Αρχαιόκλιτα και... διασωθέντα!
Αυτά τα όμορφα επίθετα μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και χρειάζονται λίγη προσοχή.
Στην πραγματικότητα είναι αρχαίες επιθετικές μετοχές, δηλαδή έχουν δημιουργηθεί από ρήματα:
- ο πληγείς, η πληγείσα, το πληγέν
- ο διασωθείς, η διασωθείσα, το διασωθέν
Πληγείσα περιοχή
Δύο παρατηρήσεις για την κλίση τους:
Τα αρσενικά και τα ουδέτερα έχουν την ίδια γενική και στους δύο αριθμούς.
Τα θηλυκά κατεβάζουν τον τόνο στη γενική πληθυντικού.
Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός
ο
του
τον
πληγείς
πληγέντος
πληγέντα
οι
των
τους
πληγέντες
πληγέντων
πληγέντες
η
της
την
πληγείσα
πληγείσας*
πληγείσα
οι
των
τις
πληγείσες
πληγεισών
πληγείσες
το
του
το
πληγέν
πληγέντος
πληγέν
τα
των
τα
πληγέντα
πληγέντων
πληγέντα
(*)
Αλλά και: της πληγείσης
Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο πληγείς κάτοικος, η πληγείσα περιοχή, το πληγέν κτίριο)
Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:
- αθωωθείς, αναφερθείς
- απαλλαγείς, απελαθείς
- αποκλεισθείς, γεννηθείς
- δηλωθείς, διασωθείς
- διδαχθείς, διορισθείς
- εκλεγείς, εξαγγελθείς
- κλαπείς, παραιτηθείς
- προταθείς, συλληφθείς
Σύγχρονη χρήση
Πολλές από αυτές τις αρχαίες μετοχές έχουν επιβιώσει αποσπασματικά στη γλώσσα μας, δηλαδή δε σχηματίζουν όλα τα γένη ή όλες τις πτώσεις.
α) Κάποιες τις συναντούμε μόνο σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης.
Φράσεις με αρσενικά σε -είς:
- ο ανατραπείς δικτάτορας
- ο προκηρυχθείς διαγωνισμός
- οι διεξαχθέντες αγώνες
- οι προαχθέντες μαθητές
Φράσεις με θηλυκά σε -είσα:
- η διακοπείσα συνεδρίαση
- η χορηγηθείσα άδεια
- οι καταμετρηθείσες ψήφοι
- οι παραχθείσες ποσότητες
Φράσεις με ουδέτερα σε -έν:
- το δαπανηθέν ποσό
- το ψηφισθέν νομοσχέδιο
- τα απολεσθέντα αντικείμενα
- τα κατασχεθέντα κλοπιμαία
β) Άλλες έχουν ουσιαστικοποιηθεί, δηλαδή χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά:
- ο διαγραφείς, η διαγραφείσα
- ο παρευρεθείς, η παρευρεθείσα
- οι εισαχθέντες, οι επαναπατρισθέντες
- οι καταδικασθέντες, οι προσληφθέντες
- τα λεχθέντα, τα συμφωνηθέντα, τα ανακοινωθέντα
Σιγά σιγά, ωστόσο, το αρσενικό τους αποκτά τη σύγχρονη κατάληξη σε -ας:
- ο πληγείς → ο πληγέντας
- ο προσαχθείς → ο προσαχθέντας
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: cnn.gr, newsbeast.gr, tvopen.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: cnn.gr, newsbeast.gr, tvopen.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου