Αντιμέτωπη με μια μεγάλη έκπληξη βρέθηκε ομάδα επιστημόνων μετά την ανακάλυψη ενός παγωμένου αλόγου ηλικίας 42.000 ετών στη Σιβηρία, καθώς το τέλεια διατηρημένο κουφάρι του ζώου περιείχε το αίμα και τα σωματικά υγρά του.
«Λάβαμε δείγματα υγρού αίματος από καρδιακά αγγεία. Το άλογο είχε διατηρηθεί σε υγρή μορφή επί 42.000 χρόνια χάρη στις ευνοϊκές συνθήκες του περιβάλλοντος και το μόνιμα παγωμένο υπέδαφος», είπε ο δρ Σεμιόν Γκριγκόριεφ, επικεφαλής του Μουσείου Μαμούθ του Βορειο-Ανατολικού Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου στο Γιακούτσκ της Σιβηρίας. «Μπορούμε να πούμε, τώρα, ότι είναι το καλύτερα διατηρημένο ζώο της Εποχής των Παγετώνων που βρέθηκε ποτέ στον κόσμο», πρόσθεσε.
Είναι η δεύτερη φορά που ανακαλύπτεται ζώο της Εποχής των Παγετώνων να περιέχει υγρό αίμα. Το 2018 η ίδια επιστημονική ομάδα είχε εξαγάγει υγρό αίμα από αγγεία της καρδιάς ενός μαμούθ ηλικίας 32.000 ετών.
Το αίμα από το νεαρό άλογο είναι κατά περίπου 10.000 χρόνια παλαιότερο, το αρχαιότερο που βρέθηκε ποτέ, ενώ οι επιστήμονες μπόρεσαν να εξαγάγουν και ούρα από την ουροδόχο κύστη του. Το ζώο εκτιμάται ότι είχε βουλιάξει και πνιγεί μέσα σε λάσπη, η οποία πάγωσε γρήγορα, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για τη μακρόχρονη διατήρησή του.
Οι ερευνητές θα ήθελαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα σωματικά υγρά για να κλωνοποιήσουν το εν λόγω αρχαίο είδος αλόγου, όπως ανάλογα σχέδια υπάρχουν και για «νεκρανάσταση» του μαμούθ. Αυτό όμως δεν είναι καθόλου εύκολο, αν όχι αδύνατο, δεδομένου ότι τα ερυθροκύτταρα του αίματος —αντίθετα με τα κύτταρα των μυών και των εσωτερικών οργάνων— δεν περιέχουν πυρήνα με DNA.
Το νεαρό άλογο βρέθηκε πέρσι στον κρατήρα Μπαταγκάικα της ανατολικής Σιβηρίας. Όταν πέθανε ήταν ηλικίας μόνο δύο μηνών και είχε ύψος σχεδόν ένα μέτρο. Η κλωνοποίησή του, κατά τους ερευνητές, θα μπορούσε να επιχειρηθεί στο μέλλον με τη χρήση ενός σύγχρονου αλόγου ως παρένθετης μητέρας, όπως κάτι ανάλογο θα μπορούσε να κάνει ένας θηλυκός ελέφαντας για το μαμούθ.
Καθαρισμός του βυθού στο λιμάνι του νησιού και προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών
ΕΙΔΗΣΕΙΣ – Νοέμβριος 2018
Του Γιώργου Λιάλιου
Δημοσιογράφος
Το θέαμα είναι αποκαρδιωτικό. Οι δώδεκα δύτες που βρίσκονται μέσα στο νερό βγάζουν κάθε τόσο στην επιφάνεια και κάτι καινούργιο: δεκάδες λάστιχα, κομμάτια σωλήνων, αντλίες, ποτήρια, μπουκάλια, παπούτσια, καρέκλες, τραπέζια, καρότσια σουπερμάρκετ, τεράστια κομμάτια πλαστικών δαπέδων, νιπτήρες, ηλεκτρικά σίδερα, κασετόφωνα, μπετόνια, αντλίες.
Όλα μοιάζουν σαν να έχουν βγει από ναυάγιο, καθώς έχουν καλυφθεί με ένα γκρι στρώμα μικροοργανισμών που έχει «σβήσει» τις γωνίες τους. Κάποιες ηλεκτρικές συσκευές ή σιδερένια σκεύη, ξεκάθαρα αντικείμενα προηγουμένων δεκαετιών, «μαρτυρούν» τον χρόνο παραμονής τους στον βυθό.
Μόνο που δεν έχουν βγει από κάποιο ναυάγιο, ούτε καν από μεγάλο βάθος. Ο δύτες βουτούν σε απόσταση μόλις μερικών μέτρων από την προκυμαία στην περιοχή Πούντα, στην άκρη του παραλιακού οικισμού του Πόρου.
Αντικείμενα ενός «υποβρύχιου» πολιτισμού
Με την εξαίρεση ενός γιγάντιου λάστιχου από τρακτέρ, που χρειάστηκε δύο δύτες για να ανασυρθεί και άλλους τρεις από την προκυμαία για να βγει από τη θάλασσα, αυτό που κουράζει περισσότερο τους δύτες είναι τα δίχτυα. Σαν μπλεγμένα κουβάρια, μπερδεύονται με άλλα σκουπίδια και πέτρες και μετατρέπονται σε τεράστιες ρυπαρές μάζες χωρίς αρχή και τέλος.
Για να ανασυρθούν από αυτό το μικρό βάθος, οι δύτες προσπαθούν να τα δέσουν με ένα σκοινί και μετά βοηθούν από τη θάλασσα, καθώς οι εθελοντές τραβούν από τη στεριά. Στο τελευταίο δίχτυ δύο εθελόντριες ανακαλύπτουν μπλεγμένα κομμάτια ενός ποδηλάτου: τη σέλα, κομμάτια του σκελετού και των φτερών. Ιδρώνουν για να το φέρουν στην ξηρά. Πίσω τους οι ντόπιοι απολαμβάνουν τον καφέ τους.
Ο καθαρισμός του πυθμένα τμήματος του λιμανιού του Πόρου διοργανώθηκε το προηγούμενο Σαββατοκύριακο από την Aegean Rebreath (με χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Λασκαρίδη και τη συνεργασία της Helmepa και του δήμου), μια ομάδα εθελοντών δυτών και λοιπών φίλων.
Μεθοδική δουλειά εθελοντών για να καθαρίσει η ενάλια χωματερή
Η ομάδα ιδρύθηκε πριν από δύο χρόνια «με σκοπό να πραγματοποιεί δράσεις καθαρισμού στην ακτή και στον βυθό, την ενημέρωση του πληθυσμού, την εκπαίδευση των δήμων αλλά και της τοπικής κοινωνίας», όπως εξηγεί ο επικεφαλής της Γιώργος Σαρελάκος. Μαζί τους έδρασε ομάδα δυτών από το νησί που βλέπει καθημερινά το πρόβλημα και το γνωρίζει.
Σκουπίδια δεκαετιών
«Αυτή η πλευρά του λιμανιού λειτουργεί πολλά χρόνια και έτσι μπορείς να δεις από κιούπια και παλιά τηγάνια, που να είναι και 50 και 60 χρονών, έως και τα σημερινά, τα ποτήρια και όλα αυτά που ρίχνονται σε καθημερινή βάση το καλοκαίρι λόγω τουρισμού», εξηγεί ο Φιλάρετος Σκουρελάκος, επαγγελματίας δύτης και ιδιοκτήτης σχολής στον Πόρο.
«Είναι εμφανές ότι τα μπουκάλια, τα “τσιγκάκια” από κοκακόλες και τα ποτήρια είναι από τα τουριστικά σκάφη ή από τα μπαρ στην παραλία, όπου πίνει κάποιος το ποτό του και... το πετάει μέσα στη θάλασσα». Τα δεκάδες λάστιχα αυτοκινήτων «είναι από παλιά, που δεν υπήρχαν τα πλαστικά μπαλόνια που βάζουν στον μώλο για να μην ακουμπούν τα σκάφη».
Αμέτρητα λάστιχα βρίσκονταν στον βυθό
Ο καθαρισμός έγινε στο πρώτο, επιφανειακό «στρώμα», κάτω από το οποίο βρίσκονται και άλλα σκουπίδια. Τα «τρόπαια» έμειναν απλωμένα εκεί μέχρι το μεσημέρι, καταγράφηκαν και συλλέχθηκαν σε σακούλες. Κανένας δεν έδειξε να συγκινείται ιδιαίτερα, εκτός από 2-3 περαστικούς που κοντοστάθηκαν. Οι ντόπιοι ψαράδες έδειχναν να εκνευρίζονται, θεωρώντας ότι οι δύτες τούς «στοχοποιούν» για τη ρύπανση.
Βρέθηκε ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς...
Ο βυθός ανασαίνει ξανά
Την επόμενη ημέρα οι δύτες κατευθύνονται σε έναν κόλπο λίγο έξω από την πόλη του Πόρου. Στόχος είναι η ανέλκυση «διχτυών φαντασμάτων» που έχουν χαθεί και απομείνει στον βυθό και η αναζήτηση νέων σε έναν παρακείμενο ύφαλο.
Είναι μια δύσκολη επιχείρηση. «Απαιτεί συγκεκριμένη τεχνογνωσία και εμπειρία, γιατί ενέχει και ζητήματα ασφάλειας. Θέλει συγκεκριμένη προετοιμασία και εξειδικευμένα άτομα», εξηγεί ο κ. Σαρελάκος.
«Τα δίχτυα είναι περίπου το 10% των θαλάσσιων απορριμμάτων. Δημιουργούν σημαντικά προβλήματα για τρεις λόγους. Πρώτον, παγιδεύουν θαλάσσια ζωή. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ψαράδες λένε πως τα δίχτυα στον βυθό συνεχίζουν να ψαρεύουν για πάντα. Δεύτερον, γιατί δημιουργούνται ζητήματα ασφαλείας για τους λουόμενους και τα σκάφη. Και τρίτον, γιατί καταστρέφουν τη γεωμορφολογία του θαλάσσιου πυθμένα.
»Όταν γίνεται ανέλκυση του διχτυού, είναι σαν να ξαναζωντανεύει ο βυθός· μαζεύονται ψάρια γύρω γύρω για να φάνε τα υπολείμματα που βρίσκονται τόσο καιρό παγιδευμένα στα δίχτυα. Είναι σαν να ξανανασαίνει ο βυθός».
Όλα όσα συλλέχθηκαν στη διήμερη επιχείρηση της Aegean Rebreath εκτέθηκαν σε μια άκρη του λιμανιού με σκοπό να ευαισθητοποιήσουν ντόπιους και επισκέπτες. «Δεν πρέπει να κρύβουμε το πρόβλημα. Άλλωστε, αυτή είναι η κατάσταση σε όλα τα λιμάνια», λέει ο δήμαρχος Πόρου Γιάννης Δημητριάδης που συμμετείχε ως δύτης στον καθαρισμό.
Όπως υποστηρίζει, τα σκουπίδια που καταλήγουν στη θάλασσα από τη χρήση του λιμανιού και την τουριστική δραστηριότητα της προκυμαίας είναι μέρος μόνο της θαλάσσιας ρύπανσης στο νησί. Από τη μια πλευρά, υποστηρίζει, ο Πόρος έχει σοβαρό θέμα με τις ιχθυοκαλλιέργειες. «Δεν υπάρχει πιο επιβαρυμένος βυθός, ούτε καν στα λιμάνια, σε σχέση με τα ιχθυοτροφεία», επισημαίνει.
Εισαγόμενα σκουπίδια
«Το άλλο μεγάλο πρόβλημα, που έχουν και άλλα νησιά, είναι ότι μέσω των ρευμάτων καταλήγουν εδώ πάρα πολλά πλαστικά και σκουπίδια που δεν είναι δικά μας. Στον Πόρο, σε κάποιες ακτές που είναι βόρειες και “κοιτάζουν” την Αθήνα, έρχονται και συσσωρεύονται απορρίμματα».
Όπως εξηγεί, η συλλογή τους είναι εξαιρετικά δύσκολη και επιβαρύνει οικονομικά τον δήμο, που ουσιαστικά δεν ευθύνεται. «Απελπιζόμαστε και πηγαίνουμε κι εκεί και κάνουμε καθαρισμούς μια δυο φορές τον χρόνο, αλλά ό,τι και να κάνεις ύστερα από μια δυο βδομάδες είναι στην ίδια κατάσταση».
Την αγαπημένη από όλους έκφραση στα πρόσωπα των σκύλων, που συνδυάζει απορία και παράπονο, αποκρυπτογράφησαν Αμερικανοί επιστήμονες, σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας New York Times. Οι σκύλοι —σε αντίθεση με τους λύκους— είναι ικανοί να κάνουν τη χαριτωμένη αυτή γκριμάτσα χάρη σε μυς πάνω από τα μάτια.
Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν με τους σκύλους χάρη στις εκφράσεις του προσώπου ενδιαφέρει πολύ τους επιστήμονες. Η ανατόμος Αν Μπάροους του Πανεπιστημίου Ντιουκέν του Πίτσμπουργκ (ΗΠΑ) μελέτησε τις εκφράσεις προσώπου των χιμπατζήδων. Από κοινού με άλλους ερευνητές η Μπάροους μελέτησε και τις εκφράσεις πολλών οικόσιτων ζώων.
Η έρευνα ξεκίνησε με άλογα και γάτες. Τα άλογα είναι ικανά να κάνουν γκριμάτσες όπως οι σκύλοι, ενώ οι γάτες δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. «Οι γάτες δεν κινούν καθόλου το πρόσωπό τους», ανέφερε η μελέτη. Οι ερευνητές, όμως, δεν μπόρεσαν να εξηγήσουν πώς οι γάτες είναι ικανές να εκφράσουν προηγμένα συναισθήματα, όπως αμφιβολία, καχυποψία, περιφρόνηση, βαθιά ικανοποίηση και μεγάλη πλήξη.
Οι σκύλοι, από την πλευρά τους, έχουν σαφείς και ευδιάκριτες εκφράσεις προσώπου. Έχουν γίνει ήδη μελέτες για τον τρόπο με τον οποίο σκύλοι κοιτούν τους ιδιοκτήτες τους όταν αδυνατούν να επιλύσουν κάποιο πρόβλημα, ενώ άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι οι σκύλοι προς υιοθεσία είναι ικανοί να παριστάνουν τους απροστάτευτους και ευάλωτους για να αποκτήσουν την ποθητή θαλπωρή σε κάποιο σπίτι.
Με την ικανότητά τους να μιμούνται εκφράσεις προσώπου, όπως θλίψη, χαρά και ικανοποίηση, οι σκύλοι εξασφαλίζουν την προτίμηση των ανθρώπων
Η επιστημονική ομάδα εξέτασε τη συμπεριφορά σκύλων και λύκων, αποτυπώνοντάς τη σε βίντεο. Όπως αναμενόταν, οι σκύλοι «σήκωναν» τα φρύδια πιο συχνά απ’ ό,τι οι λύκοι. Παρότι οι λύκοι δε διαθέτουν τη συγκεκριμένη μυϊκή ομάδα, είναι ικανοί να εκφράσουν συναισθήματα με το πρόσωπό τους χάρη σε άλλες τέτοιες ομάδες μυών. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι άνθρωποι ευνόησαν υποσυνείδητα τον σκύλο έναντι του λύκου, χάρη στην ικανότητα του πρώτου να μιμείται ανθρώπινες εκφράσεις του προσώπου.
Ορισμένες ράτσες σκύλων, όπως το σιβηριανό χάσκι, δε διαθέτουν τη συγκεκριμένη μυϊκή ομάδα και άρα αυτοί οι σκύλοι είναι ανίκανοι να «σηκώνουν» τα φρύδια. Τo χάσκι είναι εξελικτικά πιο κοντά στον λύκο, ενώ η υιοθέτησή του από τον άνθρωπο πρέπει να οφείλεται στην ικανότητά του να σέρνει έλκηθρο και όχι στον ανθρωπομορφισμό του.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι ράτσες σκύλων που εξελίχθηκαν κοντά στον άνθρωπο και προσαρμόστηκαν σε ανθρώπινες δραστηριότητες όπως το κυνήγι έμαθαν τις «γκριμάτσες» για να επιβεβαιώνουν στον ιδιοκτήτη τους ότι αντιλήφθηκαν κάποιο παράγγελμα ή ότι βρίσκονται σε ετοιμότητα για την επόμενη επιθυμία του.
Πάνω στα βράχια έπεσε χθες τα ξημερώματα στη Βασιλική Λευκάδας το οχηματαγωγό πλοίο «Colossus», με αποτέλεσμα οι έντεκα οδηγοί αυτοκινήτων που επέβαιναν σε αυτό και το 20μελές πλήρωμα να ζήσουν στιγμές αγωνίας.
Το περιστατικό συνέβη περίπου στις 5 τα ξημερώματα. Το με σημαία Μάλτας φορτηγό-οχηματαγωγό πλοίο της Ναυτιλιακής Εταιρείας Λέσβου (ΝΕΛ) είχε αποπλεύσει στις 8 το βράδυ από την Κόρινθο με προορισμό την Ανκόνα της Ιταλίας. Μετέφερε 58 φορτηγά αυτοκίνητα και 11 οδηγούς.
Στην περιοχή έσπευσαν τρία πλωτά περιπολικά του Λιμενικού Σώματος, καθώς και το αλιευτικό «Νικόλαος».
Σύμφωνα με τον πλοίαρχο, από την προσάραξη το πλοίο υπέστη ρήγμα από την πλώρη προς την πρύμνη σε δύο στεγανά, ενώ δεν υπήρξε κανένας τραυματισμός, ούτε και θαλάσσια ρύπανση. Μέχρι χθες το βράδυ δεν είχε σημειωθεί εισροή υδάτων, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος βύθισης του πλοίου.
Οι έντεκα οδηγοί αποβιβάστηκαν με σωστική λέμβο στον λιμένα της Βασιλικής Λευκάδας και μεταφέρθηκαν σε ξενοδοχείο της πόλης. Στην περιοχή θα έφτανε χθες το βράδυ ρυμουλκό για να προσπαθήσει να αποκολλήσει το πλοίο από τα βράχια, όπως επίσης αντιρρυπαντικό πλοίο και δύτες για να διαπιστώσουν την έκταση των ρηγμάτων.
Κι όμως, υπάρχουν ιπτάμενα, ζωντανά ουράνια τόξα! Αυτό απέδειξε ο Κρίστιαν Σπένσερ, Αυστραλός φυσιοδίφης, φωτογράφος και κινηματογραφιστής, που τα τελευταία χρόνια ζει στα περίχωρα του Ρίο ντε Τζανέιρο κοντά στο εθνικό πάρκο Ιτατιαία της Βραζιλίας. Εκεί, μέσα σε ένα καταπράσινο περιβάλλον, περνάει τις ημέρες του φωτογραφίζοντας και βιντεοσκοπώντας την εγχώρια πανίδα.
Τα αποτελέσματα των προσπαθειών του είναι ομολογουμένως μαγευτικά. Μάλιστα, μια μέρα που απολάμβανε τον καφέ του στη βεράντα, ανακάλυψε κάτι εξαιρετικό: όταν το ηλιακό φως περνά μέσα από τα φτερά του μικρού πτηνού κολιμπρί, ενός μαύρου Ιακωβίνου, δημιουργείται ένα χρωματικό πρίσμα που μεταβάλλει τις φτερούγες του σε μικρά ιπτάμενα ουράνια τόξα.
Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που τα κολιμπρί γίνονται φωτογραφικά μοντέλα. Τα μικρά πουλιά είναι, μεταξύ άλλων, διάσημα για τη μεγάλη ταχύτητα με την οποία κινούν τα φτερά τους, αλλά και για την ταχύτητα με την οποία μετακινούνται από ένα σημείο σε ένα άλλο (πάνω από 54,72 χιλιόμετρα την ώρα!). Παράλληλα, το όμορφο, πολύχρωμο φτέρωμά τους τα έχει καταστήσει αγαπημένο θέμα των φωτογράφων που ασχολούνται με τη φύση.
Μετά τις πολυάριθμες φωτογραφίσεις των κολιμπρί ο Σπένσερ παρατήρησε πως όταν τα φωτογράφιζε με τον ήλιο να βρίσκεται πίσω τους, τα φτερά τους μεταβάλλονταν σε ένα πραγματικό ουράνιο τόξο.
Σήμερα αυτές οι εντυπωσιακές φωτογραφίες αποτελούν την εξαίσια φωτογραφική συλλογή «Winged Prisms» («Φτερωτά Πρίσματα»). Όπως εξηγεί ο καλλιτέχνης, δεν υπέστησαν καμία ψηφιακή επεξεργασία και αλλοίωση, και το αξιοθαύμαστο αποτέλεσμα οφείλεται απλά στη διάθλαση του φωτός μέσα από τις φτερούγες του πτηνού.
Ο πολυβραβευμένος φωτογράφος έχει ασχοληθεί και στο παρελθόν με αυτά τα απειροελάχιστων διαστάσεων πτηνά. Το 2011 βιντεοσκόπησε τις κινήσεις τους δημιουργώντας την ταινία «Ο χορός του χρόνου», η οποία απέσπασε δέκα τουλάχιστον διεθνή βραβεία.
Η συγκεκριμένη ταινία, άλλωστε, υπήρξε και αφορμή για να προσπαθήσει να απαθανατίσει το ίδιο φυσικό θαύμα, αλλά αυτή τη φορά με μόνο όπλο τη φωτογραφική του μηχανή.
Κολύμπησαν οκτώ χιλιόμετρα εν μέσω του τυφώνα «Ντόριαν» και κατάφεραν να σωθούν
ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Νοέμβριος 2019
Τρεις αγελάδες, οι οποίες από ένα νησί της Βόρειας Καρολίνας παρασύρθηκαν στη θάλασσα με το πέρασμα του τυφώνα «Ντόριαν», βρέθηκαν ζωντανές και καλά στην υγεία τους. Οι αγελάδες ανήκουν σε ένα κοπάδι από το νησί Τσένταρ αυτής της αμερικανικής πολιτείας, αλλά είχαν παρασυρθεί τον Σεπτέμβριο από ένα «μίνι τσουνάμι» που είχε προκαλέσει ο τυφώνας «Ντόριαν». Αξιωματούχοι του εθνικού πάρκου που εντόπισαν τα ζώα εκτιμούν ότι οι αγελάδες κολύμπησαν περίπου οκτώ χιλιόμετρα για να βγουν στη στεριά.
Τα ζώα θεωρούνταν από όλους νεκρά μέχρι τη στιγμή, περίπου έναν μήνα μετά τον τυφώνα, που το προσωπικό της παραλίας Κέιπ Λούκαουτ εντόπισε μία από τις αγελάδες να βόσκει αμέριμνη στο εθνικό πάρκο της νήσου Άουτερ Μπανκς. Πριν από δύο εβδομάδες εντοπίστηκαν και οι άλλες δύο αγελάδες. Οι Αρχές παρακολούθησαν τα ζώα άλλες δύο φορές προτού αποφασίσουν να επέμβουν. Τώρα η τοπική κοινωνία προσπαθεί να εκπονήσει ένα σχέδιο για να μεταφερθούν τα ζώα στα βοσκοτόπια τους, χωρίς βέβαια να χρειαστεί να κολυμπήσουν ξανά.
Είναι γνωστό πως οι αγελάδες είναι εξαιρετικά επιδέξιες κολυμβήτριες, αλλά προτιμούν τις μικρές αποστάσεις που δεν ξεπερνούν τις μερικές εκατοντάδες μέτρα. Το γεγονός ότι κατάφεραν να κολυμπήσουν περίπου οκτώ χιλιόμετρα, ενώ η περιοχή βρισκόταν εν μέσω τυφώνα, σίγουρα είναι ένα αξιομνημόνευτο κατόρθωμα.
Ο εκπρόσωπος Τύπου του εθνικού πάρκου τόνισε χθες ότι τα ζώα είναι πολύ τυχερά που δεν παρασύρθηκαν στα βάθη του Ατλαντικού Ωκεανού. «Οι αγελάδες και όλα τα άλογα παρασύρθηκαν όταν το νερό γύριζε πίσω στα ανοικτά. Κανείς δε γνωρίζει τι συνέβη και πώς σώθηκαν τα ζώα, αλλά σίγουρα αυτές οι αγελάδες έχουν μια συγκλονιστική ιστορία να διηγηθούν», συμπλήρωσε.
Ο τυφώνας «Ντόριαν» πέρασε στις αρχές Σεπτεμβρίου από το σύμπλεγμα νησιών Άουτερ Μπανκς της Βόρειας Καρολίνας συνοδευόμενος από ισχυρούς ανέμους και βροχοπτώσεις που προκάλεσαν πλημμύρες. Από εκεί μετακινήθηκε στις Μπαχάμες, όπου σκοτώθηκαν δεκάδες άνθρωποι.
Ομότιμος καθηγητής Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, πρώην πρόεδρος του διεθνούς οργανισμού Ανθρωπίνου Γονιδιώματος (HUGO)
Οι πιο δύσκολες ερωτήσεις είναι ίσως αυτές των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Τις προάλλες ένα από τα εγγόνια μου, έξι ετών, καθώς περπατούσαμε στο πάρκο με ρώτησε: «Πώς λέγανε τη μαμά σου, παππού;» Του είπα. Λίγα βήματα πιο πέρα μου είπε απλά, αλλά ήταν σαν να με χτυπούσε με δύναμη μια μπάλα στο πρόσωπο: «Και η μαμά της μαμάς σου; Και ποια ήταν η πιο παλιά μαμά;»
Η μητέρα μου Αλεξάνδρα... η μητέρα της Κωνσταντίνα... η μητέρα της... η μητέρα της... Ποιες ήταν όλες αυτές στη σειρά των μητέρων; Μα είναι δυνατόν να παρακολουθήσουμε τη μητρική γενεαλογία; Βεβαίως, και δείτε πώς:
1 Κάθε ένα από τα τρισεκατομμύρια κύτταρά μας έχει μέσα του οργανίδια που λέγονται μιτοχόνδρια και είναι αυτά που παράγουν την ενέργεια που χρειάζεται το κύτταρο.
2 Κάθε ένα από αυτά τα μιτοχόνδρια έχει μέσα του ένα μικρό κομμάτι DNA (ένα μικρούτσικο γονιδίωμα που θα το ονομάσουμε στη συνέχεια για συντομία ΜΤ-DNA) που είναι μόνο 16.569 νουκλεοτίδια (γράμματα).
Είναι εντυπωσιακό πως το ΜΤ-DNA του καθενός μας έρχεται από τη μητέρα, γιατί το σπέρμα του πατέρα δε δίνει το πατρικό ΜΤ-DNA στο ζυγωτό, το πρώτο κύτταρο της αρχής της ζωής μας.
Επομένως όλο το ΜΤ-DNA μου έρχεται από τη μητέρα μου Αλεξάνδρα, και όλο το ΜΤ-DNA της έρχεται από τη μητέρα της Κωνσταντίνα, και αυτής από τη μητέρα της· ώς το βάθος των αιώνων. Έτσι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ΜΤ-DNA για να παρακολουθήσουμε και να ανασκευάσουμε τη μητρική γενεαλογία.
* Γιατί το ΜΤ-DNA, όπως κάθε DNA, μεταλλάσσεται από γενιά σε γενιά και έτσι μπορούμε να διαβάσουμε το είδος, τη θέση και την ποσότητα της ποικιλομορφίας του ΜΤ-DNA, ώστε να αναπαράγουμε το γενεαλογικό δένδρο των μητέρων του κάθε ανθρώπου.
* Επίσης, γνωρίζοντας το ποσό των μεταλλαγών σε ορισμένο χρόνο, μπορούμε πάνω κάτω να καθορίσουμε τον χρόνο των κλαδιών του γενεαλογικού αυτού δένδρου.
Το δικό μου ΜΤ-DNA, για παράδειγμα, έχει μια τέτοια ποικιλομορφία που κατατάσσεται στον κλάδο J2b ο οποίος φτάνει σε μια γυναίκα προ-προ-προ-...-γιαγιά μου που έζησε περίπου 13.500 χρόνια πριν. Δηλαδή περίπου 540 γενιές πίσω. Στη γιορτή της μητέρας θα ήθελα πολύ να ευχαριστήσω τη γυναίκα αυτή —ας την ονομάσω Αυγή— και όλες τις μετέπειτα 540 μητέρες.
Πόσες από αυτές πέθαναν στη γέννα;
Πόσες έζησαν πάνω από 30 χρόνια;
Πόσες είχαν καθαρό νερό να πιουν;
Πόσες πέθαναν από πείνα ή λοιμώξεις;
Πόσες σκότωσαν για τα παιδιά τους;
Πόσες έλιωσαν στη δουλειά;
Πόσες δεν είδαν τα εγγόνια τους;
Πόσες έμαθαν να διαβάζουν;
Πόσες πίστευαν σε μύθους;
Πόσες αγαπήθηκαν;
Ας αφήσουμε τους συναισθηματισμούς και ας ψάξουμε ακόμη πιο βαθιά στο μητρικό γενεαλογικό μου δένδρο. Tο κλαδί J2b έρχεται από το κλαδί J2 (υπολογίζεται ότι άρχισε πριν από 28.000 χρόνια και ήρθε στην Ευρώπη πριν από 10.000 χρόνια, με την ανάπτυξη της γεωργίας), και αυτό από το κλαδί J (34.000 χρόνια), και αυτό από το κλαδί R (57.000 χρόνια), και αυτό από το κλαδί N (59.000 χρόνια), και αυτό από το κλαδί L3 (65.000 χρόνια), και αυτό από το κλαδί Λ, του οποίου η αρχή υπολογίζεται περίπου πριν από 180.000 χρόνια στην Αφρική.
Το εγγονάκι μου δεν έχει ακόμη την αίσθηση των χιλιάδων χρόνων (και επίσης δεν ξέρει πως οι λεπτομέρειες αυτού του εικονικού δένδρου μπορεί να αλλάξουν με τη συσσώρευση νέων δεδομένων). Όμως σε λίγα χρόνια θα καταλάβει τις βαθιές του ρίζες και θα αντιληφθεί πόσο κοντά χρονικά, σε σχέση με την ιστορία των μητέρων του, είναι το 1859 του Δαρβίνου, το 1623 του ηλιοκεντρικού του Γαλιλαίου, το 1450 της τυπογραφίας του Γουτεμβέργιου, το 441 π.Χ. της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή, το 800 π.Χ. της «Οδύσσειας» του Ομήρου, το 1754 π.Χ. του κώδικα του Χαμουραμπί.
Και οι πατέρες;
Ο πατέρας μου Μανώλης, και ο πατέρας του Στυλιανός, και ο πατέρας του... ο πατέρας του... Ποιοι ήταν όλοι αυτοί στη σειρά των πατέρων;
Πάλι το γονιδίωμα, που είναι ένα πολύτιμο βιβλίο ιστορίας, γιατί συγκεντρώνει και καταγράφει μεταλλαγές, θα μας βοηθήσει και στην αναζήτηση της πατρικής γενεαλογίας.
Στο γονιδίωμά μου έχω ένα μικρό χρωμόσωμα που το ονομάζουμε Y. Το κείμενό του είναι 57 εκατομμύρια νουκλεοτίδια (γράμματα) και υπάρχει μόνο στα κύτταρα των ανδρών, άρα το κληρονομούμε από τον πατέρα μας. Δηλαδή το δικό μου Y χρωμόσωμα το πήρα από τον πατέρα μου Μανώλη, και αυτός το πήρε από τον πατέρα του Στυλιανό, και αυτός από τον πατέρα του· ώς το βάθος των αιώνων. Έτσι, αν διαβάσουμε τις μεταλλαγές στο Y χρωμόσωμα μπορούμε με την ίδια λογική που είπαμε παραπάνω να παρακολουθήσουμε και να ανασκευάσουμε την πατρική γενεαλογία.
Το δικό μου Y χρωμόσωμα, για παράδειγμα, με την ποικιλομορφία που έχει κατατάσσεται στον κλάδο E-V13, ο οποίος φτάνει σε έναν άνδρα προ-προ-προ-...-παππού μου που έζησε περίπου 11.000 χρόνια πριν (περίπου 440 γενιές πίσω). Στη γιορτή του πατέρα θα ήθελα πολύ να ευχαριστήσω τον άνδρα αυτόν —ας τον ονομάσω Πρωτέα— και όλους τους μετέπειτα 440 πατέρες.
Πόσοι από αυτούς πέθαναν από εχθρική βία;
Πόσοι κατασπαράχθηκαν από ζώα;
Πόσοι άφησαν τα κόκαλά τους στην καλλιέργεια της γης;
Πόσοι δεν άντεξαν το κρύο;
Πόσοι ακρωτηριάστηκαν από ατυχήματα;
Πόσοι δεν ξεπέρασαν τα 30 χρόνια;
Πόσοι χάθηκαν στη θάλασσα;
Πόσοι πολέμησαν μάταιους πολέμους;
Πόσοι έζησαν σκλάβοι;
Πόσοι απόλαυσαν τη σοφία των γηρατειών;
Το εγγονάκι μου, βέβαια, και πάλι δεν έχει τη συναίσθηση των χρόνων και δεν μπορεί να αντιληφθεί χρονικά τον εμφύλιο του 1946, τη χαμένη μάχη στον Σαγγάριο το 1922, την πτώση της Πόλης το 1453, την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70, την πανωλεθρία των Αθηναίων στη Σικελία το 414 π.Χ., την πιθανή άλωση της Τροίας το 1200 π.Χ. Όλα αυτά δεν καλύπτουν παρά μόνο 3.000 χρόνια του πιο πρόσφατου πατρικού μου κλαδιού των 11.000 χρόνων.
Για να συμπληρώσουμε το γενεαλογικό δένδρο των πατέρων, το κλαδί E-V13 έρχεται από το κλαδί E-M78· υπολογίζεται ότι άρχισε πριν από 23.000 χρόνια από πατέρες που ήλθαν από την Αφρική και πέρασαν στην Ευρώπη τα τελευταία 5.000 χρόνια, αφού έζησαν στη Μέση Ανατολή πριν από 14.000 χρόνια. Αυτό ήρθε από το κλαδί E-M96 (73.000 χρόνια), και αυτό από το κλαδί DE-M145 (76.000 χρόνια), και αυτό από τον αρχέγονο κορμό Α που η αρχή του υπολογίζεται πριν από περίπου 270.000 χρόνια πάλι στην Αφρική.
Η μελέτη των γενεαλογικών δένδρων δείχνει την κοινή καταγωγή μας από την Αφρική, που είναι η κοιτίδα της ανθρωπότητας.
Μα περισσότερο από όλα, το αποκαλυπτικό και θαυμαστό αυτό βιβλίο της ιστορίας που λέγεται «ανθρώπινα γονιδιώματα» μάς αποκαλύπτει χωρίς αμφιβολία πως όλοι οι άνθρωποι στη Γη είμαστε μακρινοί συγγενείς! Και ότι οι διαφορές που μας χωρίζουν είναι περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες σαν τη γλώσσα, τις συνήθειες, τους κοινούς μύθους και την ιδιοκτησία της γης.
ΕΙΚΟΝΕΣ: now24.gr (1), thesun.co.uk (2,8), livescience.com (3), tanea.gr (4-5), naftemporiki.gr (6), offsite.com.cy (7)