Του Νίκου Ευσταθίου
Δημοσιογράφος
ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ – Μάρτιος 2020
Κρούσματα τα οποία προσεγγίζουν τις 100.000 παγκοσμίως, πάνω από 3.300 επιβεβαιωμένοι θάνατοι, η χειρότερη εβδομάδα για τις μεγάλες χρηματιστηριακές αγορές μετά την οικονομική κρίση του 2008. Οι αριθμοί που ακολουθούν την επιδημία του COVID-19 φαντάζουν πρωτόγνωροι, οι τρομακτικοί ρυθμοί με τους οποίους εξαπλώνεται από τις μακρινές κινεζικές επαρχίες μέχρι την πολιτεία της Καλιφόρνιας είναι άνευ προηγουμένου.
Κι όμως, η νέα μορφή του κορονοϊού είναι η καινούργια προσθήκη σε μια μεγάλη λίστα με δεκάδες μεταδοτικούς ιούς και βακτήρια —επιδημίες που χτύπησαν απροσδόκητα την ανθρωπότητα, αλλάζοντας τον ρου της Ιστορίας, αλλά οδηγώντας παράλληλα και σε μεγάλα άλματα την ιατρική στην προσπάθειά της να τις αντιμετωπίσει.
Δεν έχουμε συμπληρώσει ούτε δύο χρόνια από τη σκοτεινή επέτειο ενός αιώνα από την καταστροφική πανδημία γρίπης του 1918. Ενός ιού που διήρκεσε μόλις μερικούς μήνες, αλλά οδήγησε στον θάνατο μέχρι και 100 εκατομμύρια ανθρώπους, σύμφωνα με τους πιο απαισιόδοξους υπολογισμούς.
Η ισπανική γρίπη, η οποία μεταπήδησε στον άνθρωπό από πτηνά, παραμένει ένα ανατριχιαστικό σημείο αναφοράς, και πολλοί σχολιαστές έσπευσαν να την παρομοιάσουν με την τρέχουσα επιδημία του κορονοϊού. Ωστόσο, οι ομοιότητες των δύο ασθενειών ωχριούν μπροστά στις ασύγκριτες διαφορές στη διάγνωσή τους από τη σύγχρονη ιατρική αλλά και την ετοιμότητα αντιμετώπισης της υφηλίου.
Το 1918, ενώ η πανδημία της γρίπης οδηγούσε σε εκατοντάδες χιλιάδες θύματα από την Καλκούτα της Ινδίας μέχρι το Τέξας των ΗΠΑ, κανείς δεν μπορούσε να προσδιορίσει τι ακριβώς προκαλούσε τον θάνατο τόσων ανθρώπων. Οι θεωρίες αφθονούσαν και οι άνθρωποι κατηγορούσαν από τη μολυσμένη ρωσική βρώμη και τις ηφαιστειακές εκρήξεις μέχρι την κακή ευθυγράμμιση των πλανητών (η οποία μάλιστα γέννησε και τον όρο «influenza» από την ιταλική λέξη για την «επιρροή»).
Στρατιώτες που ασθενούν από ισπανική γρίπη στο Κάνσας των ΗΠΑ
Χρειάστηκε να περάσει πάνω από μία δεκαετία έως ότου δύο Βρετανοί μικροβιολόγοι να διαγνώσουν πως υπαίτια ήταν μια νέα κατηγορία ασθενειών τις οποίες σήμερα αποκαλούμε ιούς, ενώ μόλις το 1940 η ανθρωπότητα κατάφερε να απεικονίσει τελικά τον θανατηφόρο ιό της γρίπης, χάρη στην εφεύρεση του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου.
Αντιθέτως, μόλις δύο εβδομάδες έπειτα από την έξαρση της νέας επιδημίας μια ομάδα Κινέζων επιστημόνων τη διέγνωσαν ως κορονοϊό, ανέστειλαν το γονιδίωμά του και μοιράστηκαν αμέσως τις πληροφορίες με την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει τη μακρά και περίπλοκη διαδικασία εύρεσης εμβολίου και θεραπείας. Μπορεί, λοιπόν, να μην έχουμε κερδίσει ακόμη τον υγειονομικό εχθρό, ωστόσο σίγουρα γνωρίζουμε πολύ περισσότερα γι’ αυτόν.
Η σύγκριση της σημερινής επιδημίας του κορονοϊού με παλαιότερες μεταδοτικές ασθένειες είναι, απ’ ό,τι φαίνεται, μια διαδικασία χρήσιμη. Μας εξοπλίζει τόσο με ψυχραιμία και ευγνωμοσύνη για τη σύγχρονη ιατρική όσο και με διδάγματα για την ήρεμη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιδημιών.
Άλλες δύο χαρακτηριστικές επιδημίες του 20ού αιώνα είναι η τρομακτική εξάπλωση της γρίπης H3N2 το 1968 και το δεύτερο κύμα ιλαράς στις ΗΠΑ μερικά χρόνια αργότερα. Η πρώτη απέδειξε στην ανθρωπότητα την ευκολία μετάδοσης ασθενειών στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, ενώ η δεύτερη μας θυμίζει την επικινδυνότητα των κινημάτων κατά του εμβολιασμού.
Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε στην ενότητα που σας ενδιαφέρει:
- Ρωσία, έξαρση στον Α΄ Παγκόσμιο
- 3.000.000 νεκροί
Η ασθένεια που άλλαξε καθοριστικά την έκβαση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο ανατολικό μέτωπο. Ο τύφος προκαλείται από βακτήρια που διαδίδονται από ψύλλους και ψείρες, ενώ τα συμπτώματά του ξεκινούν με έντονο πονοκέφαλο και υψηλό πυρετό και καταλήγουν σε εξανθήματα, ευαισθησία στο φως, παραληρήματα και θάνατο.
Η επιδημία χτυπούσε συχνά στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, ενώ δεν ήταν η πρώτη φορά που η έξαρσή της συγχρονίστηκε με τον πόλεμο —το 1812, μάλιστα, τα στρατεύματα του Ναπολέοντα στη Ρωσία αποδεκατίστηκαν εξαιτίας των βακτηρίων του τύφου. Το 1918, ωστόσο, ένας συνδυασμός των κακών συνθηκών υγιεινής του Μεγάλου Πολέμου και μεγάλων συγκεντρώσεων στρατευμάτων οδήγησε σε νέο γιγάντιο κύμα, το οποίο έπληξε συνολικά 30 εκατομμύρια άτομα και οδήγησε το ένα δέκατο των ασθενών σε θάνατο.
Τα άλματα στις συνθήκες διαβίωσης και στη φαρμακολογία έχουν σήμερα περιορίσει σχεδόν κάθε τοπική επιδημία τύφου, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) υπολογίζει πως το ποσοστό θνησιμότητας σήμερα κυμαίνεται σε 1 στα 5.000.000 άτομα ετησίως.
- Ραγδαίοι ρυθμοί μετάδοσης, παγκόσμια εξάπλωση
- 1.000.000 νεκροί
Μια από τις σύγχρονες πανδημίες με τη μεγαλύτερη εξάπλωση, αλλά και η πρώτη φορά που η παγκόσμια κοινότητα συνειδητοποίησε την ταχύτητα εξάπλωσης των μεταδοτικών ασθενειών στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Γνωστή και ως «η γρίπη του Χονγκ Κονγκ», καθώς εκεί διαγνώστηκε το πρώτο περιστατικό, η πανδημία γρίπης του 1968 προκλήθηκε από το στέλεχος H3N2 του ιού της γρίπης Α, ένα γενετικό παράγωγο του υποτύπου H2N2.
Από την πρώτη αναφερθείσα περίπτωση στις 13 Ιουλίου 1968 στην ασιατική μεγαλούπολη, χρειάστηκαν μόλις 17 ημέρες πριν εμφανιστούν κρούσματα στο Βιετνάμ, τη Μαλαισία και τη Σιγκαπούρη, ενώ σε τρεις μήνες ο H3N2 παρουσίαζε πλέον καθημερινά κρούσματα στην Ευρώπη, την Ινδία και τις ΗΠΑ.
Η πανδημία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας (της τάξεως του 0,5%), ωστόσο η ραγδαία εξάπλωσή της είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο περισσότερων από ένα εκατομμύριο ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων και 500.000 κατοίκων του Χονγκ Κονγκ, δηλαδή περίπου το 15% του πληθυσμού της πόλης.
- Ηνωμένες Πολιτείες, έλεγχος χάρη στο εμβόλιο
- 8.000 νεκροί
Η παγκοσμίως οικεία ιλαρά είναι ένας ιός που προκαλεί πυρετό, ρινική καταρροή, βήχα και πονόλαιμο, ενώ αργότερα ακολουθεί το γνωστό εξάνθημα που επεκτείνεται σε ολόκληρο το σώμα. Πρόκειται για μια πολύ μεταδοτική ασθένεια, η οποία εξαπλώνεται στον αέρα και η οποία, ωστόσο, ελέγχεται πλήρως χάρη στον σύγχρονο εμβολιασμό.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 μια ομάδα Αμερικανών γιατρών διαπίστωσε πως διάφορα κρούσματα που ξεκίνησαν από μη εμβολιασμένα παιδιά δημιουργούσαν τοπικές επιδημίες σε διάφορες κοινότητες της χώρας. Από το 1991 οι γιατροί άρχισαν να συστήνουν ένα δεύτερο εμβόλιο σε όλους για την καταπολέμηση του νέου κύματος, το οποίο τελικά κατάφερε να περιορίσει την ασθένεια σε λιγότερα από 1.000 περιστατικά στις ΗΠΑ.
Πάντως, οι πιο πρόσφατοι αριθμοί δεν είναι τόσο αισιόδοξοι: Από το 2014 και έπειτα διάφορα ξεσπάσματα ιλαράς εκδηλώνονται στον πλανήτη, με τους ειδικούς να κατηγορούν τη συνωμοσιολογία των αντιεμβολιαστών και τη ραγδαία εξάπλωσή της εξαιτίας του διαδικτύου. Στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες η ασθένεια αποδεκατίζει χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο.
- Παγκόσμια εξάπλωση, δεκάδες οι θεραπείες
- 36.000.000 νεκροί
Το HIV/AIDS εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 1976, ωστόσο κανείς δεν περίμενε τότε πως θα εξελιχθεί στη σημαντικότερη σύγχρονη παγκόσμια πανδημία, σκοτώνοντας πάνω από 36 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι σήμερα. Αναφέρεται σε ένα φάσμα ασθενειών, οι οποίες προκαλούνται από τον ιό ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας και μεταδίδονται συνήθως με την έλλειψη προστασίας στη σεξουαλική επαφή ή τις μολυσμένες υποδερμικές βελόνες.
Πέρα από τη ραγδαία εξάπλωσή του, ο HIV είναι και μια υπενθύμιση της δύναμης της σύγχρονης ιατρικής και παγκόσμιας κινητικότητας. Σήμερα έχουν αναπτυχθεί δεκάδες θεραπείες που καθιστούν τον HIV πολύ πιο διαχειρίσιμο, εκατομμύρια πάσχοντες ζουν μια μακροχρόνια, παραγωγική ζωή, ενώ μεταξύ 2002 και 2012, οι ετήσιοι παγκόσμιοι θάνατοι από τον ιό HIV/AIDS μειώθηκαν κατά το ήμισυ.
- Μιλγουόκι (ΗΠΑ), παράσιτο μέσω νερού
- 141 νεκροί
Μια επιδημία η οποία αξίζει να αναφερθεί όχι τόσο για τον αριθμό των κρουσμάτων και νεκρών, αλλά για την ιδιαίτερη φύση της. Η κρυπτοσποριδίωση είναι σχεδόν πλήρως αναστρέψιμη, όμως παραμένει επικίνδυνη σε διάφορα μέρη του πλανήτη.
Το 1993 ένας από τους δύο σταθμούς επεξεργασίας νερού του Μιλγουόκι μολύνθηκε με το μικροσκοπικό παράσιτο του κρυπτοσποριδίου, προκαλώντας μια επιδημία αφυδάτωσης, πυρετού, κραμπών στομάχου και διάρροιας. Περίπου 403.000 άνθρωποι ασθένησαν από το παράσιτο και περισσότεροι από 100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, καθιστώντας την επιδημία τη μεγαλύτερη έξαρση ασθένειας νερού στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η βελτιωμένη διήθηση των υδάτων των εργοστασίων βοήθησε τελικά στην άμεση εξάλειψη της ασθένειας, ωστόσο σήμερα περίπου 748.000 κρούσματα κρυπτοσποριδίου εξακολουθούν να εμφανίζονται κάθε χρόνο λόγω των άνισων συνθηκών υγιεινής στην υφήλιο. Το κρυπτοσπορίδιο εξακολουθεί να διοχετεύεται μέσω του νερού, γι’ αυτό και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην κατάποση μη φιλτραρισμένου νερού από πηγάδια, λίμνες και ποτάμια.
- Παγκόσμια εξάπλωση, θνησιμότητα κοντά στο 10%
- 774 νεκροί
Πολλοί ίσως θυμούνται πως ο Ιανουάριος του 2020 δεν ήταν η πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία που η λέξη κορονοϊός απασχόλησε την κοινή γνώμη. Πράγματι, το 2003 η επιδημία της ιογενούς νόσου του SARS, η οποία εξαπλώθηκε από την Κίνα σε όλη την υφήλιο, προκλήθηκε και αυτή από ένα είδος κορονοϊού. Η πηγή του τελικά διαγνώστηκε το 2017 και οδήγησε στο συμπέρασμα πως υπαίτιο ήταν ένα είδος νυχτερίδων στην επαρχία Γιουνάν —μερικά χιλιόμετρα νοτιότερα της πόλης Γουχάν όπου ξέσπασε η σύγχρονή μας επιδημία.
Το 2003 σε διάστημα 8 μηνών προσβλήθηκαν συνολικά 8.000 άτομα, εκ των οποίων οι 774 τελικά απεβίωσαν. Συγκριτικά, ο νέος COVID-19 εξαπλώνεται πολύ γρηγορότερα, ωστόσο διατηρεί ποσοστά θνησιμότητας πολύ χαμηλότερα από εκείνα του SARS, τα οποία προσέγγιζαν το 10%. Χάρη στον παγκόσμιο συντονισμό για την απομόνωση τον ατόμων που διαγνώστηκαν με τον ιό, ο ΠΟΥ και οι πληγείσες χώρες κατάφεραν να περιορίσουν τον SARS έως τον Ιούλιο του 2003. Η αισιόδοξη κατάληξη: έκτοτε δεν έχει σημειωθεί κανένα περιστατικό.
Από τις εφημερίδεςΜένουμε ασφαλείςΥγεία – Κίνδυνοι
ΠΗΓΗ: Η Καθημερινή (06.03.2020)
ΕΙΚΟΝΕΣ: el.wikipedia.org, kathimerini.gr, vukentra.com, kathimerini.gr, thestar.com, independent.co.uk, kathimerini.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: el.wikipedia.org, kathimerini.gr, vukentra.com, kathimerini.gr, thestar.com, independent.co.uk, kathimerini.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου