Τα ρήματα σε -ομαι

Η ομάδα της Α΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα ρήματα της παθητικής φωνής. Έχουν δύο θέματα, ένα για τους συνεχείς χρόνους και ένα για τους απλούς και συντελεσμένους.

Κρύβεται

Σχηματισμός των χρόνων

Α. Συνεχείς χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα. Στους δύο, μάλιστα, που έχουν τις ίδιες καταλήξεις (ενεστώτα, συνεχή μέλλοντα) τα περισσότερα πρόσωπα λήγουν σε «-αι».

Ενεστώτας

ντύνομαι
ντύνεσαι
ντύνεται

ντυνόμαστε
ντύνεστε*
ντύνονται

Παρατατικός

ντυνόμουν*
ντυνόσουν*
ντυνόταν*

ντυνόμασταν
ντυνόσασταν
ντύνονταν*

Συνεχής μέλλοντας

θα ντύνομαι

* Εναλλακτικοί τύποι: ντυνόσαστε — ντυνόμουνα, ντυνόσουνα, ντυνότανε, ντυνόντουσαν

Β. Απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα. Στους συντελεσμένους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη. Επιπλέον:

Όλα τα «ηκ-» με τα οποία αρχίζουν οι καταλήξεις του αορίστου γράφονται με ήτα.

Ο απλός μέλλοντας κλίνεται όπως ο ενεστώτας των ρημάτων σε -ώ/-⁠είς.

Αόριστος

ντύθηκα
ντύθηκες
ντύθηκε

ντυθήκαμε
ντυθήκατε
ντύθηκαν*

Απλός μέλλοντας

θα ντυθώ
θα ντυθείς
θα ντυθεί

θα ντυθούμε
θα ντυθείτε
θα ντυθούν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω ντυθεί

* Εναλλακτικοί τύποι: ντυθήκανε (ντυθήκαν), θα ντυθούνε

Έτσι κλίνονται τα ρήματα σε -ω που σχηματίζουν παθητική φωνή:

• βάφομαι, δένομαι, ετοιμάζομαι
• κρύβομαι, μπλέκομαι, ξύνομαι
• παιδεύομαι, πιέζομαι, τυλίγομαι

Αλλά και τα περισσότερα αποθετικά:

• αγωνίζομαι, αισθάνομαι, αστειεύομαι
• γεύομαι, δέχομαι, διαπραγματεύομαι
• εμπιστεύομαι, εργάζομαι, ερωτεύομαι
• ισχυρίζομαι, ξεκαρδίζομαι, ονειρεύομαι
• παθιάζομαι, πορεύομαι, σκέφτομαι
• υποπτεύομαι, χειρίζομαι, χρειάζομαι

Εργάζεται

Ανώμαλο αοριστικό θέμα

Σε μερικά ρήματα το αοριστικό θέμα σχηματίζεται ανώμαλα και χρειάζεται προσοχή:

βρίσκομαι

• βρέθηκα
• θα βρεθώ
• έχω βρεθεί

χαίρομαι

• χάρηκα
• θα χαρώ
• έχω χαρεί

Άλλα ανώμαλα ρήματα:

• αναβάλλομαι, αφήνομαι, γίνομαι
• έρχομαι, εύχομαι, κάθομαι
• ντρέπομαι, υπόσχομαι, φαίνομαι

Ορισμένα, μάλιστα, έχουν και τις καταλήξεις της ενεργητικής φωνής:

• έγινα – θα γίνω
• ήρθα – θα έρθω

Οι άλλες εγκλίσεις

Όπως οι χρόνοι της οριστικής, έτσι και οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται από τα δύο θέματα των ρημάτων.  

Υποτακτική

• Συνεχής: να ντύνομαι
• Απλή: να ντυθώ
• Συντελεσμένη: να έχω ντυθεί
• Άλλοι τύποι: να ντυνόμουν, να ντύθηκα, να είχα ντυθεί

Προστακτική

• Συνεχής: να ντύνεσαι, να ντύνεστε
• Απλή: ντύσου, ντυθείτε

Χαίρεται

Διαφοροποιήσεις

α) Τα συνηρημένα ρήματα πριν την κατάληξη «-ομαι» παίρνουν ένα γάμα για λόγους ευφωνίας:

• ακούω – ακούγομαι
• καίω – καίγομαι
• κλαίω – κλαίγομαι
• λέω – λέγομαι
• τρώω – τρώγομαι
• φυλάω – φυλάγομαι

αλλά:

• σπάω – σπάζομαι

β) Τα λόγια σύνθετα του σκέφτομαι/σκέφτηκα σχηματίζονται με τα παλαιότερα συμφωνικά συμπλέγματα «πτ» και «φθ»:

• επισκέπτομαι – επισκέφθηκα
• συσκέπτομαι – συσκέφθηκα

γ) Τα λόγια σύνθετα του έρχομαι/ήρθα σχηματίζουν τον αόριστο με το παλαιότερο συμφωνικό σύμπλεγμα «λθ»:

• επανέρχομαι – επανήλθα
• συνέρχομαι – συνήλθα

δ) Το θέτω στην παθητική φωνή γίνεται τίθεμαι και κλίνεται με τον δικό του τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει και στα σύνθετά του:

• εκθέτω – εκτίθεμαι
• μεταθέτω – μετατίθεμαι
• προσθέτω – προστίθεμαι

ε) Τέλος, μερικά ρήματα σχηματίζουν τον αόριστο με λόγιο τρόπο, έχουν δηλαδή στα περισσότερα πρόσωπα αρχαίες καταλήξεις, ενώ παίρνουν και αύξηση:

• εκπλήσσομαι – εξεπλάγην
• εμπλέκομαι – ενεπλάκην
• προάγομαι – προήχθην
• συλλαμβάνομαι → συνελήφθην

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: dissolve.com, blog.hannaservice.eu, tropeaka.com