Το ρήμα «έχω»

Ελλειπτικό και βοηθητικό!

Το «έχω» είναι ελλειπτικό ρήμα. Συναντάται μόνο στους συνεχείς χρόνους (και εγκλίσεις) και δεν έχει αοριστικό θέμα.

Επιπλέον, ο παρατατικός του —που χρησιμοποιείται και στη θέση του αορίστου— σχηματίζεται με την αρχαία αύξηση «ει-»:

Ενεστώτας

έχω
έχεις
έχει

έχουμε
έχετε
έχουν*

Παρατατικός

είχα
είχες
είχε

είχαμε
είχατε
είχαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα έχω

* Εναλλακτικοί τύποι: έχουνε, είχανε

Το «έχω», όμως, είναι και βοηθητικό ρήμα. Με τη βοήθειά του φτιάχνονται οι τρεις συντελεσμένοι χρόνοι:

❮ ❯

Τα σύνθετα του «έχω»

1 Τα περισσότερα σύνθετα είναι και αυτά ελλειπτικά:

εξέχω (προεξέχω)

• εξείχα (προεξείχα)
• θα εξέχω (θα προεξέχω)

κατέχω

• κατείχα
• θα κατέχω

περιέχω (εμπεριέχω)

• περιείχα (εμπεριείχα)
• θα περιέχω (θα εμπεριέχω)

υπερέχω

• υπερείχα
• θα υπερέχω

προέχει

• προείχε
• θα προέχει

2 Μερικά έχουν και αοριστικό θέμα (από τον αρχαίο αόριστο «έσχον, έσχες, έσχε»), αλλά ο αόριστός τους είναι δύσχρηστος και αναπληρώνεται από τον παρατατικό.

Λίγη προσοχή, ωστόσο, χρειάζεται στον απλό μέλλοντα και στους συντελεσμένους χρόνους:

μετέχω

• μετείχα
• θα μετέχω, θα μετάσχω
• έχω μετάσχει

συμμετέχω

• συμμετείχα
• θα συμμετέχω, θα συμμετάσχω
• έχω συμμετάσχει

παρέχω

• παρείχα
• θα παρέχω, θα παράσχω
• έχω παράσχει

απέχω

• απείχα
• θα απέχω, θα απόσχω
• έχω απόσχει

Ο αρχαίος αόριστος του «έχω» έχει επιβιώσει και στη λόγια φράση «πόθεν έσχες» (= από πού απέκτησες, ενν. την περιουσία σου).

3 Τέλος, υπάρχουν και δύο σύνθετα που έχουν προσαρμοστεί στη σύγχρονη γλώσσα μας και σχηματίζουν όλους τους χρόνους κανονικά:

αντέχω

• άντεχα, άντεξα
• θα αντέχω, θα αντέξω
• έχω αντέξει

προσέχω

• πρόσεχα, πρόσεξα
• θα προσέχω, θα προσέξω
• έχω προσέξει

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1-3), healthweb.gr (4)