Είπαν για τους φίλους

φίλος ο [fílos] - φίλη η [fíli]
(γενική πληθυντικού: φίλων)

α) Άτομο με το οποίο αναπτύσσει κάποιος μια (στενή) κοινωνική σχέση, η οποία βασίζεται στην αμοιβαία αγάπη, συμπάθεια, εκτίμηση:

• Στενός φίλος, αδελφικός φίλος, πιστός φίλος
• Επιστήθιος φίλος, καρδιακός φίλος
• Παιδικός φίλος, οικογενειακός φίλος

β) Ειρωνικά: Άσπονδος φίλος.

γ) Μεταφορικά: Tο βιβλίο είναι ο καλύτερος φίλος.

δ) Υποκοριστικά: ο φιλαράκος, το φιλαράκι

[αρχαία λέξη «φίλος», αρχαία λέξη «φίλη», φίλ(ος) -αράκος, -αράκι]

Λεξικό της κοινής νεοελληνικής

Λέξεις της ζωής

Οι φίλοι 1. Κώδικας φιλικής συμπεριφοράς 2. Η συνταγή της φιλίας 3. Οι λέξεις της φιλίας 4. Είπαν για τους φίλους

ΕΙΚΟΝΕΣ: quotes.greece@facebook (1), skepseissofwn@facebook (2-7,9-11), eleftherosou.kai.skepsou@facebook (8)

Οι πίνακες της Γραμματικής για μικρά παιδιά

Οι περισσότερες λέξεις της γλώσσας μας κλίνονται, δηλαδή αλλάζουν μορφή, καθώς τις χρησιμοποιούμε.

Για παράδειγμα, λέμε:

• Να η μαμά μου. Το αυτοκίνητο της μαμάς είναι κόκκινο.
• Οι παπαρούνες είναι κόκκινες.
• Εγώ παίζω με τους φίλους μου στην αυλή. Παίζουμε κυνηγητό.

Οι κλιτές λέξεις χωρίζονται σε έξι ομάδες. Οι μεγαλύτερες είναι τρεις: τα ουσιαστικά, τα επίθετα και τα ρήματα.

1 Τα ουσιαστικά έχουν ένα γένος (αρσενικό, θηλυκό ή ουδέτερο), δύο αριθμούς (ενικό, πληθυντικό) και τέσσερις πτώσεις (ονομαστική, γενική, αιτιατική, κλητική).

2 Τα επίθετα μοιάζουν πολύ με τα ουσιαστικά. Έχουν τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο), δύο αριθμούς (ενικό, πληθυντικό) και τέσσερις πτώσεις (ονομαστική, γενική, αιτιατική, κλητική).

3 Τα ρήματα έχουν δύο αριθμούς (ενικό, πληθυντικό) και τρία πρόσωπα. Αργότερα θα μάθουμε ότι έχουν και οκτώ χρόνους.

Για να χρησιμοποιούμε σωστά αυτές τις λέξεις, τις κλίνουμε σε πίνακες. Δείτε τους πιο συνηθισμένους στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

Οι πίνακες της Γραμματικής  1.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ας  2.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ης  3.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ος  4.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -α  5.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -η  6.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -ού  7.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ο  8.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ι  9.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -μα 10. Επίθετα σε -ος -η -ο 11. Ρήματα σε -ω 12. Ρήματα σε -μαι

ΑφιερώματαΤα μέρη του λόγου

ΕΙΚΟΝΑ: Από το αρχείο μου

Οι πίνακες της Γραμματικής (11)

Ρήματα σε -ω

Α. Εγώ νιώθω

Πρόσωπα  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

πρώτο
δεύτερο
τρίτο

εγώ
εσύ
αυτός

νιώθω
νιώθεις
νιώθει

εμείς
εσείς
αυτοί

νιώθουμε
νιώθετε
νιώθουν(ε)

Όλοι οι τύποι του τρίτου προσώπου:

• αυτός, αυτή, αυτό
• αυτοί, αυτές, αυτά

Έτσι κλίνονται:

• αρχίζω, βγαίνω, βρίσκω, γιορτάζω
• δείχνω, διαβάζω, δίνω, δουλεύω
• έχω, θαυμάζω, θέλω, θυμώνω
• κάνω, καταλαβαίνω, κόβω, κοιτάζω
• παίζω, πέφτω, πηγαίνω, πλένω
• στρίβω, σφυρίζω, ταξιδεύω, τρέχω
• φέρνω, φεύγω, φτιάχνω, φωνάζω
• χορεύω, χρωματίζω, ψηλώνω κ.ά.

Β. Εγώ αγαπώ

Όταν μιλάμε ή γράφουμε σε επίσημο ύφος, χρησιμοποιούμε τους τύπους του πρώτου πίνακα:

Πρόσωπα  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

πρώτο
δεύτερο
τρίτο

εγώ
εσύ
αυτός

αγαπώ
αγαπάς
αγαπά

εμείς
εσείς
αυτοί

αγαπούμε
αγαπάτε
αγαπούν(ε)

Οι τύποι του δεύτερου πίνακα συνηθίζονται στον καθημερινό λόγο:

Πρόσωπα  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

πρώτο
δεύτερο
τρίτο

εγώ
εσύ
αυτός

αγαπάω
αγαπάς
αγαπάει

εμείς
εσείς
αυτοί

αγαπάμε
αγαπάτε
αγαπάνε

Όλοι οι τύποι του τρίτου προσώπου:

• αυτός, αυτή, αυτό
• αυτοί, αυτές, αυτά

Έτσι κλίνονται:

• απαντώ, βοηθώ, γελώ, διψώ, ζητώ
• κοιτώ, κολυμπώ, κουβαλώ, κρατώ
• μελετώ, μετρώ, μιλώ, ξεχνώ, ξυπνώ
• πεινώ, περπατώ, πονώ, προχωρώ
• ρωτώ, σταματώ, συναντώ, σχολώ
• τραβώ, τραγουδώ, τσιμπώ, φιλώ
• χαιρετώ, χοροπηδώ, χτυπώ κ.ά.

Γ. Εγώ μπορώ

Πρόσωπα  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

πρώτο
δεύτερο
τρίτο

εγώ
εσύ
αυτός

μπορώ
μπορείς
μπορεί

εμείς
εσείς
αυτοί

μπορούμε
μπορείτε
μπορούν(ε)

Όλοι οι τύποι του τρίτου προσώπου:

• αυτός, αυτή, αυτό
• αυτοί, αυτές, αυτά

Έτσι κλίνονται:

• ανυπομονώ, απορώ, αργώ, αφαιρώ
• ενοχλώ, εξηγώ, ζω, καθυστερώ
• παρατηρώ, παρηγορώ, προσκαλώ
• συμφωνώ, χρησιμοποιώ κ.ά.

Οι πίνακες της Γραμματικής για μικρά παιδιά  1.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ας  2.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ης  3.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ος  4.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -α  5.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -η  6.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -ού  7.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ο  8.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ι  9.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -μα 10. Επίθετα σε -ος -η -ο 11. Ρήματα σε -ω 12. Ρήματα σε -μαι

Ρήματα

ΑΦΟΡΜΗ: Γλώσσα Β΄ Δημοτικού (1), Γλώσσα Β΄ Δημοτικού (2)

Οι πίνακες της Γραμματικής (12)

Ρήματα σε -μαι

Α. Εγώ είμαι

Πρόσωπα  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

πρώτο
δεύτερο
τρίτο

εγώ
εσύ
αυτός

είμαι
είσαι
είναι

εμείς
εσείς
αυτοί

είμαστε
είστε
είναι

Όλοι οι τύποι του τρίτου προσώπου:

• αυτός, αυτή, αυτό
• αυτοί, αυτές, αυτά

Β. Εγώ κρύβομαι

Πρόσωπα  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

πρώτο
δεύτερο
τρίτο

εγώ
εσύ
αυτός

κρύβομαι
κρύβεσαι
κρύβεται

εμείς
εσείς
αυτοί

κρυβόμαστε
κρύβεστε
κρύβονται

Όλοι οι τύποι του τρίτου προσώπου:

• αυτός, αυτή, αυτό
• αυτοί, αυτές, αυτά

Έτσι κλίνονται:

• αστειεύομαι, βιάζομαι, γυμνάζομαι
• έρχομαι, κάθομαι, λέγομαι, ντρέπομαι
• ξεκουράζομαι, ονομάζομαι, πλένομαι
• σκεπάζομαι, σκέφτομαι, υπόσχομαι
• φαντάζομαι, φτερνίζομαι κ.ά.

Οι πίνακες της Γραμματικής για μικρά παιδιά  1.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ας  2.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ης  3.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ος  4.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -α  5.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -η  6.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -ού  7.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ο  8.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ι  9.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -μα 10. Επίθετα σε -ος -η -ο 11. Ρήματα σε -ω 12. Ρήματα σε -μαι

Ρήματα

ΑΦΟΡΜΗ: Γλώσσα Β΄ Δημοτικού, Γλώσσα Γ΄ Δημοτικού

Μόρφωση

μόρφωση η [mórfosi] (χωρίς πληθυντικό)

α) Πνευματική και ψυχική καλλιέργεια:

• Άνθρωπος με μόρφωση, άνθρωπος χωρίς μόρφωση
• Tο επίπεδο μόρφωσης κάθε ανθρώπου ή λαού

β) Κατοχή γνώσεων:

• Bαθιά μόρφωση, πλατιά μόρφωση, επιφανειακή μόρφωση
• Γενική μόρφωση, επαγγελματική μόρφωση
• Φιλοσοφική μόρφωση, ιστορική μόρφωση, φιλολογική μόρφωση, καλλιτεχνική μόρφωση, κοινωνική μόρφωση

[λόγια λέξη < ελληνιστική λέξη «μόρφω(σις)» (= σχηματισμός) -ση, σημασιολογικό δάνειο από τη γερμανική λέξη «Bildung»]

Λεξικό της κοινής νεοελληνικής

Λέξεις της ζωής 1. Βιβλίο 2. Δημιουργικότητα 3. Μόρφωση 4. Ο εαυτός μου 5. Παιδεία 6. Σήμερα 7. Ύψος και ανάστημα 8. Χαμόγελο ► Είπαν για τους φίλους

Σχολείο και εκπαίδευση

ΕΙΚΟΝΕΣ: politismos1@facebook

Οι πίνακες της Γραμματικής (10)

Επίθετα σε -ος, -η, -ο

Ο μεγάλος

(π.χ. ο μεγάλος δρόμος)

Πτώσεις  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική

ο
του
τον

μεγάλος
μεγάλου
μεγάλο
μεγάλε

οι
των
τους

μεγάλοι
μεγάλων
μεγάλους
μεγάλοι

Η μεγάλη

(π.χ. η μεγάλη χαρά)

Πτώσεις  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική

η
της
τη

μεγάλη
μεγάλης
μεγάλη
μεγάλη

οι
των
τις

μεγάλες
μεγάλων
μεγάλες
μεγάλες

Το μεγάλο

(π.χ. το μεγάλο βουνό)

Πτώσεις  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική

το
του
το

μεγάλο
μεγάλου
μεγάλο
μεγάλο

τα
των
τα

μεγάλα
μεγάλων
μεγάλα
μεγάλα

Όλες οι πτώσεις τονίζονται στην ίδια συλλαβή.

Έτσι κλίνονται:

• ο ακριβός – η ακριβή – το ακριβό
• ο άρρωστος, ο άσπρος, ο βιαστικός
• ο γελαστός, ο γρήγορος, ο έξυπνος
• ο ήσυχος, ο καλός, ο κίτρινος
• ο μικρός, ο νόστιμος, ο ξύλινος
• ο όμορφος, ο πράσινος, ο πρώτος
• ο χειμωνιάτικος, ο ψηλός κ.ά.

Οι πίνακες της Γραμματικής για μικρά παιδιά  1.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ας  2.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ης  3.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ος  4.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -α  5.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -η  6.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -ού  7.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ο  8.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ι  9.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -μα 10. Επίθετα σε -ος -η -ο 11. Ρήματα σε -ω 12. Ρήματα σε -μαι

Επίθετα

ΑΦΟΡΜΗ: Γλώσσα Β΄ Δημοτικού

Οι πίνακες της Γραμματικής (9)

Ουδέτερα ουσιαστικά σε -μα

Το χρώμα

Πτώσεις  ↓

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική

το
του
το

χρώμα
χρώματος
χρώμα
χρώμα

τα
των
τα

χρώματα
χρωμάτων
χρώματα
χρώματα

Στη γενική πτώση του πληθυντικού αριθμού ο τόνος κατεβαίνει στην παραλήγουσα: των χρω-μά-των

Έτσι κλίνονται:

• το βήμα, το γράμμα, το κέρμα
• το πράγμα, το ρήμα
• το σχήμα, το σώμα
• το χρήμα, το ψέμα κ.ά.

Οι πίνακες της Γραμματικής για μικρά παιδιά  1.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ας  2.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ης  3.  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ος  4.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -α  5.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -η  6.  Θηλυκά ουσιαστικά σε -ού  7.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ο  8.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -ι  9.  Ουδέτερα ουσιαστικά σε -μα 10. Επίθετα σε -ος -η -ο 11. Ρήματα σε -ω 12. Ρήματα σε -μαι

Ουσιαστικά

ΑΦΟΡΜΗ: Γλώσσα Β΄ Δημοτικού