α) Δορυφόρος. Κάθε ουράνιο σώμα που κινείται γύρω από έναν πλανήτη και τον ακολουθεί στην περιφορά του γύρω από τον Ήλιο. Ο δορυφόρος της Γης είναι η Σελήνη.
β) Τεχνητός δορυφόρος. Ένα διαστημικό όχημα που εκτοξεύεται από την επιφάνεια της Γης για να μπει σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας (ή άλλο ουράνιο σώμα) και να περιφέρεται γύρω του. Ελέγχεται από μια βάση στη Γη και εξυπηρετεί στρατιωτικούς ή επιστημονικούς σκοπούς.
* Υπάρχουν μετεωρολογικοί, τηλεπικοινωνιακοί, τηλεοπτικοί κ.ά. δορυφόροι.
Η πρώτη επιτυχημένη εκτόξευση τεχνητού δορυφόρου, του σοβιετικού Σπούτνικ, πραγματοποιήθηκε το 1957.
Φράσεις
α) Πόλη δορυφόρος. Αναπτύσσεται στην περιφέρεια μεγαλύτερης πόλης για να καλύψει κυρίως οικιστικές ανάγκες και διατηρεί μια σχέση εξάρτησης με την κεντρική πόλη.
β) Κράτος δορυφόρος. Λέγεται μειωτικά για κράτος τυπικά ανεξάρτητο, ουσιαστικά όμως εξαρτημένο πολιτικά και οικονομικά από μια μεγάλη δύναμη.
Ετυμολογία
Στα αρχαία ελληνικά ήταν επίθετο (δορυφόροι στρατιώτες), σήμαινε «εκείνος που είναι οπλισμένος με δόρυ» και αναφερόταν στους σωματοφύλακες των ηγεμόνων και των αρχόντων.
* Μεταφορικά δήλωνε κάθε συνοδό ή το βουβό πρόσωπο σε μια θεατρική παράσταση.
* Με το πέρασμα των χρόνων άρχισε να χρησιμοποιείται και για εκείνον που ακολουθεί τους άλλους δουλικά.
Η σημερινή σημασία της λέξης αποτελεί ένα πολύ επιτυχημένο μεταφραστικό δάνειο (μετάφραση ξένου όρου).
Ο Ήλιος αποτελεί το 99,9% της μάζας του ηλιακού μας συστήματος. Τα υπόλοιπα ουράνια σώματα σχηματίστηκαν πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια έτη και συγκρατούνται σε τροχιά γύρω του χάρη στη βαρύτητα.
Πλανήτες
Υπάρχουν δύο βασικά είδη πλανητών: οι μικροί, πυκνοί και βραχώδεις πλανήτες (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης) και οι γιγάντιοι, χαμηλής πυκνότητας πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας). Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι τελευταίοι παρουσιάζουν σύστημα δακτυλίων.
Ο Δίας είναι ο μεγαλύτερος από όλους και, αν είχε λίγο μεγαλύτερη μάζα, θα είχε μετατραπεί και αυτός σε αστέρι, παράγοντας τεράστια ποσά ενέργειας.
Όλοι οι πλανήτες περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές, οι οποίες βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο.
Άλλα ουράνια σώματα
Εκτός από τον Ερμή και την Αφροδίτη όλοι οι άλλοι πλανήτες έχουν δορυφόρους, δηλαδή μικρούς πλανήτες που περιστρέφονται γύρω τους.
Υπάρχουν, επίσης, και αντικείμενα (κομήτες, μετεωρίτες, διαπλανητική σκόνη) που κινούνται ελεύθερα ανάμεσα στους πλανήτες, χωρίς τροχιά.
Το ηλιακό μας σύστημα
Τέσσερις περιοχές
Το ηλιακό μας σύστημα διακρίνεται σε τέσσερις περιοχές:
1. Εσωτερικοί πλανήτες. Είναι τέσσερις (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης) και βρίσκονται κοντά στον Ήλιο.
* Λέγονται και «γήινοι πλανήτες», επειδή αποτελούνται κυρίως από πετρώματα και μέταλλα και έχουν στερεά επιφάνεια.
2. Ζώνη των Αστεροειδών. Βρίσκεται μεταξύ Άρη και Δία και περιέχει μικρά σώματα.
3. Εξωτερικοί πλανήτες. Είναι επίσης τέσσερις (Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας) και έχουν πολύ μεγαλύτερο μέγεθος από τη Γη.
* Λέγονται και «αέριοι γίγαντες», επειδή αποτελούνται κυρίως από αέρια.
Οι εξωτερικοί πλανήτες είναι πολύ πιο μεγάλοι από τους εσωτερικούς
4. Μεταποσειδώνια αντικείμενα. Βρίσκονται στην εξωτερική περιοχή του ηλιακού μας συστήματος, πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα. Πρόκειται για πλανήτες νάνους και πολλά άλλα μικρότερα σώματα.
Ο Ήλιος είναι το μεγαλύτερο ουράνιο σώμα του ηλιακού μας συστήματος και ο Δίας ο μεγαλύτερος πλανήτης.
Είναι άραγε και τα μεγαλύτερα ουράνια σώματα στο σύμπαν;
Η σύγκριση στο βίντεο ξεκινά με τη Σελήνη, συνεχίζεται με τους πλανήτες και ολοκληρώνεται με τον Ήλιο και άλλα, μεγαλύτερά του, αστέρια. Το πιο μεγάλο απ’ όσα είναι γνωστά έχει διάμετρο 2,8 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα, είναι δηλαδή 2.000 φορές μεγαλύτερο από τον Ήλιο!
* Αν ένα αεροπλάνο μπορούσε να πετάξει πάνω από την επιφάνειά του με ταχύτητα 900 χλμ. την ώρα, θα χρειαζόταν 1.100 χρόνια για να ολοκληρώσει μία μόνο πλήρη περιστροφή...
Ακόμη κι αυτό, όμως, το γιγάντιο αστέρι δεν είναι παρά μια μικρή κουκκίδα ανάμεσα στα μερικές εκατοντάδες δισεκατομμύρια άστρα που αποτελούν τον γαλαξία μας. Και υπάρχουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια γαλαξίες σε όλο το σύμπαν!
Ζαλιστήκατε; Κι εγώ. Οι αριθμοί είναι τεράστιοι. Ας κρατήσουμε τουλάχιστον κάτι που είναι εύκολα κατανοητό: Δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου!