόν, παρόν, προσόν
• συμβάν

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• αν-ιόν, κατ-ιόν
• μικρο-συμβάν
• υπο-προϊόν

Παρόν

Μετακίνηση τόνου

Τα παροξύτονα στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

συμφέρον
συμφέροντος
συμφέρον

τα
των
τα

συμφέροντα
συμφερόντων
συμφέροντα

Έτσι κλίνονται τα ουδέτερα:

• δέον, ενδιαφέρον, επείγον
• καθήκον, μέλλον, όζον
• περιβάλλον, πρέπον, σύμπαν
• υπερπέραν, φωνήεν

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• κατ-επείγον
• μικρο-συμφέρον

Και μόνο στον πληθυντικό:

• άπαντα
• υπάρχοντα

Ειδικές περιπτώσεις

α) Το μηδέν κλίνεται με λίγο διαφορετικό τρόπο και μόνο στον ενικό: το μηδέν, του μηδενός

Μηδέν

Αν το χρειαστούμε στον πληθυντικό, δανειζόμαστε τους τύπους της λέξης «μηδενικό»: τα μηδενικά, των μηδενικών

β) Το πλαγκτόν και το ποιόν δεν έχουν πληθυντικό, ενώ η γενική τους έχει τη σύγχρονη κατάληξη -ού:

• το πλαγκτόν, του πλαγκτού
• το ποιόν (ποι-όν), του ποιού (ποι-ού)

Προέλευση

Τα ουδέτερα σε -ν έχουν δημιουργηθεί από το ουδέτερο γένος αρχαίων επιθέτων, μετοχών ή αντωνυμιών.

Μερικά παραδείγματα από σύγχρονα επίθετα:

• ο συμφέρων, η συμφέρουσα, το συμφέρον
  ο παρών, η παρούσα, το παρόν  
• ο ανακοινωθείς, η ανακοινωθείσα, το ανακοινωθέν  

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Αντίστροφο Λεξικό (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη)
ΕΙΚΟΝΕΣ: wallpaperbat.com, usay.gr
ΡΟΛΟΪ: timeanddate.com

Τα αρσενικά σε -υς

Λίγα και καλά!

1 Ο ιχθύς θέλει όμικρον στη γενική του ενικού και προσοχή στον πληθυντικό:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

ιχθύς
ιχθύος
ιχθύ

οι
των
τους

ιχθύες*
ιχθύων
ιχθύς

(*)

Πολλές φορές αναφέρεται λανθασμένα ως «ιχθείς»

Κλητική πληθυντικού: ιχθύες

Με παρόμοιο τρόπο κλίνεται και ο βότρυς, μόνο που στη γενική πληθυντικού μετακινεί τον τόνο:

• ο βότρυς, του βότρυος / βότρυ
• οι βότρυες, των βοτρύων

2 Ο μυς έχει τις ίδιες καταλήξεις, μόνο που κατεβάζει τον τόνο στις δύο γενικές:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μυς
μυός
μυ

οι
των
τους

μύες
μυών
μυς

Κλητική πληθυντικού: μύες

3 Ο πέλεκυς κλίνεται με διαφορετικό τρόπο. Στον πληθυντικό, μάλιστα, ο τόνος κατεβαίνει μία θέση:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

πέλεκυς
πέλεκυ*
πέλεκυ

οι
των
τους

πελέκεις
πελέκεων
πελέκεις

(*)

Χρησιμοποιείται και ο παλαιότερος τύπος: του πελέκεως

Διπλός πέλεκυς

4 Ο μάρτυς (του μάρτυρος) και ο πήχυς (του πήχεως) εμφανίζονται ολοένα και πιο σπάνια στον λόγο μας.

Στη θέση τους συναντούμε τους τύπους «μάρτυρας» και «πήχης» που έχουν τις σύγχρονες καταλήξεις σε -ας και -ης.

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: ixthionagora@facebook, 1zoom.me, commons.wikimedia.org