Η Γη μέσα από τα μάτια ενός εξωγήινου πολιτισμού

Του Παύλου Καστανά
Αστροφυσικός

Ο πλανήτης μας είναι ένας κόσμος με πολύ ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά και εντυπωσιακή βιοποικιλότητα. Δείτε πώς θα τον περιέγραφε ένας ειρηνικός και αναπτυγμένος εξωγήινος πολιτισμός:

Ο γαλάζιος πλανήτης

▶ Astronio ▶ Με τα λόγια του Astronio ▶ Τα βίντεο του Astronio  1.  Ερμής: Ο σιδερένιος πλανήτης  2.  Η αποπνικτική κόλαση της Αφροδίτης  3.  Η Γη μέσα από τα μάτια ενός εξωγήινου πολιτισμού  4.  Άρης: Η μελλοντική κατοικία της ανθρωπότητας  5.  Ο Δίας και η συγκλονιστική ανακάλυψη του Γαλιλαίου  6.  Ταξίδι στον πλανήτη Κρόνο  7.  Ο αινιγματικός πλανήτης Ουρανός  8.  Ποσειδώνας: Ο πλανήτης των ισχυρότερων ανέμων  9.  Η Ζώνη του Κάιπερ και οι νάνοι πλανήτες 10. Το τραγούδι του Γαλαξία 11. Τα γιγάντια μεγέθη του σύμπαντος 12. Η πιο επικίνδυνη αποστολή στην ιστορία της ανθρωπότητας 13. Το μέλλον της ανθρωπότητας στο Διάστημα 14. Γιατί δεν ισχύει η αστρολογία

Το ηλιακό μας σύστημα σε κλίμακα

Οι περισσότερες εικόνες του ηλιακού συστήματος που συναντούμε στο διαδίκτυο και αλλού δεν απεικονίζουν το πραγματικό μέγεθος των ουράνιων σωμάτων.

Οι εσωτερικοί πλανήτες φαίνονται μεγαλύτεροι, οι εξωτερικοί πλανήτες και ο Ήλιος μικρότεροι

Όμως, ακόμη και όταν το μέγεθός τους ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, οι πλανήτες απεικονίζονται σαν να έχουν περίπου την ίδια απόσταση ο ένας από τον άλλο.

Κυλήστε οριζόντια την εικόνα:

Οι εικόνες αυτές, όσο όμορφες και αν είναι, δεν παύουν να είναι παραπλανητικές.

Οι πραγματικές αποστάσεις

Οι εσωτερικοί πλανήτες βρίσκονται πολύ κοντά στον Ήλιο, ενώ οι εξωτερικοί πολύ πιο μακριά. Όλοι τους, πάντως, απέχουν εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τον αστέρα του ηλιακού μας συστήματος.

Πατήστε στην εικόνα

Για να αντιληφθούμε ευκολότερα αυτούς τους τεράστιους αριθμούς, χρησιμοποιούμε ως μονάδα μέτρησης τη μέση απόσταση της Γης από τον Ήλιο.

Την ονομάζουμε «αστρονομική μονάδα» (Astronomical Unit) και τη συμβολίζουμε με τα αγγλικά αρχικά της (AU).

Πατήστε όποιο βελάκι σας βολεύει:

Ουράνιο σώμα	Μέση απόσταση από τον Ήλιο σε χιλιόμετρα
Ερμής	57.909.227
Αφροδίτη	108.209.475
Γη	149.598.262
Άρης	227.943.824
Δίας	778.340.821
Κρόνος	1.426.666.422
Ουρανός	2.870.658.186
Ποσειδώνας	4.498.396.441

Ουράνιο σώμα	Μέση απόσταση από τον Ήλιο σε AU
Ερμής	0,39
Αφροδίτη	0,72
Γη	1
Άρης	1,52
Δίας	5,20
Κρόνος	9,54
Ουρανός	19,19
Ποσειδώνας	30,07

❮ ❯

Από τον πίνακα προκύπτει ότι ο πλανήτης μας είναι 2,5 φορές πιο μακριά από τον Ήλιο σε σχέση με τον Ερμή και περίπου 1,5 φορά πιο μακριά από την Αφροδίτη. Επίσης:

Ο Δίας απέχει από τον Ήλιο 5 φορές περισσότερο απ’ όσο η Γη, ο Κρόνος 10 φορές, ο Ουρανός 20 και ο Ποσειδώνας 30 φορές.

Ο Κρόνος βρίσκεται στη μέση της απόστασης Ήλιου-Ουρανού, ενώ η απόσταση Ήλιου-Ποσειδώνα είναι σχεδόν 6 φορές μεγαλύτερη από την απόσταση Ήλιου-Δία.

Μια εντυπωσιακή αναπαράσταση

Το 2015 μια ομάδα φίλων κατασκεύασε σε έναν αποξηραμένο πυθμένα λίμνης στη Νεβάδα των ΗΠΑ το πρώτο σε κλίμακα μοντέλο του ηλιακού μας συστήματος με πλήρεις τροχιές των πλανητών.

Μπορείτε να το δείτε στην καλοφτιαγμένη ταινία των Alex Gorosh και Wylie Overstreet:

Δείτε στη συνέχεια

Το ηλιακό μας σύστημα σε κλίμακα 1. Το μέγεθος του Ήλιου και των πλανητών 2. Βόλτα στο ηλιακό σύστημα 3. Ήλιος-Ποσειδώνας σε τέσσερις ώρες! 4. Αν η Σελήνη ήταν μόνο ένα εικονοστοιχείο

ΑφιερώματαΔιάστημα

ΕΙΚΟΝΕΣ: rev.pw, esencia-gorka.blogspot.com, reddit.com (επιμέλεια των δύο τελευταίων: podilato98.blogspot.com)
ΠΙΝΑΚΕΣ: solarsystem.nasa.gov

Το μέγεθος του Ήλιου και των πλανητών

Σε σχέση με τη Γη

Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του Ήλιου και των πλανητών, μπορούμε να συγκρίνουμε τη μέση διάμετρο και τον όγκο τους με τη μέση διάμετρο και τον όγκο του πλανήτη μας.

Πατήστε στην ενότητα που σας ενδιαφέρει:

Η μέση διάμετρος

Η μέση διάμετρος των ουράνιων σωμάτων ανέρχεται σε χιλιάδες χιλιόμετρα. Αυτοί οι αριθμοί είναι πολύ μεγάλοι, ωστόσο γίνονται εύκολα κατανοητοί αν χρησιμοποιήσουμε ως μονάδα μέτρησης τη μέση διάμετρο της Γης.

Πατήστε όποιο βελάκι σας βολεύει:

Ουράνιο σώμα	Μέση διάμετρος σε χιλιόμετρα
Ήλιος	1.391.400
Ερμής	4.879
Αφροδίτη	12.104
Γη	12.742
Άρης	6.779
Δίας	139.822
Κρόνος	116.464
Ουρανός	50.724
Ποσειδώνας	49.244

Ουράνιο σώμα	Μέση διάμετρος σε διαμέτρους Γης
Ήλιος	109,20
Ερμής	0,38
Αφροδίτη	0,95
Γη	1
Άρης	0,53
Δίας	10,97
Κρόνος	9,14
Ουρανός	3,98
Ποσειδώνας	3,86

❮ ❯

Από τον πίνακα προκύπτει ότι η διάμετρος του Ήλιου είναι 109 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Γης. Επίσης:

Η Αφροδίτη έχει περίπου την ίδια διάμετρο με τον πλανήτη μας, ο Άρης τη μισή και ο Ερμής το 1/3.

Ο Δίας έχει 11 φορές μεγαλύτερη διάμετρο από τη Γη, ο Κρόνος 9 φορές, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας 4 φορές.

Η Γη χωράει 11 φορές στη διάμετρο του Δία

Η Γη χωράει 109 φορές στη διάμετρο του Ήλιου

❮ ❯

O όγκος

O όγκος των ουράνιων σωμάτων ανέρχεται σε δισεκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα. Αυτοί οι αριθμοί είναι τεράστιοι, ωστόσο γίνονται εύκολα κατανοητοί αν χρησιμοποιήσουμε ως μονάδα μέτρησης τον όγκο της Γης.

Πατήστε όποιο βελάκι σας βολεύει:

Ουράνιο σώμα	Όγκος σε δισεκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα
Ήλιος	1.412.000.000
Ερμής	61
Αφροδίτη	928
Γη	1.083
Άρης	163
Δίας	1.431.281
Κρόνος	827.129
Ουρανός	68.334
Ποσειδώνας	62.525

Ουράνιο σώμα	Όγκος σε όγκους Γης
Ήλιος	1.303.786
Ερμής	0,06
Αφροδίτη	0,86
Γη	1
Άρης	0,15
Δίας	1.322
Κρόνος	764
Ουρανός	63
Ποσειδώνας	58

❮ ❯

Από τον πίνακα προκύπτει ότι ο όγκος του Ήλιου είναι πάνω από 1.000.000 φορές μεγαλύτερος από εκείνον της Γης. Επίσης:

Ο Δίας καταλαμβάνει 1.322 φορές περισσότερο χώρο από τον πλανήτη μας, ο Κρόνος πάνω από 700 φορές, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας περίπου 60 φορές.

Χρειάζονται περισσότεροι από 1.300 πλανήτες στο μέγεθος
της Γης για να γεμίσει ο χώρος που καταλαμβάνει ο Δίας

Ο όγκος των μικρότερων πλανητών

Αν ο όγκος της Γης είναι το 100%, ο όγκος της Αφροδίτης φτάνει στο 86%, ο όγκος του Άρη στο 15% και ο όγκος του Ερμή στο 6%.

Αυτό σημαίνει ότι για να γεμίσει ο χώρος που καταλαμβάνει η Γη χρειάζονται 1,17 πλανήτες όπως η Αφροδίτη, 6,64 πλανήτες όπως ο Άρης ή 17,75 πλανήτες όπως ο Ερμής:

Το ηλιακό μας σύστημα σε κλίμακα 1. Το μέγεθος του Ήλιου και των πλανητών 2. Βόλτα στο ηλιακό σύστημα 3. Ήλιος-Ποσειδώνας σε τέσσερις ώρες! 4. Αν η Σελήνη ήταν μόνο ένα εικονοστοιχείο

ΕΙΚΟΝΕΣ: playworksheet.com, nasa.tumblr.com, SocratesPosters@facebook, webtekno.com
ΠΙΝΑΚΕΣ: nssdc.gsfc.nasa.gov, solarsystem.nasa.gov

Οι πλανήτες

Οι οκτώ πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος διακρίνονται σε εσωτερικούς και εξωτερικούς:

Οι εσωτερικοί ή γήινοι πλανήτες (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης) είναι πολύ μικροί και έχουν στερεή επιφάνεια.

Οι εξωτερικοί ή αέριοι γίγαντες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας) είναι πολύ μεγάλοι και δεν έχουν στερεή επιφάνεια.

Οι εσωτερικοί πλανήτες βρίσκονται πολύ κοντά στον Ήλιο. Κυλήστε οριζόντια την εικόνα για να δείτε και τους υπόλοιπους:

Συγκρίσεις

1 Η Γη είναι ο μεγαλύτερος από τους εσωτερικούς πλανήτες:

Γη, Αφροδίτη, Άρης, Ερμής

2 Οι αέριοι γίγαντες είναι όντως… γίγαντες:

Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας

3 Ο Ήλιος είναι πραγματικά τεράστιος:

Ο Ήλιος και οι πλανήτες του

Περιστροφή

Οι πλανήτες περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές, οι οποίες βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. Ταυτόχρονα, όμως, περιστρέφονται και γύρω από τον άξονά τους.

Πιο γρήγοροι είναι οι αέριοι γίγαντες (χρειάζονται 10-17 γήινες ώρες).

Πιο βραδυκίνητοι είναι ο Ερμής και η Αφροδίτη (χρειάζονται 59 και 243 γήινες ημέρες αντίστοιχα).

Η Γη χρειάζεται 24 ώρες και ο Άρης 24 ώρες και μερικά λεπτά ακόμη.

Η περιστροφή αυτή, όπως και η περιφορά, γίνεται αντίστροφα από τους δείκτες του ρολογιού.

Οι δύο κινήσεις της Γης

Ο μόνος πλανήτης που περιστρέφεται ανάποδα από τους άλλους (σύμφωνα με τους δείκτες του ρολογιού) είναι η Αφροδίτη, ενώ ειδική περίπτωση αποτελεί και ο Ουρανός.

Προφανώς αυτές οι ιδιαιτερότητες έχουν σχέση με την πολύ μεγάλη κλίση (tilt) που έχει ο άξονάς τους:

Δορυφόροι

Από τους 288 δορυφόρους που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής γύρω από τους πλανήτες, οι περισσότεροι (285) βρίσκονται στους αέριους γίγαντες.

* Οι τελευταίοι έχουν και δακτυλίους, με πιο εντυπωσιακούς εκείνους του Κρόνου.

Πλανήτης	Αριθμός δορυφόρων
Ερμής	—
Αφροδίτη	—
Γη	1
Άρης	2
Δίας	95
Κρόνος	146
Ουρανός	28
Ποσειδώνας	16

Το ηλιακό μας σύστημα 1. Ο Ήλιος 2. Οι πλανήτες  ·    Πλανήτης Ερμής  ·    Πλανήτης Αφροδίτη  ·    Πλανήτης Γη  ·    Πλανήτης Άρης 3. Η Ζώνη των Αστεροειδών  ·    Πλανήτης Δίας  ·    Πλανήτης Κρόνος  ·    Πλανήτης Ουρανός  ·    Πλανήτης Ποσειδώνας 4. Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

Αφιερώματα

ΕΙΚΟΝΕΣ: reddit.com (1) (επιμέλεια: podilato98.blogspot.com), commons.wikimedia.org (2-4), syl.ru (5), jpl.nasa.gov (6)
ΠΙΝΑΚΑΣ: ssd.jpl.nasa.gov

Οι σεισμοί

Οι σεισμοί είναι δονήσεις του εδάφους που προέρχονται από το εσωτερικό της Γης.

Ανάλογα με το πόσο βαθιά βρίσκεται η εστία τους, δηλαδή η περιοχή όπου εκδηλώνονται, χαρακτηρίζονται ως:

• Σεισμοί μικρού βάθους ή επιφανειακοί (μέχρι 60 χλμ.)
• Σεισμοί ενδιάμεσου βάθους (60-300 χλμ.)
• Σεισμοί μεγάλου βάθους (πάνω από 300 χλμ.)

Όσο μεγαλύτερο είναι το εστιακό βάθος ενός σεισμού τόσο περισσότερο εξασθενεί η ενέργειά του μέχρι να φτάσει στην επιφάνεια του εδάφους. Με άλλα λόγια, οι πιο επικίνδυνοι σεισμοί είναι οι επιφανειακοί.

Κατηγορίες σεισμών

Οι σεισμοί δημιουργούνται όταν διαταράσσεται η ισορροπία των πετρωμάτων στο εσωτερικό της Γης. Ανάλογα με την προέλευσή τους διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

1. Τεκτονικοί σεισμοί. Προκαλούνται από την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών και τη βίαιη διάρρηξη των πετρωμάτων που βρίσκονται στα όριά τους. Είναι οι πιο συνηθισμένοι, δεδομένου ότι το 90% των επιφανειακών σεισμών και το σύνολο των σεισμών μεγαλύτερου βάθους είναι τεκτονικοί.



2. Ηφαιστειογενείς σεισμοί. Προκαλούνται από τη δραστηριότητα των ηφαιστείων και συνοδεύουν τις εκρήξεις τους. Αποτελούν το 7% των επιφανειακών σεισμών.

3. Εγκατακρημνισιγενείς σεισμοί. Συνήθως έχουν μικρό μέγεθος και τοπικό χαρακτήρα. Προκαλούνται από την κατακρήμνιση της οροφής υπόγειων κοιλοτήτων (π.χ. σπηλαίων) λόγω διάβρωσης. Αποτελούν το 3% των επιφανειακών σεισμών.

ΕΙΔΗ ΣΕΙΣΜΩΝ	Επιφανειακοί σεισμοί	Ενδιάμεσου βάθους	Μεγάλου βάθους
Τεκτονικοί σεισμοί
Ηφαιστειογενείς
Εγκατακρημνισιγενείς

Οι πιο συνηθισμένοι σεισμοί

Η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών στους τεκτονικούς σεισμούς γίνεται με τρεις τρόπους:

Κάποιες συγκλίνουν, δηλαδή πλησιάζουν και η μία βυθίζεται κάτω από την άλλη.

Κάποιες αποκλίνουν, δηλαδή απομακρύνονται η μία από την άλλη.

Άλλες ολισθαίνουν, δηλαδή γλιστρούν και τρίβονται η μία δίπλα στην άλλη.

Με τις κινήσεις αυτές, όμως, τα πετρώματα που βρίσκονται στις παρυφές των λιθοσφαιρικών πλακών δεν αντέχουν τις μεγάλες πιέσεις και αρχίζουν να παραμορφώνονται. Αυτό γίνεται πολύ αργά, ωστόσο αρκεί για να συσσωρευτούν τεράστια ποσά ενέργειας.

Από ένα όριο και μετά τα πετρώματα σπάνε και τα κομμάτια τους κινούνται για να ισορροπήσουν σε νέες θέσεις. Τη χρονική αυτή στιγμή γεννιέται ένας σεισμός.

Πατήστε στην εικόνα για περισσότερες πληροφορίες:

Οι σεισμοί (αλλά και τα ηφαίστεια) εντοπίζονται κυρίως στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών:

Και κάτι ακόμη

Κάποιες εδαφικές δονήσεις δε θεωρούνται σεισμοί, γιατί τα αίτιά τους δε βρίσκονται στο εσωτερικό της Γης. Μπορεί να είναι φυσικές ή τεχνητές.

* Οι φυσικές δονήσεις προκαλούνται από πτώσεις μετεωριτών, μεγάλα θαλάσσια κύματα κ.ά.

* Οι τεχνητές δονήσεις προκαλούνται από πυρηνικές εκρήξεις, μηχανές μεγάλων εργοστασίων κ.ά.

Δείτε στη συνέχεια

Οι σεισμοί 1. Το μέγεθος των σεισμών 2. Η ένταση των σεισμών 3. Μεγάλοι σεισμοί στον κόσμο από το 1900 έως σήμερα 4. Μεγάλοι σεισμοί στην Ελλάδα από το 1900 έως σήμερα

ΑφιερώματαΓεωγραφία

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γεωδυναμικό Ινστιτούτο Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, oasp.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: ti-einai.gr (1) (επιμέλεια: podilato98.blogspot.com), oasp.gr (2), serbachillerdesdecero.blogspot.com (3-5), isaes2011.org.uk (6), το αρχείο μου (7)
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Γεωγραφία Ε΄ Δημοτικού

Αλλαγές στην επιφάνεια της Γης

H επιφάνεια της Γης αλλάζει διαρκώς. Οι αλλαγές αυτές δε γίνονται εύκολα αντιληπτές από τον άνθρωπο, διότι συμβαίνουν πολύ αργά (συνήθως διαρκούν εκατομμύρια χρόνια).

Κάποιες από αυτές τις αλλαγές οφείλονται σε ενδογενείς παράγοντες, δηλαδή σε δυνάμεις που ξεκινούν από το εσωτερικό της.

* Η κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών, για παράδειγμα, ευθύνεται για τους σεισμούς, τις εκρήξεις των ηφαιστείων, τη γένεση και την καταστροφή βουνών, τη δημιουργία των ηπείρων και των ωκεανών.

Σεισμός

Ηφαίστειο

❮ ❯

Άλλες αλλαγές οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες, δηλαδή σε δυνάμεις που αναπτύσσονται στην επιφάνειά της.

* Ο άνεμος, το νερό και οι διαφορές θερμοκρασίας θρυμματίζουν βράχια, ξεγυμνώνουν και λειαίνουν επιφάνειες, ανοίγουν στοές, μεταφέρουν υλικά από το ένα μέρος στο άλλο.

* Στις εξωγενείς δυνάμεις περιλαμβάνονται και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις, όπως η διάνοιξη δρόμων ή η κατασκευή πόλεων, σηράγγων και φραγμάτων.

Αλλαγή από τον άνεμο

Αλλαγή από τον άνθρωπο

❮ ❯

Διαδραστική παρουσίαση

Πατήστε στην εικόνα και επιλέξτε ό,τι σας ενδιαφέρει από το μενού. Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες και εντυπωσιακές προσομοιώσεις!

Κουίζ

Πατήστε στην εικόνα και ελέγξτε τις γνώσεις σας:



Γεωγραφία

ΠΗΓΗ: Γεωλογία-Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου
ΕΙΚΟΝΕΣ: photodentro.edu.gr (1-4), podilato98.blogspot.com (5) (από photodentro.edu.gr)
ΚΟΥΙΖ: Αρβανιτίδης Θεόδωρος

Οι λιθοσφαιρικές πλάκες της Γης

Η εσωτερική κατασκευή της Γης αποτελείται από τρία διαδοχικά στρώματα: τον φλοιό, τον μανδύα και τον πυρήνα.

Ο φλοιός μοιάζει με μια πολύ λεπτή φλούδα, πάνω στην οποία στηρίζονται οι ήπειροι και οι ωκεανοί. Το πάχος του δεν είναι παντού το ίδιο· κάτω από τις στεριές είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι κάτω από τις θάλασσες.

Ο μανδύας καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα από τον όγκο της Γης, ενώ ο πυρήνας φτάνει μέχρι το κέντρο της.

Πατήστε στην εικόνα για περισσότερες πληροφορίες:



Ο φλοιός της Γης, ωστόσο, δεν είναι ενιαίος αλλά σπασμένος σε επιμέρους κομμάτια, τις λιθοσφαιρικές πλάκες. Οι μεγαλύτερες από αυτές είναι

• η Βορειοαμερικανική πλάκα,
• η Νοτιοαμερικανική πλάκα,
• η Ευρασιατική πλάκα,
• η Αφρικανική πλάκα,
• η Ινδοαυστραλιανή πλάκα,
• η πλάκα του Ειρηνικού Ωκεανού και
• η Ανταρκτική πλάκα.

Οι πλάκες αυτές «επιπλέουν» πάνω στον μανδύα, με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και να δημιουργούνται στις παρυφές τους σεισμοί και ηφαίστεια.

Πατήστε στις εικόνες για περισσότερες πληροφορίες:

Δείτε στη συνέχεια

Οι λιθοσφαιρικές πλάκες της Γης 1. Παζλ με τις λιθοσφαιρικές πλάκες 2. Το παρελθόν της Γης

ΑφιερώματαΓεωγραφία

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ: Γεωγραφία ΣΤ΄ Δημοτικού, Γεωλογία-Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου (1), Γεωλογία-Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου (2)
ΕΙΚΟΝΑ: thecreationclub.com