Φράσεις με αρχαιόμορφη προστακτική

Οι φράσεις με αρχαιόμορφη προστακτική αποτελούν «γλωσσικά απολιθώματα», είναι δηλαδή στερεότυπες ομάδες λέξεων (ή και μόνο μία λέξη) που κληρονομήσαμε από παλαιότερες περιόδους της γλώσσας μας.

Οι φράσεις αυτές εμπλουτίζουν τον λόγο μας, αλλά και υπενθυμίζουν τη μακραίωνη ιστορία των ελληνικών. Είναι σημαντικό να τις γνωρίζουμε, για να αποφεύγουμε και τυχόν λάθη.

Αρχαίες προστακτικές

αίρω
άρον άρον

άπτομαι
μη μου άπτου

βάζω
ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω

διαιρώ
διαίρει και βασίλευε

εγείρομαι
εγέρθητι (εσύ), εγέρθητε (εσείς)

είμαι
έσο έτοιμος — έστω

ελεώ
Κύριε, ελέησον

ζω
ζήτω

θέτω
θου, Κύριε, φυλακήν τω στόματί μου

λαμβάνω
μολών λαβέ

Άγαλμα του Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα

πατάσσω, ακούω
πάταξον μεν, άκουσον δε

παύω
παύσατε πυρ

σώζω
σώσον, Κύριε

ταράζω
μη μου τους κύκλους τάραττε

φείδομαι
χρόνου φείδου

Και από αρχαία ρήματα

γιγνώσκω (= γνωρίζω)
γνώθι σαυτόν

γρηγορώ (= επαγρυπνώ)
φύλακες, γρηγορείτε

μιμνήσκομαι (= θυμάμαι)
μνήσθητί μου, Κύριε

ορώ (= βλέπω)
ιδού

ΡήματαΦράσεις και Παροιμίες

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΑ: poullis.com

Προστακτικές που χρειάζονται προσοχή

Απλή προστακτική

Η απλή προστακτική στην Α΄ συζυγία σχηματίζεται από το αοριστικό θέμα και τις καταλήξεις -ε, -τε:

• ντύνω / έντυσα
  ντύσε, ντύστε

Μερικά ρήματα, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή.

Αλλαγή αοριστικού θέματος:

• παίρνω / πήρα
  πάρε, πάρτε
• τρώω / έφαγα
  φάε, φάτε
• πάω / πήγα
  πήγαινε (πάνε), πηγαίν(ε)τε (πάτε)

Καταλήξεις -ες, -είτε (-έστε):

• βλέπω / είδα
  δες, δείτε (δέστε)
• βρίσκω / βρήκα
  βρες, βρείτε (βρέστε)
• λέω / είπα
  πες, πείτε (πέστε)
• πίνω / ήπια
  πιες, πιείτε (πιέστε)
• μπαίνω / μπήκα
  μπες (έμπα), μπείτε (μπέστε)
• βγαίνω / βγήκα
  βγες (έβγα), βγείτε (βγέστε)

Καταλήξεις -α, -είτε:

• ανεβαίνω / ανέβηκα
  ανέβα, ανεβείτε
• κατεβαίνω / κατέβηκα
  κατέβα, κατεβείτε

Κατάληξη -α, -άστε:

• σωπαίνω / σώπασα
  σώπα, σωπάστε

Και με συγκεκομμένους τύπους:

• ακούω / άκουσα
  άκουσε (άκου), ακούστε
• αρπάζω / άρπαξα
  άρπαξε (άρπα), αρπάξτε
• αφήνω / άφησα
  άφησε (άσε), αφήστε (άστε)

— Άστε με ήσυχη!

Παθητική φωνή

Στην παθητική φωνή οι καταλήξεις είναι -ου και -είτε:

• ντύνομαι / ντύθηκα
  ντύσου, ντυθείτε

Εδώ τα ρήματα με ιδιομορφίες είναι λιγότερα.

Καταλήξεις -ε, -(ε)τε:

• γίνομαι / έγινα
  γίνε, γίνετε
• κάθομαι / κάθισα (έκατσα)
  κάθισε, καθίστε (κάτσε, κάτσετε)

Κατάληξη -α, -άτε:

• έρχομαι / ήρθα
  έλα, ελάτε

Με συγκεκομμένο τύπο:

• σηκώνομαι / σηκώθηκα
  σήκω, σηκωθείτε

— Έλα, σήκω!

Συνεχής προστακτική

Η συνεχής προστακτική στην Α΄ συζυγία σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα και τις καταλήξεις -ε, -ετε:

• ντύνω → ντύνε, ντύνετε

Κι εδώ υπάρχουν ρήματα με ιδιομορφίες που χρειάζονται προσοχή.

Καταλήξεις -α, -άτε:

• τρέχω → τρέχα, τρεχάτε
• φεύγω → φεύγα, φευγάτε

Συνηρημένα ρήματα:

• ακούω → άκου(γε), ακούτε
• καίω → καίγε, καίγετε
• κλαίω → κλαίγε, κλαίτε
• λέω → λέγε, λέγετε
• σκάω → σκάε, σκάτε
• σπάω → σπάε, σπάτε
• τρώω → τρώγε, τρώ(γε)τε
• φταίω → φταίτε
• φυλάω → φύλαγε, φυλά(γε)τε

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Οδός Γραμματικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: aconsciousrethink.com, spinavita.co.uk, philosophy.online@facebook

Pim Pam Pom

Μουσική: Pickel Nickel Orchestra
Δίσκος: Pim Pam Pom (1974)

Ορχηστρικά

Tattoo

Μια όμορφη ορχηστρική διασκευή του ομότιτλου τραγουδιού που ερμηνεύει η Σουηδή τραγουδίστρια Loreen.

Το τραγούδι εκπροσώπησε τη χώρα στον Διαγωνισμό της Eurovision το 2023, κερδίζοντας μάλιστα την πρώτη θέση.

Διασκευή: Vidar Arvidsson
Κυκλοφορία: 2023

Ορχηστρικά

Οι δήμοι της Ελλάδας

Οι δήμοι της Ελλάδας είναι 332 και αποτελούν βαθμίδα της δημόσιας διοίκησης.

❮ ❯

Οι περισσότεροι βρίσκονται στις Περιφέρειες Αττικής (66), Κεντρικής Μακεδονίας (38) και Νοτίου Αιγαίου (34).

Οι λιγότεροι βρίσκονται στις Περιφέρειες Ιονίων Νήσων (11), Βορείου Αιγαίου (11) και Δυτικής Μακεδονίας (13).

Σε αντίθεση με τις περιφέρειες, οι δήμοι επιλύουν ζητήματα τοπικής εμβέλειας. Για παράδειγμα, φροντίζουν για

• την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων·
• τη συντήρηση των σχολικών κτιρίων·
• την επισκευή του οδικού δικτύου σε μια γειτονιά·
• τη δεντροφύτευση σε μια πλατεία·
• την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών κ.ο.κ.

Για την καλύτερη λειτουργία τους:

α) Υποδιαιρούνται σε μία ή περισσότερες δημοτικές ενότητες, ενώ και αυτές μπορεί να υποδιαιρούνται σε μία ή περισσότερες δημοτικές κοινότητες.

β) Έχουν μία διοικητική έδρα, δηλαδή μια πόλη (ή έναν οικισμό) όπου βρίσκονται συγκεντρωμένες οι κεντρικές υπηρεσίες τους.

Ο Δήμος Διονύσου έχει έδρα τον Άγιο Στέφανο

Μερικοί δήμοι έχουν και μια ιστορική έδρα, προκειμένου να τιμήσουν έναν οικισμό τους που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχαία ή νεότερη ιστορία ή αποτελεί σύμβολο του τοπικού πολιτισμού, του αρχιτεκτονικού κάλλους της περιοχής κ.ο.κ.

Ο δήμος Άργους–Μυκηνών έχει έδρα το Άργος και ιστορική έδρα τις Μυκήνες

Διοίκηση

Οι δήμοι αποτελούν το πρώτο επίπεδο διοίκησης της χώρας μας, βρίσκονται δηλαδή κάτω από τις περιφέρειες.

Τα όργανά τους (ο/η δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο) εκλέγονται από τους πολίτες κάθε πέντε χρόνια στις λεγόμενες δημοτικές εκλογές.

* Οι δημοτικές εκλογές διεξάγονται μαζί με τις περιφερειακές.

Επιλέξτε τις περιφέρειες που σας ενδιαφέρουν και δείτε σύντομες πληροφορίες για τους δήμους που τις απαρτίζουν:

► Η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ► Οι αποκεντρωμένες διοικήσεις της Ελλάδας ► Οι περιφέρειες της Ελλάδας ► Οι περιφερειακές ενότητες της Ελλάδας ► Οι δήμοι της Ελλάδας  1.  Ανατολική Μακεδονία – Θράκη  2.  Κεντρική Μακεδονία  3.  Δυτική Μακεδονία  4.  Ήπειρος  5.  Θεσσαλία  6.  Στερεά Ελλάδα  7.  Ιόνια Νησιά  8.  Δυτική Ελλάδα  9.  Πελοπόννησος 10. Αττική 11. Βόρειο Αιγαίο 12. Νότιο Αιγαίο 13. Κρήτη

ΑφιερώματαΕλλάδα

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Υπουργείο Εσωτερικών, el.wikipedia.org, Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1-3), aftodioikisi.gr (4)

Ποια είναι η πρωτεύουσα της Γαλλίας;

Του Αρκά

Έλληνας σκιτσογράφος και συγγραφέας

Η Τζένη 1. Ένας αρχαίος Έλληνας 2. Η Τζένη και το κινητό 3. Καλά έκανες! 4. Ποια είναι η πρωτεύουσα της Γαλλίας; 5. Πού είναι το Πακιστάν;

Ευρώπη

ΕΙΚΟΝΕΣ: Arkas-The-Original-Page@facebook
ΣΕΙΡΑ: Η Ρόζα

Η πιο επικίνδυνη αποστολή στην ιστορία της ανθρωπότητας

Του Παύλου Καστανά

Αστροφυσικός

Στο επεισόδιο αυτό παρουσιάζεται η πιο παράτολμη αποστολή στην ιστορία της ανθρωπότητας: η αποστολή Apollo 11, χάρη στην οποία ο άνθρωπος κατάφερε να ταξιδέψει από τη Γη στη Σελήνη.

Παρουσιάζονται τα βασικά σκάφη, οι πρωταγωνιστές και οι στόχοι της αποστολής, αλλά δίνεται και μια απάντηση στο ερώτημα γιατί δε στέλνουμε πια ανθρώπους στη Σελήνη.

Και κάτι ακόμη

Οι θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με την προσσελήνωση τα τελευταία χρόνια έχουν κατακλύσει το διαδίκτυο.

Σε νεότερο βίντεο ο κ. Καστανάς απαντά στις πιο συχνές παρανοήσεις και λάθη των αρνητών της προσσελήνωσης.

Τα βίντεο του Astronio  1.  Γιατί δεν ισχύει η αστρολογία;  2.  Ερμής: Ο σιδερένιος πλανήτης  3.  Η αποπνικτική κόλαση της Αφροδίτης  4.  Άρης: Η μελλοντική κατοικία της ανθρωπότητας  5.  Ο Δίας και η συγκλονιστική ανακάλυψη του Γαλιλαίου  6.  Ταξίδι στον πλανήτη Κρόνο  7.  Ο αινιγματικός πλανήτης Ουρανός  8.  Ποσειδώνας: Ο πλανήτης των ισχυρότερων ανέμων  9.  Η Ζώνη του Κάιπερ και οι νάνοι πλανήτες 10. Το τραγούδι του Γαλαξία 11. Τα γιγάντια μεγέθη του σύμπαντος 12. Η πιο επικίνδυνη αποστολή στην ιστορία της ανθρωπότητας 13. Το μέλλον της ανθρωπότητας στο Διάστημα

Εξερεύνηση του Διαστήματος