Από τον george21
Μαθητής της έκτης τάξης
Ο Αχέρων είναι ποταμός της περιφέρειας Ηπείρου και διασχίζει τους νομούς Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας και Πρεβέζης. Οι πηγές του Αχέροντα είναι πολλές. Οι πρώτες πηγές του προέρχονται από τα χιόνια του όρους Τόμαρος στο νομό Ιωαννίνων (μέγιστο υψόμετρο 1986 μέτρα), και οι άλλες πηγές του προέρχονται από τα όρη Σουλίου και Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. Σημαντικές πηγές είναι επίσης αυτές του χωριού Βουβοπόταμος κοντά στη Γλυκή.
Ο Αχέρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, στο χωριό Αμμουδιά του νομού Πρεβέζης, όπου σχηματίζει Δέλτα από το οποίο διαμορφώνονται τα δύο κύρια έλη της περιοχής, το έλος της Σπλάντζας και της Βαλανιδορράχης.
Ο Αχέρων, λόγω της παράδοσης και της περιβαλλοντικής αξίας, προσελκύει πλήθος επισκεπτών από τις πηγές έως και τις εκβολές του. Το μήκος του ανέρχεται στα 52 χιλιόμετρα ενώ από τα νερά του αρδεύονται περίπου 85.000 στρέμματα, εκ των οποίων 28.000 βρίσκονται στον νομό Θεσπρωτίας και 57.000 στον νομό Πρεβέζης. Εναλλακτικά ο Αχέροντας ήταν γνωστός και ως Μαυροπόταμος, Φαναριώτικος ή Καμαριώτικο ποτάμι.
Μυθολογία
Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι ο Αχέρων αποτελεί τον ποταμό εκείνο, τον διάπλου του οποίου έκανε, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία ο «ψυχοπομπός» Ερμής παραδίδοντας τις ψυχές των νεκρών στον Χάροντα για να καταλήξουν στο βασίλειο του Άδη. Η κάθε ψυχή, περνώντας από το πορθμείο του Χάροντα, έπρεπε να δώσει από έναν οβολό για τη μεταφορά, ενώ αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση του Μένιππου, τον οποίο αναφέρει ο Λουκιανός, ως τον μοναδικό που διέσχισε τον Αχέροντα χωρίς να πληρώσει.
Στον δρόμο του ο ποταμός Αχέρων διασταυρωνόταν με τους Πυριφλεγέθοντα και Κωκυτό, στο σημερινό χωριό Μεσοπόταμος, στο σημείο όπου βρίσκεται το αρχαίο Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Η αρμοδιότητα του Νεκρομαντείου του Αχέροντα ήταν διαφορετική από αυτή των Δελφών και της Δωδώνης. Ο σκοπός του δεν ήταν η παροχή χρησμού αλλά η διευκόλυνση της επικοινωνίας των επισκεπτών με τις ψυχές των νεκρών συγγενών τους.
Αχέρων, Κωκυτός και Πυριφλεγέθων συναποτελούσαν τους τρεις ποταμούς του Άδη, και οι τρεις με θλιβερά ονόματα (Αχέρων = χωρίς χαρά, Πυριφλεγέθων = πύρινος, Κωκυτός = θρήνος) συμβολίζοντας τη θλίψη και τους θρήνους του θανάτου και δίνοντας τον συμβολισμό της πύρινης κολάσεως, όπως διατηρείται και σήμερα στη χριστιανική θρησκεία.
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση τα νερά του ποταμού ήταν πικρά καθώς ένα «στοιχειό» (τέρας) που ζούσε στις πηγές του δηλητηρίαζε τα νερά. Ο Άγιος Δονάτος (ετυμολογική προέλευση από το Αϊδονεύς, Αϊδονάτος, Άγιος Δονάτος), πολιούχος της Μητρόπολης Παραμυθιάς Θεσπρωτίας, σκότωσε το στοιχειό και τα νερά του Αχέροντα έγιναν γλυκά, έτσι πήρε και το όνομά του το χωριό Γλυκή. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο από την αρχαία ελληνική μυθολογία που μαρτυρά τη συνέχεια αυτής στη σύγχρονη πλέον λαϊκή παράδοση είναι το εξής: Κατά την Τιτανομαχία οι Τιτάνες έπιναν νερό από τον Αχέροντα για να ξεδιψάσουν γεγονός που προκάλεσε την οργή του Δία ο οποίος μαύρισε και πίκρανε τα νερά του.
Αχερουσία λίμνη
Η Αχερουσία λίμνη δεν υπάρχει πια. Αποστραγγίστηκε τη δεκαετία του 1960 από τη βρετανική εταιρεία Boots Ltd. Η Αχερουσία είναι κατά τη μυθολογία η «χώρα του Άδη» (η σημερινή πεδιάδα του τ. Δήμου Φαναρίου). Πιάνει από το χωριό Χόικα μέχρι τη θάλασσα και από τη Χόικα μέχρι την Παραμυθιά (τα Ηλύσια πεδία - Λειμών των ασφοδέλων). Διασχίζεται από τον Αχέροντα ποταμό και τους παραποτάμους του Πυριφλεγέθοντα και Κωκυτό. Ο Άδης είναι ο θεός και αρχηγός του «κάτω κόσμου» που εξουσίαζε τους νεκρούς. Ο Άδης ταυτιζόταν με τον Πλούτωνα και μόνο μια φορά ανέβηκε στον πάνω κόσμο, για να αρπάξει την Περσεφόνη.
Εδώ στη λίμνη Αχερουσία, στον Αχέροντα ποταμό πίστευαν ότι υπάρχει μια από τις εισόδους για τον Άδη (Πύλες του Άδη). Ο Χάρων, γιος του Ερέβους και της Νύκτας, ήταν ο βαρκάρης που κουβαλούσε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη και έπαιρνε τον οβολό που έβαζαν στα χείλη του νεκρού οι συγγενείς. Στο βάραθρο της Στύγας στεκόταν ο φύλακας Κέρβερος που ήταν τρικέφαλος σκύλος με ουρά λιονταριού που κατέληγε σε φίδι και τα μαλλιά του και το σώμα του ήταν γεμάτα φίδια. Οι ψυχές παρουσιάζονταν στο δικαστήριο του Άδη που έκρινε τις πράξεις του νεκρού στη ζωή.
Στην Οδύσσεια του Ομήρου, περιγράφεται η κάθοδος του Οδυσσέα στον κάτω κόσμο. Κατά τη μυθολογία, στον Άδη κατέβηκαν και οι: Ορφέας, βασιλιάς της Θράκης για να φέρει πίσω τη γυναίκα του Ευρυδίκη, o Ηρακλής, ο Θησέας, κ.ά.
Ο Λουκιανός, σατιρικός συγγραφέας, στους «νεκρικούς διαλόγους» που έγραψε, περιγράφει παραστατικά τα της εισόδου των νεκρών στον Άδη.
ΝΕΚΡΟΣ: «Ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος...»
Η ροή του ποταμού Αχέροντα σήμερα
Όπως αναφέραμε πιο πάνω, ουδεμία σχέση έχει η σημερινή γεωγραφία του Αχέροντα με αυτήν της αρχαιότητας, αλλά ακόμη και με χάρτες πριν το 1950. Τα πάντα άλλαξαν, μετά την αποξήρανση της λίμνης Αχερουσίας από τη βρετανική εταιρεία Boots Ltd το 1960-1965.
Με βάση την εμπειρία των διασχίσεων της Χαράδρας του Αχέροντα, την τοπική γεωγραφική μελέτη, την πλεύση του πλωτού τμήματος με Kayak και τον Χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού ο Αχέρων ποταμός ταξινομήθηκε από τον Χαράλαμπο Γκούβα (επικεφαλής της ομάδας διάσχισης του 1994) σε έξι τμήματα τα οποία και περιγράφονται κατωτέρω:
- 1ο τμήμα: Τροφοδοτικό (ορεινό τμήμα), όρους Τόμαρος
- 2ο τμήμα: Αρχικό τμήμα, λόφων νομού Ιωαννίνων και Πρέβεζας
- 3ο τμήμα: Μυθολογικό τμήμα: «Στενά του Αχέροντα», ή «Χαράδρα του Αχέροντα» ή τουριστικές «Πύλες του Άδη»
- 4ο τμήμα: Ιστορικό τμήμα: «Σκάλα Τζαβέλαινας», Σουλιώτικο Ρέμα, πρόσβαση προς το Σούλι
- 5ο τμήμα: Αρδευτικό τμήμα με τον λόφο Ξυλόκαστρο και το «Νεκρομαντείο του Αχέροντα», Μεσοπόταμος
- 6ο τμήμα: Τουριστικό Τμήμα: «Εκβολές Αχέροντα» ή «Δέλτα του Αχέροντα» ή «Δάσος της Περσεφόνης»
Σπορ στον Αχέροντα
Στον Αχέροντα λαμβάνουν χώρα διάφορες δραστηριότητες όπως το κανό, το καγιάκ και το ράφτινγκ ενώ υπάρχει η δυνατότητα διάσχισης του ποταμού μέχρι τις εκβολές του στην Αμμουδιά, με κατάλληλο σημείο κατάβασης τα Στενά. Επίσης με κατάλληλο εξοπλισμό πραγματοποιείται και διάσχιση του φαραγγιού του Αχέροντα.
Γεωγραφία του Αχέροντα Ποταμού
Όπως κάθε ποταμός, ο Αχέρων έχει το κύριο τμήμα του και τους παραποτάμους. Το κύριο τμήμα του Αχέροντα, για πρακτικούς και εκπαιδευτικούς λόγους, ταξινομήθηκε το έτος 1992 από τον τοπικό ερευνητή Χαράλαμπο Γκούβα, επικεφαλής της ομάδας που διέσχισε για πρώτη φορά τη χαράδρα του Αχέροντα, σε έξι τμήματα. Το μεγαλύτερο τμήμα του Αχέροντα ανήκει στον νομό Πρέβεζας. Οι παραπόταμοι του Αχέροντα εκπορεύονται από τους νομούς Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων. Σε μια μεγάλη διαδρομή αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ των ν. Πρέβεζας-Θεσπρωτίας και Πρέβεζας-Ιωαννίνων.
Ο Αχέρων ποταμός δέχεται τα νερά του Πυριφλεγέθοντα, του Κωκυτού, και του Βωβού ποταμού. Η λίμνη Αχερουσία αποστραγγίστηκε μεταπολεμικά από τη βρετανική εταιρεία Boots Ltd και ένα περίπλοκο δίκτυο αρδευτικών καναλιών διασχίζει τον κάμπο του Μεσοπόταμου και της Αμμουδιάς, κάνοντας δύσκολη σήμερα μια αντικειμενική γεωγραφική περιγραφή του ποταμού. Κατά την άποψη του εξερευνητή της περιοχής Χ. Γκούβα, κάθε προσπάθεια γεωγραφικής ταυτοποίησης των αναγραφόμενων από τον Όμηρο με τη σημερινή γεωγραφία της περιοχής θα καταλήξει σε αποτυχία και άσκοπες διαφωνίες.
Ο Πυριφλεγέθων ποταμός (=πύρινος ποταμός), κατά μία άποψη, μυθολογικά αντιστοιχεί με το λεγόμενο «Σουλιώτικο Ρέμα» (απεικονιζόμενο σε γκραβούρα του Laurembergio του 1653). Kατά μία άλλη άποψη «ο Πυριφλεγέθοντας (= θρακαναμμένος) είναι το ποτάμι του Καναλακίου, ο σημερινός Κάκαβας του οποίου τα νερά έπεφταν στον Αχέροντα και από εκεί στην Αχερουσία λίμνη. Το όνομα αποδίδεται σε φωτιές-σπινθήρες που αναφέρονται μέσα στο ποτάμι. Οι φωτιές αυτές αποδίδονται σε πιθανές φωσφορούχες ουσίες που έκαναν τα ξύλα δένδρων να σπινθηρίζουν». Κατά δεύτερη άποψη, το όνομα αποδίδεται στην πίστη των αρχαίων Ελλήνων ότι το όνομα Πυριφλεγέθων —λόγω του κρότου στη συμβολή— προέρχεται από το «πυρ» των εγκάτων της Γης. Τέλος κατά άλλη άποψη της Έλενας Παλάσκα και Λάζαρου Συνέσιου η οποία αναγράφεται στον επίσημο τουριστικό οδηγό της Νομαρχίας Πρέβεζας, «ο Πυριφλεγέθων ποταμός ταυτίζεται με τον Βουβοπόταμο (Βωβός Ποταμός)».
Ο Κωκυτός (θρήνος, ποταμός του πένθους), ονομάσθηκε έτσι από τους θρήνους και τα μοιρολόγια των επισκεπτών του Νεκρομαντείου. Είναι το ποτάμι της Παραμυθιάς, ο Σελλήεντας των αρχαίων και εκβάλλει στον Αχέροντα μετά το Νεκρομαντείο. Κατά μία άποψη, ο Κωκυτός ταυτίζεται με τον Μαυροπόταμο (Μαύρο ποταμό).
Η Στυξ (γενική: της Στυγός), αποτελεί αρχαίο συμβολισμό του παγωμένου νερού, χωρίς συγκεκριμένη γεωγραφική χωροταξία. Κατά μία άποψη, είναι το πλατύ μεγάλο και βαθύ βάραθρο «Σταγοί» επί του λόφου Ερημίτης βορειοδυτικά του χωριού Μεσοπόταμος Πρέβεζας. Κατά άλλη άποψη όμως, τα «Ύδατα της Στυγός» ή ο «Καταρράκτης της Στύγας» γκρεμίζεται από μια μικρής παροχής αλλά μόνιμη πηγή που βγαίνει στις νότιες πλαγιές της Νεραϊδοράχης των Αροανείων ορέων (Χελμός) στην περιοχή των Καλαβρύτων της Πελοποννήσου. Έχει ύψος 150 μέτρα περίπου και στη βάση του ανοίγεται μια μικρή σπηλιά, η είσοδος του Άδη για τους αρχαίους.
Ταξίδια
ΕΙΚΟΝΕΣ: stin-e-taxi.blogspot.com (1), google.gr/imghp (2-4)