Μία από τις τρεις εγκλίσεις των ρημάτων
Σε αντίθεση με την οριστική, που δηλώνει κάτι πραγματικό ή βέβαιο, η υποτακτική δηλώνει κάτι επιθυμητό ή αβέβαιο, αλλά και παρεμφερείς έννοιες, όπως δυνατότητα, πιθανότητα, απορία ή ευχή.
Παραδείγματα:
- Θέλω να συναντήσω τους φίλους μου.
- Μπορεί να πάμε εκδρομή αύριο.
- Μπορούμε να παίξουμε εδώ;
- Άκουσα ότι μπορεί να χιονίσει αύριο.
- Τι να κάνω τελικά; Μπερδεύτηκα!
- Μακάρι να έρθεις μαζί μας στο θέατρο.
© serhiibobyk/stock.adobe.com
Με το «να» και άλλες λέξεις
Στους τύπους της υποτακτικής, και πριν από το ρήμα, υπάρχει συνήθως το μόριο να:
- Δε θέλω να ταξιδέψω με αυτόν τον καιρό.
- Δεν πιστεύω να με ξέχασες!
Κάποιες φορές αντί για το «να» χρησιμοποιούμε άλλες μικρές λέξεις:
- Ας πει ο κόσμος ό,τι θέλει, δε με νοιάζει.
- Όταν έρθει η Μαρία, πες της ότι την ψάχνω.
- Πριν φύγεις, θέλω μια χάρη.
- Όποιος απαντήσει σωστά θα κερδίσει ένα δώρο.
- Αν τους μιλήσεις εσύ, θα σ’ ακούσουν.
- Φοβάμαι μήπως πάθεις τίποτα.
- Ίσως παίξουμε περισσότερο την άλλη φορά.
Μια ακόμη τέτοια λέξη είναι το μόριο θα. Το «θα» δε συναντάται μόνο στους μελλοντικούς χρόνους της οριστικής, αλλά και στην υποτακτική:
- Τέτοια ώρα θα διαβάζει (ίσως διαβάζει).
- Θα ήθελα ένα παγωτό.
Μορφές της υποτακτικής
Η υποτακτική διακρίνεται κυρίως σε συνεχή, απλή και συντελεσμένη. Όπως φανερώνει το όνομά της, συχνότερα χρησιμοποιείται η απλή υποτακτική.
α) Η συνεχής υποτακτική έχει την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης και σχηματίζεται από τους τύπους του ενεστώτα ή του συνεχούς μέλλοντα:
- γράφω → θα γράφω → να γράφω
β) Η απλή υποτακτική φανερώνει αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία και σχηματίζεται από τους τύπους του απλού μέλλοντα:
Σε κάποια ρήματα η απλή υποτακτική σχηματίζεται από τους τύπους ενός απλού μέλλοντα που χρειάζεται προσοχή:
- παίρνω / πήρα → θα πάρω → να πάρω
- βλέπω / είδα → θα δω → να δω
- έχω γράψει → να έχω γράψει
Οι υπόλοιπες μορφές της υποτακτικής σχηματίζονται από τους τύπους των παρελθοντικών χρόνων (παρατατικός, αόριστος, υπερσυντέλικος):
- έγραφα → να έγραφα
- έγραψα → να έγραψα
- είχα γράψει → να είχα γράψει
— Μπορώ να τα γράψω σωστά!
Οι τύποι της ενεργητικής φωνής
Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να ντύνεις, να ντύσεις, να έχεις ντύσει κ.ο.κ.
Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
Συνεχής
Υποτακτική
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική
Υποτακτική
να ντύνω
να ντύσω
να έχω ντύσει
Άλλοι τύποι: να έντυνα – να έντυσα – να είχα ντύσει
Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
Συνεχής
Υποτακτική
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική
Υποτακτική
να αγαπώ/-άω
να αγαπήσω
να έχω αγαπήσει
να ενοχλώ
να ενοχλήσω
να έχω ενοχλήσει
Άλλοι τύποι:
- να αγαπούσα/αγάπαγα – να αγάπησα – να είχα αγαπήσει
- να ενοχλούσα – να ενόχλησα – να είχα ενοχλήσει
Οι τύποι της παθητικής φωνής
Όλοι οι τύποι της υποτακτικής κλίνονται όπως οι οι χρόνοι από τους οποίους προήλθαν: να ντύνεσαι, να ντυθείς, να έχεις ντυθεί κ.ο.κ.
Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
Συνεχής
Υποτακτική
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική
Υποτακτική
να ντύνομαι
να ντυθώ
να έχω ντυθεί
Άλλοι τύποι: να ντυνόμουν – να ντύθηκα – να είχα ντυθεί
Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
Συνεχής
Υποτακτική
Υποτακτική
Απλή
Υποτακτική
Υποτακτική
Συντελεσμένη
Υποτακτική
Υποτακτική
να αγαπιέμαι
να αγαπηθώ
να έχω αγαπηθεί
να ενοχλούμαι
να ενοχληθώ
να έχω ενοχληθεί
Άλλοι τύποι:
- να αγαπιόμουν – να αγαπήθηκα – να είχα αγαπηθεί
- να ενοχλούμουν – να ενοχλήθηκα – να είχα ενοχληθεί
Άρνηση
Όταν η υποτακτική εισάγεται με το «να» και το «ας», η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο μη(ν):
- Μπορεί να μη χιονίσει τελικά.
- Ας μην αργούσες. Τώρα δεν προλαβαίνουμε.
Όταν εισάγεται με άλλες λέξεις (π.χ. θα, αν, μήπως), η άρνηση σχηματίζεται με το απαγορευτικό μόριο δε(ν):
- Δε θα ήθελα να ήμουν στη θέση του.
- Αν δε βρέξει, θα πάμε για μπάσκετ.
- Ανησυχεί μήπως δεν του ξαναμιλήσεις.
Στη θέση της προστακτικής
Η υποτακτική αντικαθιστά την προστακτική όταν οι τύποι της σχηματίζονται δύσκολα (ή και καθόλου), αλλά και όταν τη χρειαζόμαστε στα άλλα πρόσωπα:
- να ενοχλείς, να ντύνεσαι
- να φύγει (αυτός), ας φάμε (εμείς)
Πολλές φορές, μάλιστα, χρησιμοποιείται για να μετριάσει τον τόνο της προσταγής ή να δηλώσει ευγένεια:
- αγάπα – να αγαπάς
- ντύσου – να ντυθείς
- γράψτε – να γράψετε
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: vacationidea.com, toricoicecream.com, bamradionetwork.com, baby.gr, iatronet.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: vacationidea.com, toricoicecream.com, bamradionetwork.com, baby.gr, iatronet.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου