Ελλειπτικό και βοηθητικό!
Το «έχω» είναι ελλειπτικό ρήμα. Συναντάται μόνο στους συνεχείς χρόνους (και εγκλίσεις) και δεν έχει αοριστικό θέμα.
Επιπλέον, ο παρατατικός του —που χρησιμοποιείται και στη θέση του αορίστου— σχηματίζεται με την αρχαία αύξηση «ει-»:
Ενεστώτας
έχεις
έχει
έχετε
έχουν*
Παρατατικός
είχες
είχε
είχατε
είχαν*
Συνεχής μέλλοντας
* Εναλλακτικοί τύποι: έχουνε, είχανε
Το «έχω», όμως, είναι και βοηθητικό ρήμα. Με τη βοήθειά του φτιάχνονται οι τρεις συντελεσμένοι χρόνοι:
Τα σύνθετα του «έχω»
1 Τα περισσότερα σύνθετα είναι και αυτά ελλειπτικά:
εξέχω (προεξέχω)
κατέχω
περιέχω (εμπεριέχω)
υπερέχω
- εξείχα (προεξείχα)
- θα εξέχω (θα προεξέχω)
- κατείχα
- θα κατέχω
- περιείχα (εμπεριείχα)
- θα περιέχω (θα εμπεριέχω)
- υπερείχα
- θα υπερέχω
προέχει
- προείχε
- θα προέχει
2 Μερικά έχουν και αοριστικό θέμα (από τον αρχαίο αόριστο «έσχον, έσχες, έσχε»), αλλά ο αόριστός τους είναι δύσχρηστος και αναπληρώνεται από τον παρατατικό.
Λίγη προσοχή, ωστόσο, χρειάζεται στον απλό μέλλοντα και στους συντελεσμένους χρόνους:
μετέχω
συμμετέχω
παρέχω
απέχω
- μετείχα
- θα μετέχω, θα μετάσχω
- έχω μετάσχει
- συμμετείχα
- θα συμμετέχω, θα συμμετάσχω
- έχω συμμετάσχει
- παρείχα
- θα παρέχω, θα παράσχω
- έχω παράσχει
- απείχα
- θα απέχω, θα απόσχω
- έχω απόσχει
Ο αρχαίος αόριστος του «έχω» έχει επιβιώσει και στη λόγια φράση «πόθεν έσχες» (= από πού απέκτησες, ενν. την περιουσία σου).
3 Τέλος, υπάρχουν και δύο σύνθετα που έχουν προσαρμοστεί στη σύγχρονη γλώσσα μας και σχηματίζουν όλους τους χρόνους κανονικά:
αντέχω
προσέχω
- άντεχα, άντεξα
- θα αντέχω, θα αντέξω
- έχω αντέξει
- πρόσεχα, πρόσεξα
- θα προσέχω, θα προσέξω
- έχω προσέξει
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1-3), healthweb.gr (4)
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1-3), healthweb.gr (4)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου