Οι σεισμοί είναι δονήσεις του εδάφους που προέρχονται από το εσωτερικό της Γης.
Ανάλογα με το πόσο βαθιά βρίσκεται η εστία τους, δηλαδή η περιοχή όπου εκδηλώνονται, χαρακτηρίζονται ως:
Σεισμοί μικρού βάθους ή επιφανειακοί (μέχρι 60 χλμ.)
Σεισμοί ενδιάμεσου βάθους (60-300 χλμ.)
Σεισμοί μεγάλου βάθους (πάνω από 300 χλμ.)
Όσο μεγαλύτερο είναι το εστιακό βάθος ενός σεισμού τόσο περισσότερο εξασθενεί η ενέργειά του μέχρι να φτάσει στην επιφάνεια του εδάφους. Με άλλα λόγια, οι πιο επικίνδυνοι σεισμοί είναι οι επιφανειακοί.
Κατηγορίες σεισμών
Οι σεισμοί δημιουργούνται όταν διαταράσσεται η ισορροπία των πετρωμάτων στο εσωτερικό της Γης. Ανάλογα με την προέλευσή τους διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
1. Τεκτονικοί σεισμοί. Προκαλούνται από την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών και τη βίαιη διάρρηξη των πετρωμάτων που βρίσκονται στα όριά τους. Είναι οι πιο συνηθισμένοι, δεδομένου ότι το 90% των επιφανειακών σεισμών και το σύνολο των σεισμών μεγαλύτερου βάθους είναι τεκτονικοί.
2. Ηφαιστειογενείς σεισμοί. Προκαλούνται από τη δραστηριότητα των ηφαιστείων και συνοδεύουν τις εκρήξεις τους. Αποτελούν το 7% των επιφανειακών σεισμών.
3. Εγκατακρημνισιγενείς σεισμοί. Συνήθως έχουν μικρό μέγεθος και τοπικό χαρακτήρα. Προκαλούνται από την κατακρήμνιση της οροφής υπόγειων κοιλοτήτων (π.χ. σπηλαίων) λόγω διάβρωσης. Αποτελούν το 3% των επιφανειακών σεισμών.
ΕΙΔΗ ΣΕΙΣΜΩΝ
Επιφανειακοί σεισμοί
Ενδιάμεσου βάθους
Μεγάλου βάθους
Τεκτονικοί σεισμοί
Ηφαιστειογενείς
Εγκατακρημνισιγενείς
Οι πιο συνηθισμένοι σεισμοί
Η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών στους τεκτονικούς σεισμούς γίνεται με τρεις τρόπους:
Κάποιες συγκλίνουν, δηλαδή πλησιάζουν και η μία βυθίζεται κάτω από την άλλη.
Κάποιες αποκλίνουν, δηλαδή απομακρύνονται η μία από την άλλη.
Άλλες ολισθαίνουν, δηλαδή γλιστρούν και τρίβονται η μία δίπλα στην άλλη.
Με τις κινήσεις αυτές, όμως, τα πετρώματα που βρίσκονται στις παρυφές των λιθοσφαιρικών πλακών δεν αντέχουν τις μεγάλες πιέσεις και αρχίζουν να παραμορφώνονται. Αυτό γίνεται πολύ αργά, ωστόσο αρκεί για να συσσωρευτούν τεράστια ποσά ενέργειας.
Από ένα όριο και μετά τα πετρώματα σπάνε και τα κομμάτια τους κινούνται για να ισορροπήσουν σε νέες θέσεις. Τη χρονική αυτή στιγμή γεννιέται ένας σεισμός.
Πατήστε στην εικόνα για περισσότερες πληροφορίες:
Οι σεισμοί (αλλά και τα ηφαίστεια) εντοπίζονται κυρίως στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών:
Και κάτι ακόμη
Κάποιες εδαφικές δονήσεις δε θεωρούνται σεισμοί, γιατί τα αίτιά τους δε βρίσκονται στο εσωτερικό της Γης. Μπορεί να είναι φυσικές ή τεχνητές.
* Οι φυσικές δονήσεις προκαλούνται από πτώσεις μετεωριτών, μεγάλα θαλάσσια κύματα κ.ά.
* Οι τεχνητές δονήσεις προκαλούνται από πυρηνικές εκρήξεις, μηχανές μεγάλων εργοστασίων κ.ά.
H επιφάνεια της Γης αλλάζει διαρκώς. Οι αλλαγές αυτές δε γίνονται εύκολα αντιληπτές από τον άνθρωπο, διότι συμβαίνουν πολύ αργά (συνήθως διαρκούν εκατομμύρια χρόνια).
Κάποιες από αυτές τις αλλαγές οφείλονται σε ενδογενείς παράγοντες, δηλαδή σε δυνάμεις που ξεκινούν από το εσωτερικό της.
* Η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών, για παράδειγμα, ευθύνεται για τους σεισμούς, τις εκρήξεις των ηφαιστείων, τη γένεση και την καταστροφή βουνών, τη δημιουργία των ηπείρων και των ωκεανών.
Άλλες αλλαγές οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες, δηλαδή σε δυνάμεις που αναπτύσσονται στην επιφάνειά της.
* Ο άνεμος, το νερό και οι διαφορές θερμοκρασίας θρυμματίζουν βράχια, ξεγυμνώνουν και λειαίνουν επιφάνειες, ανοίγουν στοές, μεταφέρουν υλικά από το ένα μέρος στο άλλο.
* Στις εξωγενείς δυνάμεις περιλαμβάνονται και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις, όπως η διάνοιξη δρόμων ή η κατασκευή πόλεων, σηράγγων και φραγμάτων.
Η εσωτερική κατασκευή της Γης αποτελείται από τρία διαδοχικά στρώματα: τον φλοιό, τον μανδύα και τον πυρήνα.
Ο φλοιός μοιάζει με μια πολύ λεπτή φλούδα, πάνω στην οποία στηρίζονται οι ήπειροι και οι ωκεανοί. Το πάχος του δεν είναι παντού το ίδιο· κάτω από τις στεριές είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι κάτω από τις θάλασσες.
Ο μανδύας καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα από τον όγκο της Γης, ενώ ο πυρήνας φτάνει μέχρι το κέντρο της.
Πατήστε στην εικόνα για περισσότερες πληροφορίες:
Ο φλοιός της Γης, ωστόσο, δεν είναι ενιαίος αλλά σπασμένος σε επιμέρους κομμάτια, τις λιθοσφαιρικές πλάκες. Οι μεγαλύτερες από αυτές είναι
η Βορειοαμερικανική πλάκα,
η Νοτιοαμερικανική πλάκα,
η Ευρασιατική πλάκα,
η Αφρικανική πλάκα,
η Ινδοαυστραλιανή πλάκα,
η πλάκα του Ειρηνικού Ωκεανού και
η Ανταρκτική πλάκα.
Οι πλάκες αυτές «επιπλέουν» πάνω στον μανδύα, με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και να δημιουργούνται στις παρυφές τους σεισμοί και ηφαίστεια.
Πατήστε στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες:
Η Ελλάδα βρίσκεται στα όρια επαφής και σύγκλισης της Ευρασιατικής πλάκας με την Αφρικανική, κατά συνέπεια παρουσιάζει μεγάλη σεισμικότητα. Ευτυχώς για μας, οι περισσότεροι σεισμοί γίνονται στον θαλάσσιο χώρο, μακριά από κατοικημένες περιοχές.
Τα παλιά χρόνια, που ο καθένας έφτιαχνε το σπίτι του όπως νόμιζε και μπορούσε, πολλά κτίσματα κατέρρεαν από τους σεισμούς και είχαμε πολλούς νεκρούς και τραυματίες.
Όμως, μετά το 1953 (βλ. παρακάτω) άρχισαν να εφαρμόζονται ολοένα και πιο σύγχρονοι αντισεισμικοί κανονισμοί, με αποτέλεσμα τα νέα κτίρια να είναι πιο γερά και να αντέχουν μεγάλους σεισμούς.
Χρονολόγιο
1902
Αύγουστος: 7,9 R στην Άσσηρο της Θεσσαλονίκης. 5 νεκροί.
1904
Αύγουστος: 6,8 R στη Σάμο. 4 νεκροί.
1932
Σεπτέμβριος: 7,0 R στην Ιερισσό της Χαλκιδικής. 161 νεκροί.
1933
Απρίλιος: 6,6 R στην Κω. 200 νεκροί.
1947
Οκτώβριος: 7,0 R στη Μεσσηνία. 3 νεκροί.
1949
Ιούλιος: 6,7 R στη Χίο. 3 νεκροί στο νησί, 8 στην Τουρκία.
1953
Αύγουστος: 7,2 R στο νότιο Ιόνιο. Τα περισσότερα σπίτια σε Κεφαλονιά, Ζάκυνθο και Ιθάκη καταρρέουν. 455 νεκροί.
Η Ζάκυνθος ισοπεδωμένη. Στο βάθος διακρίνεται το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας, που έμεινε ανέπαφο.
1954
Απρίλιος: 7,0 R στους Σοφάδες Καρδίτσας. 25 νεκροί.
1955
Ιούλιος: 6,9 R στη Σάμο.
1956
Ιούλιος: 7,5 R νότια της Αμοργού. 53 νεκροί.
1957
Απρίλιος: 7,2 R βορειοανατολικά της Ρόδου. 18 νεκροί στα τουρκικά παράλια.
1968
Φεβρουάριος: 7,1 R στον Άγιο Ευστράτιο. 20 νεκροί.
1978
Ιούνιος: 6,5 R στην πόλη της Θεσσαλονίκης. 45 νεκροί, οι περισσότεροι σε οκταώροφη πολυκατοικία που κατέρρευσε.
1980
Ιούλιος: 6,5 R στον Αλμυρό Βόλου.
1981
Φεβρουάριος: 6,7 R στις Αλκυονίδες Νήσους του ανατολικού Κορινθιακού. 20 νεκροί.
Δεκέμβριος: 7,2 R δυτικά της Λέσβου.
1995
Μάιος: 6,6 R στη Δυτική Μακεδονία (Κοζάνη, Γρεβενά).
1999
Σεπτέμβριος: 5,9 R στην Πάρνηθα, βόρεια της Αθήνας. 143 νεκροί.
(ο σεισμός είναι μικρότερος από 6,5 Ρίχτερ, αλλά τον περιλαμβάνουμε γιατί είναι ο φονικότερος των τελευταίων δεκαετιών)
2006
Ιανουάριος: 6,9 R ανατολικά των Κυθήρων.
2008
Ιανουάριος: 6,6 R στην Αρκαδία.
Φεβρουάριος: 6,7 R στη Μεσσηνία.
Ιούνιος: 6,9 R στην Ηλεία. 2 νεκροί.
Ιούλιος: 6,7 R νότια της Ρόδου. 1 νεκρός.
2018
Οκτώβριος: 6,6 R νοτιοδυτικά της Ζακύνθου.
2020
Οκτώβριος: 6,7 R βόρεια της Σάμου. 2 νεκροί στο νησί, 115 στην Τουρκία.
Οι περισσότεροι από τους μεγάλους σεισμούς του πλανήτη μας έχουν σημειωθεί στην ανατολική και νοτιοανατολική Ασία, στην ανατολική Ωκεανία και στις δυτικές ακτές της Αμερικής.
* Οι περιοχές αυτές ονομάζονται «δαχτυλίδι της φωτιάς», γιατί φιλοξενούν και τα περισσότερα ηφαίστεια της Γης.
Ασία
Ανατολική Ρωσία
Νοέμβριος 1952: 9,0 R στη χερσόνησο Καμτσάτκα. Το τσουνάμι που ακολουθεί γίνεται αισθητό μέχρι τη Χιλή. Τουλάχιστον 2.300 νεκροί.
Οκτώβριος 1963: 8,5 R στις Κουρίλες Νήσους.
Ιαπωνία
Μάρτιος 2011: 9,1 R στο Χονσού, το μεγαλύτερο νησί της χώρας. Το τσουνάμι που ακολουθεί αφήνει πίσω του περισσότερους από 15.700 νεκρούς και 2.500 αγνοούμενους. Επίσης, πλήττει το πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα, προκαλώντας τη χειρότερη πυρηνική καταστροφή μετά από εκείνη στο Τσερνόμπιλ (1986).
Ινδία - Κίνα
Αύγουστος 1950: 8,6 R στο κρατίδιο Άσαμ της ΒΑ Ινδίας και στο Θιβέτ της Κίνας. Περισσότεροι από 1.500 νεκροί.
Ινδονησία
Φεβρουάριος 1938: 8,5 R στις ανατολικές περιοχές της χώρας (Θάλασσα Μπάντα).
Δεκέμβριος 2004: 9,1 R ανοιχτά της βόρειας Σουμάτρας. Το τσουνάμι που ακολουθεί, ένα από τα πιο καταστρεπτικά της σύγχρονης Ιστορίας, πλήττει 14 χώρες της Νότιας Ασίας και της Ανατολικής Αφρικής. Περισσότεροι από 227.000 νεκροί, σχεδόν 42.000 αγνοούμενοι.
Η εξάπλωση του τσουνάμι ανά ώρα
Μάρτιος 2005: 8,6 R ανοιχτά της Σουμάτρας, 1.313 νεκροί.
Απρίλιος 2012: 8,6 R ανοιχτά της βόρειας Σουμάτρας, 10 νεκροί.
Ωκεανία
Σαμόα
Ιούνιος 1917: 8,5 R και 2 νεκροί.
Αμερική
Νότια Αλάσκα (ΗΠΑ)
Απρίλιος 1946: 8,6 R στις Αλεούτιες Νήσους. Περισσότεροι από 160 νεκροί.
Μάρτιος 1957: 8,6 R στις Αλεούτιες Νήσους.
Μάρτιος 1964: 9,2 R και περισσότεροι από 130 νεκροί. Το τσουνάμι που ακολουθεί φτάνει μέχρι το Περού, τη Νέα Ζηλανδία και την Ανταρκτική.
Η εξάπλωση του τσουνάμι ανά ώρα
Φεβρουάριος 1965: 8,7 R στις Αλεούτιες Νήσους.
Εκουαδόρ - Κολομβία
Ιανουάριος 1906: 8,8 R και περίπου 1.000 νεκροί.
Χιλή
Νοέμβριος 1922: 8,5 R και 700 νεκροί.
Μάιος 1960: 9,5 R· ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ. Το τσουνάμι που ακολουθεί φτάνει μέχρι την Αυστραλία, την Ιαπωνία και την Αλάσκα. 1.655 νεκροί στη Χιλή, 61 στη Χαβάη, 138 στην Ιαπωνία, 32 στις Φιλιππίνες.
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: en.wikipedia.org, oasp.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1-2) (η πρώτη από el.wikipedia.org, η δεύτερη από commons.wikimedia.org), en.wikipedia.org (3-5)
Το μέγεθος των σεισμών, δηλαδή η ενέργεια που εκλύεται κατά τη διάρκειά τους, μετριέται με την κλίμακα Ρίχτερ. Η κλίμακα δημιουργήθηκε το 1935 στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Αμερικανό φυσικό και σεισμολόγο Τσαρλς Ρίχτερ και τον Γερμανό σεισμολόγο Μπένο Γκούτενμπεργκ.
Οι σεισμοί που προκαλούν βλάβες έχουν συνήθως μέγεθος μεγαλύτερο από 5 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ (R). Ωστόσο, οι επιπτώσεις τους στους ανθρώπους και στις κατασκευές δεν εξαρτώνται μόνο από το μέγεθος, αλλά και από παράγοντες όπως είναι
το βάθος της εστίας,
η θέση του επίκεντρου,
το έδαφος όπου βρίσκονται οι κατασκευές,
το είδος των κατασκευών,
η γειτνίαση με ενεργά ρήγματα κ.ά.
Οι σεισμοί της κλίμακας Ρίχτερ
1. Μικροσεισμός (μέχρι 1,9 R). Δε γίνεται αισθητός. Καταγράφεται μόνο από σεισμογράφους.
2. Ασήμαντος (2,0 - 2,9 R). Σχεδόν πάντα μη αισθητός. Πιθανώς αισθητός από μερικούς ανθρώπους κοντά στο επίκεντρο.
3. Πολύ ασθενής (3,0 - 3,9 R). Αισθητός κοντά στο επίκεντρο. Χωρίς ζημιές.
4. Ασθενής (4,0 - 4,9 R). Αισθητός στο μεγαλύτερο μέρος του τοπικού πληθυσμού. Ελαφρές ζημιές στο εσωτερικό των κτιρίων που βρίσκονται κοντά στο επίκεντρο.
5. Μέτριος (5,0 - 5,9 R). Αισθητός στο σύνολο του τοπικού πληθυσμού.
* Μέτριες έως σημαντικές ζημιές στα κτίρια ανεπαρκούς σχεδίασης που βρίσκονται σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων από το επίκεντρο.
* Πιθανές κάποιες ανθρώπινες απώλειες.
6. Ισχυρός (6,0 - 6,9 R). Σοβαρές ζημιές σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων από το επίκεντρο, ισχυρές έως βίαιες δονήσεις κοντά στο επίκεντρο.
* Μέτριες έως σοβαρές ζημιές στα κτίρια ανεπαρκούς σχεδίασης, ελάχιστες ζημιές στα ανθεκτικά και αντισεισμικά κτίρια.
* Οι ανθρώπινες απώλειες μπορεί να φτάσουν τις 25.000.
7. Καταστροφικός (7,0 - 7,9 R). Μεγάλες καταστροφές σε ακτίνα άνω των 100 χιλιομέτρων από το επίκεντρο.
* Σοβαρές ζημιές ή μερική κατάρρευση αρκετών κτιρίων ανεπαρκούς σχεδίασης· ολική κατάρρευση ορισμένων από αυτά.
* Πιθανές ζημιές στα ανθεκτικά και αντισεισμικά κτίρια.
* Πιθανότητα δημιουργίας τσουνάμι αν το επίκεντρο είναι στη θάλασσα.
* Οι ανθρώπινες απώλειες μπορεί να φτάσουν τις 250.000.
8. Εξαιρετικά καταστροφικός (8,0 - 8,9 R). Εξαιρετικά μεγάλες καταστροφές πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από το επίκεντρο.
* Μέτριες έως βαρύτατες ζημιές στα ανθεκτικά και αντισεισμικά κτίρια. Ολική κατάρρευση στα κτίρια ανεπαρκούς σχεδίασης. Πιθανώς ολική καταστροφή κοντά στο επίκεντρο.
* Δημιουργία ισχυρών τσουνάμι αν το επίκεντρο είναι στη θάλασσα.
* Οι ανθρώπινες απώλειες μπορεί να φτάσουν τις εκατοντάδες χιλιάδες.
9. Ασύλληπτα καταστροφικός (9,0 - 9,9 R). Τεράστιες καταστροφές πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το επίκεντρο.
* Αλλαγές στο τοπικό ανάγλυφο και στο σχήμα των ακτογραμμών. Μεγάλη μετατόπιση στις τοπικές τεκτονικές πλάκες. Αλλαγή στην ταχύτητα περιστροφής και στην κλίση του άξονα της Γης.
* Αν το επίκεντρο είναι στη θάλασσα, τεράστια τσουνάμι πλήττουν όλες τις γύρω ηπείρους.
* Οι ανθρώπινες απώλειες μπορεί να φτάσουν ακόμη και το ένα εκατομμύριο.
Ελάχιστοι σεισμοί αυτού του μεγέθους έχουν καταγραφεί· ο ισχυρότερος ήταν 9,5 R και σημειώθηκε στη Χιλή το 1960.
10. Παγκόσμιος (πάνω από 10 R). Δεν υπάρχει τόσο μεγάλο σεισμογόνο ρήγμα στη Γη που θα μπορούσε να προκαλέσει τέτοιο σεισμό. Μπορεί να συμβεί μόνο από πρόσκρουση με αστεροειδή ή κομήτη, κάτι που θα ισοδυναμούσε με καταστροφή παγκόσμιας κλίμακας.
* Αν πάντως συνέβαινε, θα γινόταν αισθητός σε εξαιρετικά μεγάλες αποστάσεις και θα άλλαζε εντελώς το γεωγραφικό ανάγλυφο σε ολόκληρες χώρες.
