Οι δορυφόροι του ηλιακού συστήματος

Οι δορυφόροι είναι μικρά ουράνια σώματα που περιφέρονται γύρω από πλανήτες, νάνους πλανήτες ή άλλα αντικείμενα καθώς αυτά κινούνται γύρω από τον Ήλιο.

* Ο δορυφόρος του πλανήτη μας είναι η Σελήνη.

Γη και Σελήνη

Μέχρι στιγμής έχουν ανακαλυφθεί 288 δορυφόροι γύρω από τους πλανήτες και 9 γύρω από τους νάνους πλανήτες.

Πλανήτης

Ερμής

Αφροδίτη

Γη

Άρης

Δίας

Κρόνος

Ουρανός

Ποσειδώνας

Αριθμός δορυφόρων

—

—

1

2

95

146

28

16

Οι περισσότεροι δορυφόροι βρίσκονται γύρω από τους αέριους γίγαντες. Ο Ερμής, η Αφροδίτη και ο νάνος πλανήτης Δήμητρα δεν έχουν δορυφόρους.

Νάνος πλανήτης

Δήμητρα

Πλούτωνας

Χαουμέια

Μακεμάκε

Έρις

Αριθμός δορυφόρων

—

5

2

1

1

Μέγεθος

Οι εννέα από τους δέκα μεγαλύτερους δορυφόρους του ηλιακού μας συστήματος συναντώνται στους αέριους γίγαντες. Ο Γανυμήδης και ο Τιτάνας μάλιστα ξεπερνούν σε μέγεθος ακόμη και τον Ερμή!

 

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Όνομα δορυφόρου

Γανυμήδης

Τιτάνας

Καλλιστώ

Ιώ

Σελήνη

Ευρώπη

Τρίτωνας

Τιτάνια

Ρέα

Όμπερον

Πλανήτης που ανήκει

Δίας

Κρόνος

Δίας

Δίας

Γη

Δίας

Ποσειδώνας

Ουρανός

Κρόνος

Ουρανός

Κυλήστε οριζόντια την εικόνα:

Παρά το μικρό μέγεθος της Γης, η Σελήνη συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους δορυφόρους. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι πολύ μεγάλη σε σχέση με τον μητρικό της πλανήτη.

Κίνηση

Οι πλανήτες κινούνται τόσο γύρω από τον άξονά τους όσο και γύρω από τον Ήλιο. Με τον ίδιο τρόπο κινούνται και οι δορυφόροι:

Περιστρέφονται γύρω από τον άξονά τους.

Περιφέρονται γύρω από το σώμα με το οποίο είναι συνδεδεμένοι.

Η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη και η Γη, μαζί
με τη Σελήνη, περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο

Στους περισσότερους από τους μεγάλους δορυφόρους η περιστροφή και η περιφορά έχουν συντονιστεί και ολοκληρώνονται στον ίδιο χρόνο. Έτσι όμως παρουσιάζεται πάντα στο μητρικό τους σώμα μόνο η μία τους πλευρά.

Από τη Γη, για παράδειγμα, είναι ορατή μόνο η μία πλευρά του φεγγαριού. Η άλλη είναι η λεγόμενη «αθέατη πλευρά» της Σελήνης.

Δορυφόρος (λεξιλόγιο)

Διάστημα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: science.nasa.gov, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (η πρώτη από grade8science.com, η τρίτη από myriverside.sd43.bc.ca)

Ο Ήλιος

Ο Ήλιος δημιουργήθηκε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Είναι ένα σχετικά μικρό άστρο, όμοια του οποίου υπάρχουν αναρίθμητα σε κάθε γαλαξία.

Για τα γήινα δεδομένα βέβαια είναι τεράστιος:

Ήλιος και Γη

Όπως όλα τα άστρα, ο Ήλιος δεν έχει στερεή επιφάνεια. Είναι μια γιγάντια σφαίρα που αποτελείται από διάφορα αέρια, κυρίως υδρογόνο και ήλιο, και ακτινοβολεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας προς όλες τις κατευθύνσεις.

Η θερμοκρασία του είναι τόσο μεγάλη που θα μπορούσε να εξαερώσει ακόμη και μέταλλα. Στο κέντρο του, ιδίως, ξεπερνά τους 15 εκατομμύρια (15.000.000) βαθμούς Κελσίου!

Ο Ήλιος

Ο Ήλιος απέχει από τη Γη σχεδόν 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα, είναι ωστόσο το πιο κοντινό μας άστρο. Λόγω της μικρής του απόστασης φαίνεται 100 δισεκατομμύρια φορές πιο λαμπερός από οποιοδήποτε άλλο αστέρι.

Η φωτεινότητά του μάλιστα είναι τέτοια, ώστε κατά τη διάρκεια της ημέρας δεν μπορούμε να δούμε άλλα ουράνια σώματα, με εξαίρεση τη Σελήνη και σπανιότερα την Αφροδίτη.



Η σημασία του Ήλιου στην εξέλιξη και διατήρηση της ζωής στη Γη είναι καίρια, καθώς με τη θεμελιώδη διαδικασία της φωτοσύνθεσης προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια για την ανάπτυξη των ζωντανών οργανισμών.

Παράλληλα, διατηρεί την επιφανειακή θερμοκρασία του πλανήτη μας σε ανεκτά για τη ζωή επίπεδα.

Οι αριθμοί του Ήλιου

Μέση διάμετρος: 1.391.400 km
(109 φορές η μέση διάμετρος της Γης)

Μέση απόσταση από τη Γη: 149.598.262 km
(1 αστρονομική μονάδα)

Πλανήτες: 8

Νάνοι πλανήτες: 5

Και λίγη ορθογραφία

Όταν αναφερόμαστε στο άστρο, σημειώνουμε κεφαλαίο στην αρχή: Ο Ήλιος είναι η καρδιά του ηλιακού μας συστήματος.

Στις άλλες περιπτώσεις ξεκινάμε κανονικά με μικρό: Το μπαλκόνι της κουζίνας το βλέπει ο ήλιος μόνο λίγες ώρες το πρωί.

Περισσότερα

• Τρισδιάστατο μοντέλο του Ήλιου από τη NASA
• Πηγές ενέργειας
• Προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία

Το ηλιακό μας σύστημα 1. Ο Ήλιος 2. Οι πλανήτες  ·    Πλανήτης Ερμής  ·    Πλανήτης Αφροδίτη  ·    Πλανήτης Γη  ·    Πλανήτης Άρης 3. Η Ζώνη των Αστεροειδών  ·    Πλανήτης Δίας  ·    Πλανήτης Κρόνος  ·    Πλανήτης Ουρανός  ·    Πλανήτης Ποσειδώνας 4. Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: science.nasa.gov, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: Taimaz.B@youtube, w.solarsystemscope.com, club.1688.com

Το ηλιακό μας σύστημα

Το ηλιακό μας σύστημα δημιουργήθηκε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια και είναι ένα από τα αμέτρητα πλανητικά συστήματα που υπάρχουν στο Σύμπαν.

Στην καρδιά του βρίσκεται ο Ήλιος, ένα σχετικά μικρό άστρο, όμοια του οποίου υπάρχουν αναρίθμητα σε κάθε γαλαξία.

Γύρω από τον Ήλιο περιφέρονται οκτώ πλανήτες, πέντε νάνοι πλανήτες, εκατοντάδες δορυφόροι και εκατομμύρια αστεροειδείς.

Ανάμεσά τους κινούνται και πολλά μικρότερα αντικείμενα, όπως κομήτες, μετεωρίτες, διαπλανητική σκόνη κ.ά.

Ο Ήλιος και οι οκτώ πλανήτες του

Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας

Γη, Αφροδίτη, Άρης, Ερμής

❮ ❯

Σχεδόν όλη η ύλη του ηλιακού μας συστήματος (99,86%) βρίσκεται συγκεντρωμένη στον Ήλιο. Η μάζα των πλανητών και των άλλων σωμάτων είναι αμελητέα.

Περιοχές

Το ηλιακό μας σύστημα διακρίνεται σε τέσσερις περιοχές:

1. Εσωτερικοί πλανήτες. Είναι τέσσερις (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης) και βρίσκονται πολύ κοντά στον Ήλιο.

2. Ζώνη των Αστεροειδών. Περιλαμβάνει τους περισσότερους αστεροειδείς του ηλιακού μας συστήματος. Στην περιοχή βρίσκεται και ο μικρότερος νάνος πλανήτης.

3. Εξωτερικοί πλανήτες. Είναι επίσης τέσσερις (Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας) και έχουν πολύ μεγαλύτερο μέγεθος από τους εσωτερικούς.

4. Μεταποσειδώνια αντικείμενα. Εδώ συναντώνται οι υπόλοιποι αστεροειδείς, οι υπόλοιποι νάνοι πλανήτες και άλλα μικρά ουράνια σώματα.

Κυλήστε οριζόντια την εικόνα:

Δείτε στη συνέχεια

Το ηλιακό μας σύστημα 1. Ο Ήλιος 2. Οι πλανήτες  ·    Πλανήτης Ερμής  ·    Πλανήτης Αφροδίτη  ·    Πλανήτης Γη  ·    Πλανήτης Άρης 3. Η Ζώνη των Αστεροειδών  ·    Πλανήτης Δίας  ·    Πλανήτης Κρόνος  ·    Πλανήτης Ουρανός  ·    Πλανήτης Ποσειδώνας 4. Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

ΑφιερώματαΔιάστημα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: science.nasa.gov, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1: commons.wikimedia.org, 6: kevinsguides.com), commons.wikimedia.org (2-4), podilato98.blogspot.com (5)

Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

Το ηλιακό μας σύστημα δεν τελειώνει με τον πλανήτη Ποσειδώνα. Πέρα από την τροχιά του βρίσκεται η Ζώνη του Κάιπερ αλλά και περιοχές, όπως ο Διασκορπισμένος Δίσκος, που ακόμη ερευνώνται από τους επιστήμονες.

Η Ζώνη οφείλει το όνομά της στον Ολλανδό αστρονόμο Γκέραρντ Κάιπερ. Περιλαμβάνει εκατομμύρια αντικείμενα, όμως η συνολική τους μάζα είναι πολύ μικρή (περίπου το 10% της μάζας της Γης).

Η Ζώνη του Κάιπερ βρίσκεται 30-50 αστρονομικές μονάδες μακριά από τον Ήλιο και είναι είναι 20 φορές πιο πλατιά από την Κύρια Ζώνη των Αστεροειδών.

Μέση απόσταση από τον Ήλιο

Γη

Ζώνη των Αστεροειδών

Ποσειδώνας

Ζώνη του Κάιπερ

Διασκορπισμένος Δίσκος

1 AU

2,3 - 3,3 AU

30 AU

30-50 AU

50-200; AU

Ο νάνος που ξεχωρίζει

Το μεγαλύτερο σώμα της Ζώνης είναι ο Πλούτωνας (Pluto), που έως το 2006 θεωρούνταν πλανήτης. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο νάνο πλανήτη από τους πέντε που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής.

Ο Πλούτωνας (κάτω αριστερά) είναι πιο μικρός από τη Σελήνη:

Τρισδιάστατο μοντέλο του Πλούτωνα από τη NASA

Astronio: Η Ζώνη του Κάιπερ και οι νάνοι πλανήτες

Το ηλιακό μας σύστημα 1. Ο Ήλιος 2. Οι πλανήτες  ·    Πλανήτης Ερμής  ·    Πλανήτης Αφροδίτη  ·    Πλανήτης Γη  ·    Πλανήτης Άρης 3. Η Ζώνη των Αστεροειδών  ·    Πλανήτης Δίας  ·    Πλανήτης Κρόνος  ·    Πλανήτης Ουρανός  ·    Πλανήτης Ποσειδώνας 4. Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: science.nasa.gov, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: kozmikanafor, behance.net/laurinemoreau, commons.wikimedia.org

Η Ζώνη των Αστεροειδών

Οι αστεροειδείς είναι τεράστιοι βράχοι, οι οποίοι περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο. Οι περισσότεροι βρίσκονται ανάμεσα στον Άρη και τον Δία, συγκροτώντας τη λεγόμενη Κύρια Ζώνη των Αστεροειδών.

Η Ζώνη περιλαμβάνει εκατομμύρια σώματα. Έχουν διάμετρο από λίγα μέτρα έως μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα, όμως η συνολική τους μάζα είναι πολύ μικρή (μόλις το 3-⁠4% της μάζας της Σελήνης).

Κατά πάσα πιθανότητα είναι υπολείμματα από τον σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος, δηλαδή σώματα τα οποία επρόκειτο να σχηματίσουν έναν μικρό πλανήτη, αλλά δεν το κατάφεραν λόγω της βαρυτικής έλξης του τεράστιου γειτονικού Δία.

Κυλήστε οριζόντια την εικόνα:

Η Ζώνη των Αστεροειδών βρίσκεται 2,3 με 3,3 αστρονομικές μονάδες μακριά από τον Ήλιο και αποτελεί το «σύνορο» μεταξύ των εσωτερικών και των εξωτερικών πλανητών.

Μέση απόσταση από τον Ήλιο

Γη

Άρης

Ζώνη των Αστεροειδών

Δίας

Κρόνος

1 AU

1,5 AU

2,3 - 3,3 AU

5,2 AU

9,5 AU

Μερικοί αστεροειδείς έχουν συντονιστεί με τον Δία και κινούνται στην ίδια τροχιά με αυτόν. Ονομάζονται τρωικοί αστεροειδείς.

Ο νάνος που ξεχωρίζει

Το μεγαλύτερο σώμα της Ζώνης είναι η Δήμητρα (Ceres), που έως το 2006 θεωρούνταν αστεροειδής. Πρόκειται για τον μικρότερο νάνο πλανήτη και τον μόνο που συναντούμε πριν τον Ποσειδώνα.

Η Δήμητρα (κάτω αριστερά) είναι πολύ πιο μικρή από τη Σελήνη:

Και κάτι ακόμη

Η ονομασία «αστεροειδείς» είναι λανθασμένη, διότι δεν είναι είδη αστεριών (όπως ο Ήλιος) ούτε μοιάζουν με αυτά. Ίσως θα ήταν πιο σωστό να τους αποκαλούσαμε «πλανητοειδείς».

Η παρανόηση οφείλεται στους αστρονόμους που τους παρατήρησαν για πρώτη φορά το 1801. Τα τηλεσκόπια της εποχής δεν είχαν εξελιχθεί ακόμη και τα λάθη παραμόνευαν!

Τρισδιάστατο μοντέλο της Δήμητρας από τη NASA

Το ηλιακό μας σύστημα 1. Ο Ήλιος 2. Οι πλανήτες  ·    Πλανήτης Ερμής  ·    Πλανήτης Αφροδίτη  ·    Πλανήτης Γη  ·    Πλανήτης Άρης 3. Η Ζώνη των Αστεροειδών  ·    Πλανήτης Δίας  ·    Πλανήτης Κρόνος  ·    Πλανήτης Ουρανός  ·    Πλανήτης Ποσειδώνας 4. Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: science.nasa.gov, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: behance.net/laurinemoreau, skyatnightmagazine.com, podilato98.blogspot.com (από commons.wikimedia.org), commons.wikimedia.org

Πλανήτης Ποσειδώνας

Όπως και οι άλλοι αέριοι γίγαντες, ο Ποσειδώνας (Neptune) δεν έχει στερεή επιφάνεια. Αυτό που βλέπουμε είναι μεγάλες ποσότητες αερίων, κυρίως υδρογόνο και ήλιο. Κάτω από αυτά υπάρχει ένα παχύ στρώμα καυτού και πυκνού νερού και αμμωνίας, αλλά και ένας μικρός βραχώδης πυρήνας.

Στα αέρια περιλαμβάνεται και μικρή ποσότητα μεθανίου, η οποία δίνει στον πλανήτη το χαρακτηριστικό του χρώμα.

Ο Ποσειδώνας

Στην ατμόσφαιρά του πνέουν οι ισχυρότεροι άνεμοι του ηλιακού μας συστήματος· η ταχύτητά τους ξεπερνά τα 2.000 χιλιόμετρα την ώρα!

* Συγκριτικά, οι πιο δυνατοί άνεμοι της Γης φτάνουν το πολύ τα 400 χιλιόμετρα την ώρα.

Ποσειδώνας και Γη

Ο Ποσειδώνας περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του σε 16 γήινες ώρες και ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο σε 165 γήινα χρόνια.

Έχει ένα αμυδρό σύστημα δακτυλίων και 16 μικρούς δορυφόρους (μικρότερους από τη Σελήνη).

Οι αριθμοί του Ποσειδώνα

Μέση απόσταση από τον Ήλιο: 4.498.396.441 km
(30,07 φορές η μέση απόσταση της Γης από τον Ήλιο)

Μέση διάμετρος: 49.244 km
(3,86 φορές η μέση διάμετρος της Γης)

Κλίση άξονα: 28,3°  

Περίοδος περιστροφής: 16,10 ώρες Γης

Περίοδος περιφοράς: 164,79 έτη Γης

Δορυφόροι: 16  

Δακτύλιοι: ΝΑΙ

Τρισδιάστατο μοντέλο του Ποσειδώνα από τη NASA

Astronio: Ο πλανήτης των ισχυρότερων ανέμων

Το ηλιακό μας σύστημα 1. Ο Ήλιος 2. Οι πλανήτες  ·    Πλανήτης Ερμής  ·    Πλανήτης Αφροδίτη  ·    Πλανήτης Γη  ·    Πλανήτης Άρης 3. Η Ζώνη των Αστεροειδών  ·    Πλανήτης Δίας  ·    Πλανήτης Κρόνος  ·    Πλανήτης Ουρανός  ·    Πλανήτης Ποσειδώνας 4. Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: science.nasa.gov, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: w.solarsystemscope.com, fineartamerica.com
ΚΛΙΣΗ ΑΞΟΝΑ ΠΛΑΝΗΤΩΝ: jpl.nasa.gov
ΠΙΝΑΚΑΣ: solarsystem.nasa.gov, ssd.jpl.nasa.gov

Πλανήτης Ουρανός

Όπως και οι άλλοι αέριοι γίγαντες, ο Ουρανός (Uranus) δεν έχει στερεή επιφάνεια. Αυτό που βλέπουμε είναι μεγάλες ποσότητες αερίων, κυρίως υδρογόνο και ήλιο. Κάτω από αυτά υπάρχει ένα παχύ στρώμα καυτού και πυκνού νερού και αμμωνίας, αλλά και ένας μικρός βραχώδης πυρήνας.

Ο Ουρανός

Στα αέρια περιλαμβάνεται και μικρή ποσότητα μεθανίου, η οποία δίνει στον πλανήτη το χαρακτηριστικό του χρώμα.

Ουρανός και Γη

Ιδιόρρυθμη περιφορά

Ο Ουρανός περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του σε 17 γήινες ώρες και ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο σε 84 γήινα χρόνια.

Όμως, αντίθετα από τους άλλους πλανήτες, ο ισημερινός είναι σχεδόν κάθετος στην τροχιά του. Έτσι, περιφέρεται στο πλάι, σαν να κυλάει, με τον ένα πόλο στραμμένο πάντα προς τον Ήλιο.

Αυτό οφείλεται στη μεγάλη κλίση του άξονά του, κάτι που ίσως είναι αποτέλεσμα σύγκρουσης με κάποιο μεγάλο σώμα κατά την πρώιμη ιστορία του ηλιακού μας συστήματος.

❮ ❯

Ο Ουρανός έχει μερικούς λεπτούς δακτυλίους γύρω από τον ισημερινό και 28 μικρούς δορυφόρους (μικρότερους από τη Σελήνη).

Οι αριθμοί του Ουρανού

Μέση απόσταση από τον Ήλιο: 2.870.658.186 km
(19,19 φορές η μέση απόσταση της Γης από τον Ήλιο)

Μέση διάμετρος: 50.724 km
(3,98 φορές η μέση διάμετρος της Γης)

Κλίση άξονα: 97,8°  

Περίοδος περιστροφής: 17,23 ώρες Γης

Περίοδος περιφοράς: 84,02 έτη Γης

Δορυφόροι: 28  

Δακτύλιοι: ΝΑΙ

Τρισδιάστατο μοντέλο του Ουρανού από τη NASA

Astronio: Ο αινιγματικός πλανήτης Ουρανός

Το ηλιακό μας σύστημα 1. Ο Ήλιος 2. Οι πλανήτες  ·    Πλανήτης Ερμής  ·    Πλανήτης Αφροδίτη  ·    Πλανήτης Γη  ·    Πλανήτης Άρης 3. Η Ζώνη των Αστεροειδών  ·    Πλανήτης Δίας  ·    Πλανήτης Κρόνος  ·    Πλανήτης Ουρανός  ·    Πλανήτης Ποσειδώνας 4. Τα μεταποσειδώνια αντικείμενα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: science.nasa.gov, el.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: w.solarsystemscope.com (1), fineartamerica.com (2), nasajpledu@youtube (3-4)
ΚΛΙΣΗ ΑΞΟΝΑ ΠΛΑΝΗΤΩΝ: jpl.nasa.gov
ΠΙΝΑΚΑΣ: solarsystem.nasa.gov, ssd.jpl.nasa.gov