Ήτα στον πληθυντικό!
Τα περισσότερα ουδέτερα σε -ος είναι παροξύτονα. Όλα, όμως, στη γενική του πληθυντικού
τονίζονται στη λήγουσα.
Μερικά δεν έχουν πληθυντικό, αλλά ακόμη και όταν έχουν, η γενική πτώση μπορεί να είναι δύσχρηστη ή να μη σχηματίζεται καν.
Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:
- άγχος, αίσχος, άλσος, Άργος
- βάθος, βάρος, βέλος, βρέφος
- γένος, δέος
- έθνος, είδος, έλος, έτος
- θάρρος, θέρος, θράσος
- κέρδος, κήτος, κράνος, κράτος
- λάθος, Λάος, λίπος
- μάκρος, μέλος, μέρος, μήκος
- πάθος, πάχος, πλάτος, πλήθος
- σκάφος, σκεύος, σμήνος, στήθος
- τείχος, τέλος, τεύχος
- ψεύδος, ψύχος
Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:
- αερο-σκάφος, πευκο-δάσος
- υπερ-κέρδος, ψευδο-κράτος
Τα λίγα προπαροξύτονα
Στα προπαροξύτονα ο
τόνος κατεβαίνει μία θέση στη γενική του ενικού αριθμού και στον πληθυντικό.
Στη
γενική του πληθυντικού, ωστόσο, ακολουθείται ο γενικός κανόνας και τονίζονται στη λήγουσα:
το
του
το
έδαφος
εδάφους
έδαφος
Έτσι κλίνονται τα ουδέτερα:
- ελατόδασος, έλεος
- κέλυφος, μέγεθος
- όνειδος, όφελος
- πέλαγος, στέλεχος, τέμενος
Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:
Δεύτερος πληθυντικός
Το
θάρρος, το
σκέλος και το
στήθος σχηματίζουν και έναν δεύτερο, πιο λαϊκό τύπο στον πληθυντικό:
- τα θάρρη – τα θάρρητα
- τα σκέλη – τα σκέλια
- τα στήθη – τα στήθια
Το
πάχος, μάλιστα, σχηματίζει δύο τέτοιους τύπους:
- τα πάχη – τα πάχια – τα πάχητα
Ειδικές περιπτώσεις
α) Το
άνθος, το
όρος και το
χείλος σχηματίζουν τη γενική του πληθυντικού με την κατάληξη «-έων»:
- τα άνθη → των ανθέων
(αλλά: ο ανθός → των ανθών)
- τα όρη → των ορέων
(αλλά: ο ορός → των ορών)
- τα χείλη → των χειλέων
(αλλά: το χείλι → των χειλιών)
β) Το
πέλαγος σχηματίζει και τον τύπο
πέλαγο:
- το πέλαγο, του πελάγου ή πέλαγου
- τα πέλαγα, των πελάγων
γ) Τα
στίφη (των εχθρών) και τα
Τέμπη έχουν μόνο πληθυντικό αριθμό.
δ) Τα οξύτονα σε -ος είναι ελάχιστα. Το
βιος (= περιουσία) είναι άκλιτο, ενώ το
γεγονός κλίνεται όπως τα ουδέτερα σε
-ως:
- το γεγονός, του γεγονότος
- τα γεγονότα, των γεγονότων
ΕΚΟΝΕΣ: gbrmpa.gov.au, ekefalonia.gr, store.playstation.com