Η Βόρεια Ασία βρίσκεται ανάμεσα στον Αρκτικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Συνορεύει με την Ευρώπη, αλλά και τα νοτιότερα τμήματα της ηπείρου.
Τα κράτη της περιοχής δεν είναι πολλά —στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ούτε ένα ολόκληρο. Η Βόρεια Ασία ταυτίζεται με τη Σιβηρία, το ασιατικό τμήμα της Ρωσίας:
Η Ρωσία είναι το μεγαλύτερο κράτος του κόσμου και η Σιβηρία το μεγαλύτερο τμήμα αυτού του τεράστιου κράτους. Κάπως έτσι όλη η βόρεια περιοχή της μεγαλύτερης ηπείρου αποτελεί… ρωσική υπόθεση!
Μεγαλύτερη πόλη της Βόρειας Ασίας / Σιβηρίας είναι το Νοβοσιμπίρσκ
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: el.wikipedia.org, en.wikipedia.org
ΧΑΡΤΕΣ: podilato98.blogspot.com (από commons.wikimedia.org)
Η Δυτική Ασία βρίσκεται ανάμεσα στην Ανατολική Μεσόγειο και την Αραβική Θάλασσα. Συνορεύει με την Ευρώπη, την Αφρική, αλλά και τα ανατολικότερα τμήματα της ηπείρου.
Τα κράτη της περιοχής μπορούμε να τα χωρίσουμε σε πέντε ομάδες. Κάθε ομάδα περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα κράτη ή τμήματα κρατών:
1
.
Τουρκία
Περιλαμβάνει και την Ανατολική Θράκη, μια μικρή περιοχή που βρίσκεται στην Ευρώπη
2
.
Ανατολική Μεσόγειος
Συρία και Λίβανος
Ισραήλ και Ιορδανία
(στο έδαφος του Ισραήλ βρίσκονται η Δυτική Όχθη και η Λωρίδα της Γάζας, ό,τι έχει απομείνει από το παλαιό κράτος της Παλαιστίνης)
Ασιατικό τμήμα της Αιγύπτου
(Χερσόνησος του Σινά)
3
.
Νότιος Καύκασος
Γεωργία
Αρμενία
Αζερμπαϊτζάν
(το τελευταίο περιλαμβάνει και το Ναχιτσεβάν, μια μικρή περιοχή στα δυτικά που δε συνδέεται εδαφικά με τη χώρα)
Η Ρωσία υποδιαιρείται σε οκτώ ομοσπονδιακά διαμερίσματα. Τα πέντε βρίσκονται στην Ευρώπη, τα τρία (και μεγαλύτερα) βρίσκονται στην Ασία.
Τα ευρωπαϊκά διαμερίσματα
Εκτείνονται στο μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Ευρώπης και καλύπτουν το 1/4 από τη συνολική έκταση της χώρας. Εκεί κατοικεί και η πλειοψηφία του πληθυσμού (τα 3/4).
1. Βορειοδυτικό Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα. Βρίσκεται ανάμεσα στη Βαλτική Θάλασσα και τα Ουράλια. Διοικητικό του κέντρο είναι η Πόλη του Αγίου Πέτρου (ή Πετρούπολη), πρωτεύουσα της Ρωσίας για σχεδόν δύο αιώνες.
2. Κεντρικό Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα. Είναι το διαμέρισμα με τον περισσότερο πληθυσμό. Διοικητικό του κέντρο είναι η Μόσχα, η πρωτεύουσα της χώρας.
3. Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα Βόλγα. Είναι το δεύτερο διαμέρισμα σε πληθυσμό. Διοικητικό του κέντρο είναι το Νίζνι Νόβγκοροντ και μεγαλύτερη πόλη το Καζάν.
4. Νότιο Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα. Βρίσκεται ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Κασπία. Διοικητικό του κέντρο είναι το Ροστόφ επί του (ποταμού) Ντον.
5. Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα Βορείου Καυκάσου. Διοικητικό του κέντρο είναι το Πιατιγκόρσκ, έβδομη σε πληθυσμό πόλη του διαμερίσματος.
Στον νότιο Καύκασο βρίσκονται οι ανεξάρτητες χώρες Γεωργία, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν.
Τα ασιατικά διαμερίσματα
Εκτείνονται στη Βόρεια Ασία, στην ιστορική περιοχή της Σιβηρίας. Καλύπτουν τα 3/4 από τη συνολική έκταση της χώρας και είναι αραιοκατοικημένα.
6. Ουραλικό Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα. Είναι το δυτικό κομμάτι της Σιβηρίας. Διοικητικό του κέντρο είναι το Γεκατερίνμπουργκ (Αικατερινούπολη).
7. Σιβηρικό Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα. Είναι το κεντρικό κομμάτι της Σιβηρίας. Διοικητικό του κέντρο είναι το Νοβοσιμπίρσκ.
8. Ομοσπονδιακό Διαμέρισμα Άπω Ανατολής. Είναι το ανατολικό κομμάτι της Σιβηρίας. Έχει τη μεγαλύτερη έκταση αλλά τον μικρότερο πληθυσμό. Διοικητικό του κέντρο είναι το Βλαδιβοστόκ και μεγαλύτερη πόλη το Χαμπάροφσκ.
Και κάτι ακόμη
Τα ομοσπονδιακά διαμερίσματα υποδιαιρούνται με τη σειρά τους σε επιμέρους ενότητες:
Πίσω από τον Πρώτο Μεσημβρινό, σε γεωγραφικό μήκος 180°, βρίσκεται ο αντιμεσημβρινός του.
Η νοητή αυτή γραμμή περνά από τα ανοιχτά νερά του Ειρηνικού Ωκεανού και αποτελεί, στο μεγαλύτερο τμήμα της, το όριο ανάμεσα σε δύο συνεχόμενες ημερολογιακές ημέρες.
Το Σάββατο, για παράδειγμα
ξεκινάει από την ανατολική Ασία και την Αυστραλία,
συνεχίζεται στην Ευρώπη και την Αφρική
και ολοκληρώνεται δυτικά της Αμερικής, εκεί που χθες τελείωσε η μέρα της Παρασκευής.
Κυλήστε τον πλανήτη μας από τα αριστερά προς τα δεξιά και δείτε το στην πράξη. Το χεράκι βρίσκεται στον μεσημβρινό των 180°:
Διορθώσεις
Σε κάποια σημεία ο 180ός μεσημβρινός διασχίζει την επικράτεια ορισμένων κρατών. Αυτό είναι πρόβλημα, γιατί θα έπρεπε γειτονικές περιοχές της ίδιας χώρας να έχουν μία ημέρα διαφορά.
Έτσι, έγιναν τα απαραίτητα ζικ ζακ και δημιουργήθηκε η Διεθνής Γραμμή Ημερομηνίας.
Η γραμμή αυτή αποκλίνει από τον μεσημβρινό των 180° τόσο βόρεια, μεταξύ Ρωσίας και Αλάσκας, όσο και νοτιότερα, στην περιοχή της Ωκεανίας που βρίσκεται ανατολικά της Αυστραλίας.
Η μεγάλη εσοχή στην Ωκεανία οφείλεται στην τεράστια έκταση που καταλαμβάνουν τα νησιά του Κιριμπάτι:
Ταξίδια
Όταν τα αεροπλάνα και τα πλοία διασχίζουν τη Διεθνή Γραμμή Ημερομηνίας, προσαρμόζουν την ημερομηνία τους, προσθέτοντας ή αφαιρώντας μία ημέρα.
Το ίδιο και οι επιβάτες τους:
Όταν περνούν τη Γραμμή με κατεύθυνση προς τα ανατολικά, αφαιρούν μία ημέρα από αυτήν που είχαν όταν ξεκίνησε το ταξίδι.
Όταν περνούν τη Γραμμή με κατεύθυνση προς τα δυτικά, προσθέτουν μία ημέρα σε αυτήν που είχαν όταν ξεκίνησε το ταξίδι.
Με άλλα λόγια:
Ταξιδεύοντας προς τα ανατολικά κερδίζουμε μία ημέρα (από το Σάββατο βρισκόμαστε στην Παρασκευή).
Ταξιδεύοντας προς τα δυτικά χάνουμε μία ημέρα (από την Παρασκευή βρισκόμαστε στο Σάββατο).
Και κάτι ακόμη
Η Πρωτοχρονιά, όπως και οι άλλες ημέρες του ημερολογίου, ξεκινά από τα ανατολικότερα νησιά του Κιριμπάτι. Εμείς θα χρειαστεί να περιμένουμε άλλες δώδεκα ώρες!
Από τα πολύ παλιά χρόνια οι άνθρωποι έβαζαν διάφορα σημάδια στις διαδρομές που ακολουθούσαν, προκειμένου να προσανατολίζονται σωστά. Τέτοια σημάδια, για παράδειγμα, ήταν τα δέντρα, τα βουνά, τα ποτάμια και οι λίμνες.
Βέβαια, όσο μεγάλωναν οι αποστάσεις που διένυαν τόσο χρειάζονταν σταθερότερα σημάδια (π.χ. τη θέση των άστρων στον ουρανό), ιδίως όταν κατάλαβαν ότι ο πλανήτης μας είναι σφαιρικός.
Σήμερα, για να μπορούμε να βρίσκουμε με ακρίβεια τη θέση ενός σημείου στη Γη, σημαδεύουμε την υδρόγειο και τους χάρτες με ένα σύστημα από οριζόντιες και κάθετες γραμμές.
1 Οι οριζόντιες γραμμές είναι οι παράλληλοι κύκλοι. Δείχνουν πόσο απέχει ένας τόπος από τον κύριο παράλληλο, τον Ισημερινό.
2 Οι κάθετες γραμμές είναι οι μεσημβρινοί. Δείχνουν πόσο απέχει ένας τόπος από τον κύριο μεσημβρινό, τον Πρώτο Μεσημβρινό.
Με τον συνδυασμό αυτών των γραμμών βρίσκουμε το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος κάθε σημείου που μας ενδιαφέρει.
Γεωγραφικό πλάτος
Ο παράλληλος στον οποίο βρίσκεται ένας τόπος δείχνει πόσο βόρεια ή νότια βρίσκεται σε σχέση με τον Ισημερινό. Η απόσταση αυτή δηλώνει το γεωγραφικό πλάτος της περιοχής.
Το γεωγραφικό πλάτος μετριέται σε μοίρες· από 0° έως 90° βόρεια (Β) και από 0° έως 90° νότια (Ν).
Ο Ισημερινός έχει γεωγραφικό πλάτος 0°.
Ο Βόρειος και ο Νότιος Πόλος έχουν γεωγραφικό πλάτος 90° Β και 90° Ν.
Η Αθήνα έχει γεωγραφικό πλάτος περίπου 38° Β.
Γεωγραφικό μήκος
Ο μεσημβρινός στον οποίο βρίσκεται ένας τόπος δείχνει πόσο ανατολικά ή δυτικά βρίσκεται σε σχέση με τον Πρώτο Μεσημβρινό. Η απόσταση αυτή δηλώνει το γεωγραφικό μήκος της περιοχής.
Το γεωγραφικό μήκος μετριέται επίσης σε μοίρες· από 0° έως 180° ανατολικά (Α) και από 0° έως 180° δυτικά (Δ).
Ο Πρώτος Μεσημβρινός έχει γεωγραφικό μήκος 0°.
Οι μεσημβρινοί με γεωγραφικό μήκος 180° Α και 180° Δ ταυτίζονται.
Η Αθήνα έχει γεωγραφικό μήκος περίπου 23° Α.
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Το γεωγραφικό πλάτος και το γεωγραφικό μήκος αποτελούν τις γεωγραφικές συντεταγμένες ενός τόπου.
Για παράδειγμα, το σημείο Α στον επόμενο χάρτη έχει γεωγραφικές συντεταγμένες 30° Ν - 90° Α, δηλαδή βρίσκεται 30° νότια του Ισημερινού και 90° ανατολικά του Πρώτου Μεσημβρινού:
Στο βόρειο ημισφαίριο, την περιοχή μας, λέμε ότι η άνοιξη μπαίνει την 1η Μαρτίου, το καλοκαίρι την 1η Ιουνίου, το φθινόπωρο την 1η Σεπτεμβρίου και ο χειμώνας την 1η Δεκεμβρίου.
Αστρονομικά όμως οι εποχές ξεκινούν τρεις εβδομάδες αργότερα, όταν η περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο, αλλά και η κλίση που έχει ο άξονάς της, δημιουργούν τα φαινόμενα που ονομάζονται «ισημερία» και «ηλιοστάσιο».
Η ισημερία συμβαίνει μία φορά τον Μάρτιο και μία φορά τον Σεπτέμβριο. Τότε η μέρα και η νύχτα έχουν ίση διάρκεια, αν και για εμάς, όπως τις παρατηρούμε από τη Γη, φαίνεται να διαφέρουν μερικά λεπτά.
Το ηλιοστάσιο συμβαίνει μία φορά τον Ιούνιο και μία φορά τον Δεκέμβριο. Τότε ο Ήλιος μοιάζει σαν να κάνει μια «στάση» στον ουρανό, με αποτέλεσμα να έχουμε τη μεγαλύτερη και τη μικρότερη μέρα του έτους αντίστοιχα.
Κάθε εποχή ξεκινά την ημέρα που σημειώνεται μία ισημερία ή ένα ηλιοστάσιο.
Άνοιξη
Στις 20 με 21 Μαρτίου η μέρα και η νύχτα έχουν ίση διάρκεια. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται εαρινή ισημερία και σηματοδοτεί τον ερχομό της άνοιξης.
Στη συνέχεια οι μέρες μεγαλώνουν λίγο λίγο καθημερινά, δηλαδή αρχίζει να βραδιάζει όλο και πιο αργά.
Η επόμενη εαρινή ισημερία στην Αθήνα:
Καλοκαίρι
Στις 20 με 22 Ιουνίου έχουμε τη μεγαλύτερη μέρα του έτους. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται θερινό ηλιοστάσιο και σηματοδοτεί τον ερχομό του καλοκαιριού.
Στη συνέχεια οι μέρες αρχίζουν να μικραίνουν, αν και παραμένουν μεγαλύτερες σε διάρκεια από τις νύχτες.
Το επόμενο θερινό ηλιοστάσιο στην Αθήνα:
Φθινόπωρο
Στις 22 με 23 Σεπτεμβρίου η μέρα και η νύχτα γίνονται πάλι ίσες σε διάρκεια. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται φθινοπωρινή ισημερία και σηματοδοτεί τον ερχομό του φθινοπώρου.
Στη συνέχεια οι μέρες μικραίνουν λίγο λίγο καθημερινά, δηλαδή αρχίζει να βραδιάζει όλο και πιο νωρίς.
Η επόμενη φθινοπωρινή ισημερία στην Αθήνα:
Χειμώνας
Στις 21 με 22 Δεκεμβρίου έχουμε τη μικρότερη μέρα του έτους. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται χειμερινό ηλιοστάσιο και σηματοδοτεί τον ερχομό του χειμώνα.
Στη συνέχεια οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν, αν και παραμένουν μικρότερες σε διάρκεια από τις νύχτες.
Το επόμενο χειμερινό ηλιοστάσιο στην Αθήνα:
Ανακεφαλαίωση
Κυλήστε οριζόντια την εικόνα (ή πατήστε πάνω της) και δείτε πώς αυξομειώνεται η διάρκεια της ημέρας και της νύχτας σε ένα έτος:
Η Γη ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο σε 12 μήνες (1 έτος). Κατά τη διάρκεια αυτής της κίνησης στρέφεται προς τον Ήλιο άλλοτε το βόρειο και άλλοτε το νότιο ημισφαίριο.
Αιτία του φαινομένου αυτού είναι η μικρή κλίση (περίπου 23°) που έχει ο νοητός της άξονας.
Όταν είναι στραμμένο προς τον Ήλιο το βόρειο ημισφαίριο, δέχεται την περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία του έτους. Είναι η εποχή που ονομάζουμε «καλοκαίρι».
Το ίδιο διάστημα το νότιο ημισφαίριο δέχεται τη λιγότερη ηλιακή ακτινοβολία του έτους. Είναι η εποχή που ονομάζουμε «χειμώνα».
Το αντίθετο συμβαίνει όταν είναι στραμμένο προς τον Ήλιο το νότιο ημισφαίριο (δεξιά):
Οι εποχές
Στις εύκρατες περιοχές του βόρειου και του νότιου ημισφαιρίου, όπου ζουν και οι περισσότεροι άνθρωποι, το έτος υποδιαιρείται στις γνωστές μας τέσσερις εποχές.
Το καλοκαίρι είναι η περίοδος κατά την οποία σημειώνονται οι υψηλότερες θερμοκρασίες του χρόνου.
Ο χειμώνας είναι η περίοδος κατά την οποία σημειώνονται οι χαμηλότερες θερμοκρασίες του χρόνου.
Η άνοιξη είναι η μεταβατική εποχή που οδηγεί στο καλοκαίρι.
Το φθινόπωρο είναι η μεταβατική εποχή που οδηγεί στον χειμώνα.
Αντιθέσεις
Ο κύκλος των εποχών στα δύο ημισφαίρια είναι αντίθετος. Για παράδειγμα, όταν στο ένα μπαίνει η άνοιξη, το άλλο υποδέχεται το φθινόπωρο.
Βόρειο ημισφαίριο
Μήνες
Νότιο ημισφαίριο
Άνοιξη
Μάρτιος
Φθινόπωρο
Απρίλιος
Μάιος
Καλοκαίρι
Ιούνιος
Χειμώνας
Ιούλιος
Αύγουστος
Φθινόπωρο
Σεπτέμβριος
Άνοιξη
Οκτώβριος
Νοέμβριος
Χειμώνας
Δεκέμβριος
Καλοκαίρι
Ιανουάριος
Φεβρουάριος
Και όταν εμείς κατεβάζουμε τα χειμωνιάτικα, οι Αυστραλοί τρέχουν στις παραλίες!
Χριστούγεννα στην Αυστραλία
Διαφοροποιήσεις
Στις πολικές περιοχές ο χειμώνας έχει πολύ μεγάλη διάρκεια, ενώ το καλοκαίρι είναι σύντομο (η άνοιξη και το φθινόπωρο εμφανίζονται μόνο για λίγες ημέρες ή εβδομάδες).
Στις τροπικές περιοχές βόρεια και νότια του Ισημερινού υπάρχουν δύο εποχές: μία με πολλές βροχές και μία με ξηρασία.
ΧΑΡΤΕΣ: podilato98.blogspot.com (από commons.wikimedia.org)