Τα θηλυκά σε -ος

Προσοχή στα προπαροξύτονα!

Αυτά τα όμορφα θηλυκά θέλουν προσοχή, γιατί κλίνονται όπως τα αρσενικά σε -ος:

• ο ουρανός, του ουρανού, τον ουρανό
  η οδός, της οδού, την οδό
• οι ουρανοί, των ουρανών, τους ουρανούς
  οι οδοί, των οδών, τις οδούς

Πολλά από αυτά φανερώνουν κάποια ιδιότητα, κυρίως επάγγελμα, και τα συναντούμε και σε αρσενικό γένος:

• η βοηθός – ο βοηθός
• η οπαδός – ο οπαδός
• η εκπαιδευτικός – ο εκπαιδευτικός
• η φωτογράφος – ο φωτογράφος

Κάποια άλλα έχουν δημιουργηθεί από το θηλυκό των αρχαιόκλιτων επιθέτων σε -ος -ος -ο:

• η έρημος (εννοείται περιοχή)
• η κάθετος (εννοείται γραμμή)

Σταθερός τόνος

Τα πιο πολλά θηλυκά σε -ος είναι οξύτονα ή παροξύτονα και διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

οδός
οδού
οδό

οι
των
τις

οδοί
οδών
οδούς

Κλητική: οδέ, οδοί

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• άμμος, άρκτος, αρχηγός, ατραπός
• βάτος, βοηθός, βρεφοκόμος
• γεωπόνος, γιατρός, γνάθος
• δικηγόρος, δοκός, δολοφόνος
• εργολάβος, εφοριακός
• θυρωρός, ιατρός, ιστιοπλόος
• κηπουρός, κιβωτός, κτηνοτρόφος
• λέμβος, νήσος, νόσος
• ξεναγός, οπαδός
• πιλότος, πλίνθος, πολεοδόμος
• ράβδος, σορός, στενωπός
• τάφρος, χρυσοχόος, ψήφος  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Τα θηλυκά σε -ικός. Κατά κανόνα φανερώνουν το επάγγελμα μιας γυναίκας:

• αισθητικός, ακαδημαϊκός
• δικαστικός, εκπαιδευτικός, ιστορικός
• κριτικός, κωμικός
• μαθηματικός, μηχανικός, μουσικός
• νομικός, ορθοπεδικός, πολιτικός
• στρατιωτικός, φυσικός, χημικός

β) Τα σύνθετα που σχηματίζονται από τα προηγούμενα θηλυκά:

• οδοντο-γιατρός
• συν-οδός (αερο-συνοδός)

γ) Τα σύνθετα θηλυκά των οποίων το δεύτερο συνθετικό λήγει σε:

• -βόλος (δισκοβόλος, σφαιροβόλος)
• -γράφος (αρθρογράφος, φωτογράφος)
• -δόχος (καπνοδόχος, ξενοδόχος)
• -δρόμος (παγοδρόμος, ταχυδρόμος)
• -λόγος (αρχαιολόγος, ψυχολόγος)
• -νόμος (κληρονόμος, τροχονόμος)
• -ουργός (δημιουργός, πρωθυπουργός)
• -ούχος (αξιωματούχος, πτυχιούχος)
• -ποιός (ηθοποιός, φαρμακοποιός)
• -τόμος (διχοτόμος, λαιμητόμος)
• -φάγος (βιβλιοφάγος, χορτοφάγος)
• -φόρος (λεωφόρος, ψηφοφόρος)

δ) Τα οξύτονα και παροξύτονα κύρια ονόματα σε -ος. Συναντώνται μόνο στον ενικό αριθμό:

• Αιδηψός, Αλικαρνασσός, Άνδρος
• Βηρυτός, Γαύδος, Δήλος
• Θάσος, Θεοτόκος
• Ίμβρος, Ίος, Ιωλκός
• Κάσος, Κνωσός, Κύθνος, Κύπρος
• Λεμεσός, Λέρος, Λέσβος, Λήμνος
• Μήλος, Νάξος, Οδησσός
• Πάρος, Πάφος, Πίνδος, Πύλος
• Ρόδος, Σάμος, Σύρος
• Τένεδος, Τήνος, Χίος

Αεροσυνοδός

Μετακίνηση τόνου

Τα προπαροξύτονα, όπως και κάποια προπαροξύτονα αρσενικά σε -ος, στις δύο γενικές και στην αιτιατική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

παράγραφος
παραγράφου
παράγραφο

οι
των
τις

παράγραφοι
παραγράφων
παραγράφους

Κλητική: παράγραφε, παράγραφοι

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• άβυσσος, απόστροφος, άσφαλτος
• βιβλιοθηκάριος, βιομήχανος
• δήμαρχος, διαγώνιος, διάλεκτος
• έγκυος, επέτειος, έρημος
• ημισέληνος, ήπειρος
• κάθετος, κατακόρυφος, κάτοικος
• οδοντίατρος, όμηρος
• περίοδος, πρόοδος, πύελος
• σύγκλητος, σύζυγος, συνάδελφος
• τήβεννος, τρόφιμος
• υδρόγειος, ύπαιθρος, υπάλληλος
• φιλόλογος, χερσόνησος  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Τα σύνθετα που σχηματίζονται από τα προηγούμενα θηλυκά:

• αντι-δήμαρχος
• συγ-κάτοικος
• τραπεζο-ϋπάλληλος

β) Τα σύνθετα θηλυκά των οποίων το δεύτερο συνθετικό λήγει σε:

• -μαχος (σύμμαχος, υπέρμαχος)
• -φωνος (μεσόφωνος, υψίφωνος)

γ) Τα προπαροξύτονα κύρια ονόματα σε -ος. Συναντώνται μόνο στον ενικό αριθμό:

• Αίγυπτος, Αλόννησος, Αμμόχωστος
• Ελαφόνησος, Επίδαυρος
• Ζάκυνθος, Ήπειρος
• Κάλυμνος, Κάρυστος, Κόρινθος
• Μακρόνησος, Μεσόγειος, Μύκονος
• Ναύπακτος, Νίσυρος
• Πελοπόννησος, Πέραμος, Πέργαμος
• Σέριφος, Σίκινος, Σκόπελος
• Τένεδος, Φολέγανδρος, Ψέριμος

Ήπειρος

Η κλητική

Όπως και στα αρσενικά σε -ος, η κλητική μερικές φορές λήγει σε -ο: άμμο, Κύπρο

Κύπρος

Εξάσκηση

Πατήστε στις εικόνες και ελέγξτε τις γνώσεις σας:

α β γ

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: centerwebtv@youtube, currentschoolnews.com, pixels.com, phile.news
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: inschool.gr