Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες

Όμορφα μεν, αρχαιόκλιτα δε!

Τα επίθετα αυτά θέλουν προσοχή, γιατί μας έρχονται από τα αρχαία ελληνικά. Ευτυχώς, έχουν τις ίδιες καταλήξεις στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος.

Επιπλέον:

1 Η γενική του ενικού αριθμού λήγει σε -ους και είναι ίδια και στα τρία γένη:

• του διεθνούς οργανισμού
• της διεθνούς οργάνωσης
• του διεθνούς αεροδρομίου

Ο ΟΗΕ είναι ο μεγαλύτερος διεθνής οργανισμός στον κόσμο

2 Τα περισσότερα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις —και στη γενική πληθυντικού. Εδώ συναντούμε όλα τα οξύτονα και λίγα παροξύτονα:

• ο/η διεθνής, το διεθνές → των διεθνών
• ο/η αυθάδης, το αυθάδες → των αυθάδων

Τα πιο πολλά παροξύτονα, ωστόσο, στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση. Ευτυχώς, είναι εύκολο να τα θυμόμαστε· όλα λήγουν σε -ώδης:

• ο/η βραχώδης, το βραχώδες → των βραχωδών
• ο/η μανιώδης, το μανιώδες → των μανιωδών

Βραχώδης ακτή

Πάμε να τα δούμε από κοντά:

Σταθερός τόνος

Όλα τα οξύτονα και λίγα παροξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

διεθνής
διεθνούς
διεθνή

οι
των
τους

διεθνείς
διεθνών
διεθνείς

η
της
τη

διεθνής
διεθνούς
διεθνή

οι
των
τις

διεθνείς
διεθνών
διεθνείς

το
του
το

διεθνές
διεθνούς
διεθνές

τα
των
τα

διεθνή
διεθνών
διεθνή

Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο διεθνής οργανισμός, η διεθνής οργάνωση, το διεθνές αεροδρόμιο)

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:

• ακριβής, ασφαλής, αυθάδης, αυτάρκης
• βραδυφλεγής
• δημοφιλής, διαρκής, δυστυχής
• ελλιπής, επιεικής, επιρρεπής
• ισοσκελής
• κατηφής, κλινήρης, κοινωφελής
• νομοταγής
• οικειοθελής, οξυδερκής
• πλήρης, πολυτελής, πρωτοφανής
• σαφής, συμπαγής, συνεπής, συνεχής
• υγιής
• ψευδής  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Τα σύνθετα που σχηματίζονται από τα προηγούμενα επίθετα: αν-ακριβής, α-⁠σαφής, υπερ-πλήρης

β) Τα σύνθετα επίθετα των οποίων το δεύτερο συνθετικό λήγει σε:

• -γενής (πρωτογενής, σεισμογενής)
• -εθνής (διεθνής, πολυεθνής)
• -ειδής (αμφιβληστροειδής, ομοειδής)
• -ετής (δεκαετής, μονοετής)
• -μανής (μυθομανής, τελειομανής)
• -μελής (αρτιμελής, τριμελής)
• -μερής (διμερής, λεπτομερής)
• -παθής (ευπαθής, ωραιοπαθής)
• -πρεπής (αξιοπρεπής, μεγαλοπρεπής)
• -σκεπής (ασκεπής, νεφοσκεπής)
• -φυής (ευφυής, μεγαλοφυής)
• -χαρής (περιχαρής, πολεμοχαρής)

Πλήρεις!

Μετακίνηση τόνου

Τα όμορφα επίθετα σε -ώδης στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

βραχώδης
βραχώδους
βραχώδη

οι
των
τους

βραχώδεις
βραχωδών
βραχώδεις

η
της
τη

βραχώδης
βραχώδους
βραχώδη

οι
των
τις

βραχώδεις
βραχωδών
βραχώδεις

το
του
το

βραχώδες
βραχώδους
βραχώδες

τα
των
τα

βραχώδη
βραχωδών
βραχώδη

Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο βραχώδης τόπος, η βραχώδης ακτή, το βραχώδες έδαφος)

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:

• αγχώδης, αλματώδης, αμμώδης
• βλακώδης, δηλητηριώδης
• ενθουσιώδης, ενστικτώδης
• θεμελιώδης, θορυβώδης, θυελλώδης
• καταρρακτώδης
• μανιώδης, μυστηριώδης, μυώδης
• ογκώδης, ομιχλώδης, ουσιώδης
• παιδαριώδης, περιπετειώδης
• σκανδαλώδης, στοιχειώδης
• ταραχώδης, τερατώδης, τρικυμιώδης
• φλεγματώδης, φλεγμονώδης

Ειδική περίπτωση

Κάποια παροξύτονα (πολύ λίγα) μετακινούν τον τόνο κατά τον σχηματισμό του ουδετέρου:

• ο/η συνήθης — το σύνηθες (φαινόμενο)
• ο/η υπερμεγέθης — το υπερμέγεθες (κτίριο)
• ο/η επιμήκης — το επίμηκες (σχήμα)

Η μετακίνηση αφορά μόνο την ονομαστική του ενικού και τις πτώσεις που της μοιάζουν (αιτιατική, κλητική):

• το σύνηθες, του συνήθους – τα συνήθη, των συνήθων

Τα επίθετα αυτά λήγουν σε:

• -ήθης (κακοήθης, συνήθης)
• -μεγέθης (ισομεγέθης)
• -μήκης (διαμήκης, ισομήκης)

Και κάτι ακόμη

α) Όπως πολλά επίθετα γενικώς, έτσι και κάποια από αυτά τα επίθετα γίνονται ουσιαστικά (ουσιαστικοποιούνται).

Τότε η γενική του ενικού αριθμού απλοποιείται στα αρσενικά, ενώ παραμένει ίδια στα θηλυκά και στα ουδέτερα:

• ο ασθενής → του ασθενή  
• η ασθενής → της ασθενούς  
• το αιλουροειδές → του αιλουροειδούς  

β) Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες δε σχηματίζουν επιρρήματα σε -α, όπως τα περισσότερα επίθετα, αλλά σε -ως:

• ακριβής → ακριβώς
• διαρκής → διαρκώς
• διεθνής → διεθνώς
• δυστυχής → δυστυχώς
• ιλιγγιώδης → ιλιγγιωδώς
• προφανής → προφανώς
• σαφής → σαφώς
• συνεπής → συνεπώς
• συνεχής → συνεχώς
• συνήθης → συνήθως

Αλλά:

• ειλικρινής → ειλικρινά
• ολοτελής → ολότελα

Η κλίση των επιθέτων  1.  Τα επίθετα σε -ος, -η, -ο  2.  Τα επίθετα σε -ος, -α, -ο  3.  Τα επίθετα σε -ος, -ος, -ο  4.  Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες  5.  Τα επίθετα σε -ης, -α, -ικο  6.  Τα επίθετα σε -άς, -ού, -άδικο  7.  Τα επίθετα σε -ής, -ού, -ίδικο  8.  Τα επίθετα σε -ων, -ουσα, -ον  9.  Τα επίθετα σε -είς, -είσα, -έν 10. Τα επίθετα σε -ας, -ασα, -αν 11. Τα επίθετα σε -ών, -ούσα, -ούν 12. Τα επίθετα σε -ών, -ώσα, -ών 13. Τα επίθετα σε -ων, -ων, -ον 14. Τα επίθετα σε -ής, -ιά, -ί 15. Τα επίθετα σε -ύς, -ιά, -ύ 16. Τα επίθετα σε -ύς, -εία, -ύ 17. Το επίθετο «πολύς» 18. Επίθετα με άλλες καταλήξεις ► Τα άκλιτα επίθετα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: naftemporiki.gr, pixabay.com, metropol.hu, pluspapageorgiou@facebook