Πολεμικές επιχειρήσεις, ανθρώπινες απώλειες, υλικές καταστροφές, προσφυγικές μετακινήσεις
Κατά τη διάρκεια του Αγώνα οι συνθήκες ζωής των χριστιανών, αλλά και των μουσουλμάνων, αλλάζουν δραματικά. Μεγάλες ομάδες πληθυσμού μετακινούνται από τις
εμπόλεμες περιοχές και αναζητούν ασφαλείς τόπους εγκατάστασης. Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο και τη Θεσσαλία, τη Χίο και την Κρήτη εγκαθίστανται κυρίως στην Πελοπόννησο και στα νησιά του Αιγαίου.
Τσαρλς Λοκ Ίστλεϊκ: «Έλληνες φυγάδες μετά την καταστροφή της Xίου την 1η Σεπτεμβρίου 1822» (1833)
Η καθημερινή ζωή συνδέεται κυρίως με τον
πόλεμο. Στα στρατόπεδα, στα οχυρά και στα κάστρα, στην ύπαιθρο και τη νησιωτική χώρα, όλοι αγωνίζονται με τον τρόπο τους. Ο αγώνας τους μάλιστα είναι διπλός: παλεύουν τόσο για τον τόπο τους όσο και για την
επιβίωσή τους.
Η έλλειψη νερού, τροφίμων και πυρομαχικών δυσκολεύει κυρίως τη ζωή των πληθυσμών που πολιορκούνται, σε πολλές περιπτώσεις για μήνες, μέσα σε κάστρα και φρούρια.
Η πολύχρονη ενασχόληση με τον πόλεμο δεν επιτρέπει στους κατοίκους να ασχοληθούν με τη γη, οι καλλιέργειες καταστρέφονται και η σοδειά είναι ανύπαρκτη.
Ο ανεφοδιασμός και η τροφοδοσία εμποδίζεται από τον αντίπαλο, με αποτέλεσμα πολλοί, άμαχοι κυρίως, να πεθαίνουν από ασιτία.
Οι απώλειες μεγαλώνουν και από τις επιδημίες που εξαπλώνονται.
Η Άνω Σύρος το 1776 (πάνω) και μαζί με την Ερμούπολη το 1841 (κάτω)
Η πρωτεύουσα της Σύρου άρχισε να κατοικείται το 1822 από τους πρόσφυγες που δημιούργησαν οι σφαγές των Οθωμανών στη Μικρά Ασία, τη Χίο, την Κάσο, τα Ψαρά και την Κρήτη. Το 1823 ονομάστηκε Ερμούπολη προς τιμήν του αρχαίου θεού του εμπορίου.
Με το τέλος της Επανάστασης ο
Καποδίστριας προσπαθεί να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των Ελλήνων. Σχεδιάζεται η ανοικοδόμηση των ερειπωμένων πόλεων και ιδρύονται νέες. Διανέμονται εθνικές γαίες και αρχίζει η σταδιακή αγροτική εκμετάλλευση και παραγωγή.
Θεόδωρος Βρυζάκης: «Αθηναϊκή οικογένεια επιστρέφει στα ερείπια του σπιτιού της» (περ. 1845)