Τα ρήματα σε -ομαι

Η ομάδα της Α΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα ρήματα της παθητικής φωνής. Έχουν δύο θέματα, ένα για τους συνεχείς χρόνους και ένα για τους απλούς και συντελεσμένους.

Κρύβεται

Σχηματισμός των χρόνων

Α. Συνεχείς χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα. Στους δύο μάλιστα που έχουν τις ίδιες καταλήξεις (ενεστώτα, συνεχή μέλλοντα) τα περισσότερα πρόσωπα λήγουν σε «-αι».

Ενεστώτας

ντύνομαι
ντύνεσαι
ντύνεται

ντυνόμαστε
ντύνεστε*
ντύνονται

Παρατατικός

ντυνόμουν*
ντυνόσουν*
ντυνόταν*

ντυνόμασταν
ντυνόσασταν
ντύνονταν*

Συνεχής μέλλοντας

θα ντύνομαι

* Εναλλακτικοί τύποι: ντυνόσαστε — ντυνόμουνα, ντυνόσουνα, ντυνότανε, ντυνόντουσαν

Β. Απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα. Στους συντελεσμένους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη. Επιπλέον:

Όλα τα «ηκ-» με τα οποία αρχίζουν οι καταλήξεις του αορίστου γράφονται με ήτα.

Ο απλός μέλλοντας ακολουθεί την κλίση των ρημάτων σε -ώ/-⁠είς.

Αόριστος

ντύθηκα
ντύθηκες
ντύθηκε

ντυθήκαμε
ντυθήκατε
ντύθηκαν*

Απλός μέλλοντας

θα ντυθώ
θα ντυθείς
θα ντυθεί

θα ντυθούμε
θα ντυθείτε
θα ντυθούν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω ντυθεί

* Εναλλακτικοί τύποι: ντυθήκανε (ντυθήκαν), θα ντυθούνε

Έτσι κλίνονται τα ρήματα σε -ω που σχηματίζουν παθητική φωνή:

• βάφομαι, δένομαι, ετοιμάζομαι
• κρύβομαι, μπλέκομαι, ξύνομαι
• παιδεύομαι, πιέζομαι, τυλίγομαι

Αλλά και τα περισσότερα αποθετικά:

• αγωνίζομαι, αισθάνομαι, αστειεύομαι
• γεύομαι, δέχομαι, διαπραγματεύομαι
• εμπιστεύομαι, εργάζομαι, ερωτεύομαι
• ισχυρίζομαι, ξεκαρδίζομαι, ονειρεύομαι
• παθιάζομαι, πορεύομαι, σκέφτομαι
• υποπτεύομαι, χειρίζομαι, χρειάζομαι

Εργάζεται

Ανώμαλο αοριστικό θέμα

Σε μερικά ρήματα το αοριστικό θέμα σχηματίζεται ανώμαλα και χρειάζεται προσοχή:

• βρίσκομαι
  βρέθηκα, θα βρεθώ, έχω βρεθεί
• χαίρομαι
  χάρηκα, θα χαρώ, έχω χαρεί

Άλλα ανώμαλα ρήματα:

• αναβάλλομαι, αφήνομαι, γίνομαι
• έρχομαι, εύχομαι, κάθομαι
• ντρέπομαι, υπόσχομαι, φαίνομαι

Ορισμένα, μάλιστα, έχουν και τις καταλήξεις της ενεργητικής φωνής:

• έγινα – θα γίνω
• ήρθα – θα έρθω

Οι άλλες εγκλίσεις

Όπως οι χρόνοι της οριστικής, έτσι και οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται από τα δύο θέματα των ρημάτων:

Υποτακτική

• Συνεχής: να ντύνομαι
• Απλή: να ντυθώ
• Συντελεσμένη: να έχω ντυθεί
• Άλλοι τύποι: να ντυνόμουν, να ντύθηκα, να είχα ντυθεί

Προστακτική

• Συνεχής: να ντύνεσαι, να ντύνεστε
• Απλή: ντύσου, ντυθείτε

Διαφοροποιήσεις

α) Τα συνηρημένα ρήματα πριν την κατάληξη «-ομαι» παίρνουν ένα γάμα για λόγους ευφωνίας:

• ακούω – ακούγομαι
• καίω – καίγομαι
• κλαίω – κλαίγομαι
• λέω – λέγομαι
• τρώω – τρώγομαι
• φυλάω – φυλάγομαι

αλλά:

• σπάω – σπάζομαι

Χαίρεται

β) Τα λόγια σύνθετα του σκέφτομαι/σκέφτηκα σχηματίζονται με τα παλαιότερα συμφωνικά συμπλέγματα «πτ» και «φθ»:

• επισκέπτομαι – επισκέφθηκα
• συσκέπτομαι – συσκέφθηκα

γ) Τα λόγια σύνθετα του έρχομαι/ήρθα σχηματίζουν τον αόριστο με το παλαιότερο συμφωνικό σύμπλεγμα «λθ»:

• επανέρχομαι – επανήλθα
• συνέρχομαι – συνήλθα

δ) Το θέτω στην παθητική φωνή γίνεται τίθεμαι και κλίνεται με τον δικό του τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει και στα σύνθετά του:

• εκθέτω – εκτίθεμαι
• μεταθέτω – μετατίθεμαι
• προσθέτω – προστίθεμαι

ε) Τέλος, μερικά ρήματα σχηματίζουν τον αόριστο με λόγιο τρόπο, έχουν δηλαδή στα περισσότερα πρόσωπα αρχαίες καταλήξεις, ενώ παίρνουν και αύξηση:

• εκπλήσσομαι – εξεπλάγην
• εμπλέκομαι – ενεπλάκην
• προάγομαι – προήχθην
• συλλαμβάνομαι → συνελήφθην

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: dissolve.com, blog.hannaservice.eu, tropeaka.com

Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο

Λίγα και καλά!

Μερικά ρήματα της Α΄ συζυγίας σχηματίζουν τον αόριστο της παθητικής φωνής με αύξηση και αρχαίες καταλήξεις, κάτι που μας ξενίζει ή και μας μπερδεύει:

• εμ-πλέκομαι → εν-επλάκην
• συλ-λαμβάνομαι → συν-ελήφθην
• εκ-πλήσσομαι → εξ-επλάγην
• προ-άγομαι → προ-ήχθην

Αυτές οι διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται στα πρόσωπα του ενικού αριθμού και στο γ΄ πληθυντικό:

εμπλέκομαι

εν-επλάκην
εν-επλάκης
εν-επλάκη

εμ-πλακήκαμε
εμ-πλακήκατε
εν-επλάκησαν

συλλαμβάνομαι

συν-ελήφθην
συν-ελήφθης
συν-ελήφθη

συλ-ληφθήκαμε
συλ-ληφθήκατε
συν-ελήφθησαν

εκπλήσσομαι

εξ-επλάγην
εξ-επλάγης
εξ-επλάγη

εκ-πλαγήκαμε
εκ-πλαγήκατε
εξ-επλάγησαν

προάγομαι

προ-ήχθην
προ-ήχθης
προ-ήχθη

προ-αχθήκαμε
προ-αχθήκατε
προ-ήχθησαν

Για τις αλλαγές που επιφέρει η εσωτερική αύξηση στις περισσότερες προθέσεις πατήστε εδώ.

Μετά τον αόριστο

Ο απλός μέλλοντας και οι συντελεσμένοι χρόνοι σχηματίζονται κανονικά, χωρίς την αύξηση του αορίστου:

εμπλέκομαι / ενεπλάκην

• θα εμπλακώ
• έχω εμπλακεί

συλλαμβάνομαι / συνελήφθην

• θα συλληφθώ
• έχω συλληφθεί

εκπλήσσομαι / εξεπλάγην

• θα εκπλαγώ
• έχω εκπλαγεί

προάγομαι / προήχθην

• θα προαχθώ
• έχω προαχθεί

Δεύτεροι τύποι

Σε κάποια ρήματα με σύγχρονο αόριστο αυτοί οι λόγιοι τύποι εμφανίζονται μόνο σε επίσημο περιβάλλον ή σε στερεότυπες εκφράσεις:

• Εξελέγη δήμαρχος για δεύτερη φορά.
  (εκλέχτηκε)
• Υπεβλήθη σε χειρουργική επέμβαση.
  (υποβλήθηκε)
• Το μήνυμα εστάλη.
  (στάλθηκε)

Παρόμοιες περιπτώσεις

Ο λόγιος αόριστος σε -ην/-ης συναντάται επίσης στα περισσότερα σύνθετα του «βαίνω», αλλά και σε ορισμένα αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι:

μεταβαίνω / μετέβην

• θα μεταβώ
• έχω μεταβεί

εκρήγνυμαι / εξερράγην

• θα εκραγώ
• έχω εκραγεί

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής, Νεοελληνική Γραμματική για Έλληνες και ξένους
ΕΙΚΟΝΕΣ: ertnews.gr, patrisnews.com

Τα ρήματα σε -ώ/-άς

Η πρώτη τάξη της Β΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα λιγότερα ρήματα της Β΄ συζυγίας. Το θέμα τους είναι ίδιο σε όλους τους χρόνους.

Κολυμπάει

Η ιδιομορφία αυτών των ρημάτων είναι ότι σχηματίζουν τους συνεχείς χρόνους με δύο ομάδες καταλήξεων.

Οι πρώτες συνηθίζονται στον γραπτό λόγο και γενικότερα σε περιστάσεις με επίσημο ύφος:

• αγαπώ, αγαπούσα, θα αγαπώ

Οι δεύτερες συνηθίζονται στον προφορικό λόγο και σε περιστάσεις με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος:

• αγαπάω, αγάπαγα, θα αγαπάω

Σχηματισμός των χρόνων

Α. Συνεχείς χρόνοι

Οι δύο συνεχείς χρόνοι (ενεστώτας, συνεχής μέλλοντας) έχουν τις ίδιες καταλήξεις:

Ενεστώτας

αγαπώ
αγαπάς
αγαπά

αγαπούμε
αγαπάτε
αγαπούν*

Παρατατικός

αγαπούσα
αγαπούσες
αγαπούσε

αγαπούσαμε
αγαπούσατε
αγαπούσαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα αγαπώ

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπούνε, αγαπούσανε

Ενεστώτας

αγαπάω
αγαπάς
αγαπάει

αγαπάμευ
αγαπάτε
αγαπάνε*

Παρατατικός

αγάπαγα
αγάπαγες
αγάπαγε

αγαπάγαμεα
αγαπάγατε
αγάπαγαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα αγαπάω

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπάν, αγαπάγανε (αγαπάγαν)

❮ ❯

Β. Απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Στους συντελεσμένους χρόνους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη.

Επιλέον, όλα τα «ησ-» με τα οποία αρχίζουν οι καταλήξεις γράφονται με ήτα:

Αόριστος

αγάπησα
αγάπησες
αγάπησε

αγαπήσαμε
αγαπήσατε
αγάπησαν*

Απλός μέλλοντας

θα αγαπήσω
θα αγαπήσεις
θα αγαπήσει

θα αγαπήσουμε
θα αγαπήσετε
θα αγαπήσουν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω αγαπήσει

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπήσανε (αγαπήσαν), θα αγαπήσουνε

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ρήματα:

• ακουμπώ, απαντώ, βοηθώ, γλεντώ
• ζητώ, κολυμπώ, κουνώ, κυνηγώ
• λιποθυμώ, μελετώ, μετρώ, μιλώ
• νικώ, ξεκινώ, ξενυχτώ, ξυπνώ
• παρατώ, περπατώ, πολεμώ, ρωτώ
• σταματώ, τολμώ, φιλώ, χαιρετώ

Αλλά και τα σύνθετα σε -κοπώ:

• γλεντοκοπώ, γρονθοκοπώ
• ιδροκοπώ, λαμποκοπώ
  (όμως: χρεοκοπώ/-είς)

Μιλάει

Ανώμαλες καταλήξεις

Σε μερικά ρήματα οι καταλήξεις των απλών και συντελεσμένων χρόνων δεν ξεκινούν με «ησ-» και χρειάζονται προσοχή:

• γελώ
  γέλασα, θα γελάσω, έχω γελάσει
• τραβώ
  τράβηξα, θα τραβήξω, έχω τραβήξει

Παρόμοια ρήματα:

• γερνώ (γέρασα), δρω, ξεχνώ, περνώ
• κοιτώ (κοίταξα), πετώ
• βαρώ (βάρεσα), πονώ, φορώ, χωρώ
• βουτώ (βούτηξα), ζουλώ, ρουφώ, φυσώ
• μεθώ (μέθυσα)

Οι άλλες εγκλίσεις

Οι χρόνοι είναι μορφές της οριστικής. Οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται με παρόμοιο τρόπο:

Υποτακτική

• Συνεχής: να αγαπώ/αγαπάω
• Απλή: να αγαπήσω
• Συντελεσμένη: να έχω αγαπήσει
• Άλλοι τύποι: να αγαπούσα/αγάπαγα, να αγάπησα, να είχα αγαπήσει

Προστακτική

• Συνεχής: αγάπα, αγαπάτε
• Απλή: αγάπησε, αγαπήστε

Χαιρετάει

Διαφοροποιήσεις

α) Ορισμένα ρήματα λόγιας προέλευσης δε σχηματίζουν τις δεύτερες καταλήξεις σε «-⁠άω» και «-αγα»:

• αγωνιώ, ανακλώ, αναρτώ
• αντικαθιστώ, ασφυκτιώ, αφορώ
• δρω, εκτιμώ, ερευνώ, προσδοκώ
• σιωπώ, φοιτώ, ωχριώ

β) Άλλα ρήματα ωστόσο, πιο λαϊκά, εμφανίζονται συχνότερα με αυτές τις δεύτερες καταλήξεις:

• βαράω, βρομάω, γρατζουνάω
• κοπανάω, λυσσάω, μουρμουράω
• πονάω, τσιγκλάω, φυσάω

γ) Μερικά λαϊκά ρήματα, επίσης, σχηματίζουν σύνθετα που ακολουθούν την κλίση της δεύτερης τάξης:

• κρατώ, κρατάς
  αλλά: επικρατώ, επικρατείς
• πονώ, πονάς
  αλλά: προπονώ, προπονείς
• φορώ, φοράς
  αλλά: πληροφορώ, πληροφορείς
• χωρώ, χωράς
  αλλά: υποχωρώ, υποχωρείς

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: swimmingworldmagazine.com, podilato98.blogspot.com (από el.wiktionary.org), freepik.com, forbes.com

Τα ρήματα σε -ώ/-είς

Η δεύτερη τάξη της Β΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα ρήματα της Β΄ συζυγίας. Το θέμα τους είναι ίδιο σε όλους τους χρόνους.

Προσπαθεί

Σχηματισμός των χρόνων

Α. Συνεχείς χρόνοι

Οι δύο συνεχείς χρόνοι (ενεστώτας, συνεχής μέλλοντας) έχουν τις ίδιες καταλήξεις:

Ενεστώτας

ενοχλώ
ενοχλείς
ενοχλεί

ενοχλούμε
ενοχλείτε
ενοχλούν*

Παρατατικός

ενοχλούσα
ενοχλούσες
ενοχλούσε

ενοχλούσαμε
ενοχλούσατε
ενοχλούσαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα ενοχλώ

* Εναλλακτικοί τύποι: ενοχλούνε, ενοχλούσανε

Β. Απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Στους συντελεσμένους χρόνους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη.

Επιλέον, όλα τα «ησ-» με τα οποία αρχίζουν οι καταλήξεις γράφονται με ήτα:

Αόριστος

ενόχλησα
ενόχλησες
ενόχλησε

ενοχλήσαμε
ενοχλήσατε
ενόχλησαν*

Απλός μέλλοντας

θα ενοχλήσω
θα ενοχλήσεις
θα ενοχλήσει

θα ενοχλήσουμε
θα ενοχλήσετε
θα ενοχλήσουν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω ενοχλήσει

* Εναλλακτικοί τύποι: ενοχλήσανε (ενοχλήσαν), θα ενοχλήσουνε

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ρήματα:

• ακολουθώ, απορώ, αργώ, διοικώ
• ευχαριστώ, ζω, ηρεμώ, ισορροπώ
• καλλιεργώ, κατηγορώ, μεσολαβώ
• ξεναγώ, προσπαθώ, στερώ, συμφωνώ
• τηρώ, τιμωρώ, φιλοξενώ, φλυαρώ
• χρεοκοπώ, ψυχαγωγώ, ωθώ, ωφελώ

Αλλά και τα σύνθετα που λήγουν σε:

• -γραφώ (ηχογραφώ, πλαστογραφώ)
• -δοτώ (τροφοδοτώ, χρηματοδοτώ)
• -δρομώ (λοξοδρομώ, ταχυδρομώ)
• -θετώ (τοποθετώ, υιοθετώ)
• -λογώ (μονολογώ, πληκτρολογώ)
• -ουργώ (δημιουργώ, λειτουργώ)
• -ποιώ (σταθεροποιώ, τακτοποιώ)
• -σκοπώ (βιντεοσκοπώ, κερδοσκοπώ)

Πληκτρολογεί

Ανώμαλες καταλήξεις

Σε μερικά ρήματα οι καταλήξεις των απλών και συντελεσμένων χρόνων δεν ξεκινούν με «ησ-» και χρειάζονται προσοχή:

• καλώ
  κάλεσα, θα καλέσω, έχω καλέσει
• μπορώ
  μπόρεσα, θα μπορέσω, έχω μπορέσει

Παρόμοια ρήματα:

• αποτελώ, αφαιρώ, διαρκώ
• εξαιρώ, επαινώ, προσκαλώ

Οι άλλες εγκλίσεις

Οι χρόνοι είναι μορφές της οριστικής. Οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται με παρόμοιο τρόπο:

Υποτακτική

• Συνεχής: να ενοχλώ
• Απλή: να ενοχλήσω
• Συντελεσμένη: να έχω ενοχλήσει
• Άλλοι τύποι: να ενοχλούσα, να ενόχλησα, να είχα ενοχλήσει

Προστακτική

• Συνεχής: (να ενοχλείς), ενοχλείτε
• Απλή: ενόχλησε, ενοχλήστε

Τακτοποιεί

Διαφοροποιήσεις

α) Ορισμένα λαϊκά ρήματα σε «-λογώ» έχουν μετακομίσει στην πρώτη τάξη και κλίνονται με τις καταλήξεις -ώ/-άς:

• τραβολογώ, τραβολογάς
• τσιμπολογώ, τσιμπολογάς
• χαζολογώ, χαζολογάς

β) Κάποια άλλα παραμένουν στη δεύτερη τάξη, αλλά... πετάγονται στην πρώτη μόνο σε περιστάσεις με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος:

• οδηγώ, οδηγείς, οδηγεί
• οδηγάω, οδηγάς, οδηγάει

Παρόμοια ρήματα:

• προχωρώ
• τηλεφωνώ
• τυραννώ

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: peekaboo.ke, experian.com, grangerwasteservices.com

Το ρήμα «έχω»

Ελλειπτικό και βοηθητικό!

Το «έχω» είναι ελλειπτικό ρήμα. Συναντάται μόνο στους συνεχείς χρόνους (και εγκλίσεις) και δεν έχει αοριστικό θέμα.

Επιπλέον, ο παρατατικός του —που χρησιμοποιείται και στη θέση του αορίστου— σχηματίζεται με την αρχαία αύξηση «ει-»:

Ενεστώτας

έχω
έχεις
έχει

έχουμε
έχετε
έχουν*

Παρατατικός

είχα
είχες
είχε

είχαμε
είχατε
είχαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα έχω

* Εναλλακτικοί τύποι: έχουνε, είχανε

Το «έχω», όμως, είναι και βοηθητικό ρήμα. Με τη βοήθειά του φτιάχνονται οι τρεις συντελεσμένοι χρόνοι:

❮ ❯

Τα σύνθετα του «έχω»

1 Τα περισσότερα σύνθετα είναι και αυτά ελλειπτικά:

εξέχω (προεξέχω)

• εξείχα (προεξείχα)
• θα εξέχω (θα προεξέχω)

κατέχω

• κατείχα
• θα κατέχω

περιέχω (εμπεριέχω)

• περιείχα (εμπεριείχα)
• θα περιέχω (θα εμπεριέχω)

υπερέχω

• υπερείχα
• θα υπερέχω

προέχει

• προείχε
• θα προέχει

2 Μερικά έχουν και αοριστικό θέμα (από τον αρχαίο αόριστο «έσχον, έσχες, έσχε»), αλλά ο αόριστός τους είναι δύσχρηστος και αναπληρώνεται από τον παρατατικό.

Λίγη προσοχή, ωστόσο, χρειάζεται στον απλό μέλλοντα και στους συντελεσμένους χρόνους:

μετέχω

• μετείχα
• θα μετέχω, θα μετάσχω
• έχω μετάσχει

συμμετέχω

• συμμετείχα
• θα συμμετέχω, θα συμμετάσχω
• έχω συμμετάσχει

παρέχω

• παρείχα
• θα παρέχω, θα παράσχω
• έχω παράσχει

απέχω

• απείχα
• θα απέχω, θα απόσχω
• έχω απόσχει

Ο αρχαίος αόριστος του «έχω» έχει επιβιώσει και στη λόγια φράση «πόθεν έσχες» (= από πού απέκτησες, ενν. την περιουσία σου).

3 Τέλος, υπάρχουν και δύο σύνθετα που έχουν προσαρμοστεί στη σύγχρονη γλώσσα μας και σχηματίζουν όλους τους χρόνους κανονικά:

αντέχω

• άντεχα, άντεξα
• θα αντέχω, θα αντέξω
• έχω αντέξει

προσέχω

• πρόσεχα, πρόσεξα
• θα προσέχω, θα προσέξω
• έχω προσέξει

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1-3), healthweb.gr (4)

Τα σύνθετα του «βαίνω»

Προσοχή στον αόριστο!

Το λόγιο ρήμα «βαίνω» μας έχει χαρίσει μερικά πολύ όμορφα και χρήσιμα ρήματα:

• επεμβαίνω, μεταβαίνω
• παραβαίνω, παρεμβαίνω
• προβαίνω, υπερβαίνω
• αποβαίνει, συμβαίνει

Το μόνο τους πρόβλημα είναι πως τα περισσότερα πρόσωπα του αορίστου σχηματίζονται με αρχαίες καταλήξεις, κάτι που μας ξενίζει ή και μας μπερδεύει.

Επίσης, χρειάζεται λίγη προσοχή ο τόνος του απλού μέλλοντα και των συντελεσμένων χρόνων.

Σχηματισμός των χρόνων

1 Στους συνεχείς χρόνους δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, πέρα από τις συνηθισμένες μικροαλλαγές που προκαλεί η εσωτερική αύξηση του παρατατικού:

Ενεστώτας

μετα-βαίνω
μετα-βαίνεις
μετα-βαίνει

μετα-βαίνουμε
μετα-βαίνετε
μετα-βαίνουν

Παρατατικός

μετ-έβαινα
μετ-έβαινες
μετ-έβαινε

μετα-βαίναμε
μετα-βαίνατε
μετ-έβαιναν

Συνεχής μέλλοντας

θα μετα-βαίνω

2 Στον αόριστο χρειάζονται προσοχή τα πρόσωπα που παίρνουν αύξηση, γιατί οι καταλήξεις τους προέρχονται από τα αρχαία ελληνικά:

μεταβαίνω

μετ-έβην
μετ-έβης
μετ-έβη

μετα-βήκαμε
μετα-βήκατε
μετ-έβησαν

παραβαίνω

παρ-έβην
παρ-έβης
παρ-έβη

παρα-βήκαμε
παρα-βήκατε
παρ-έβησαν

προβαίνω

προ-έβην
προ-έβης
προ-έβη

προ-βήκαμε
προ-βήκατε
προ-έβησαν

υπερβαίνω

υπερ-έβην
υπερ-έβης
υπερ-έβη

υπερ-βήκαμε
υπερ-βήκατε
υπερ-έβησαν

αποβαίνει

—
—
απ-έβη

—
—
απ-έβησαν

συμβαίνει

—
—
συν-έβη

—
—
συν-έβησαν

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται και τα ρήματα που έχουν δύο προθέσεις:

επεμβαίνω

επεν-έβην
επεν-έβης
επεν-έβη

επεμ-βήκαμε
επεμ-βήκατε
επεν-έβησαν

παρεμβαίνω

παρεν-έβην
παρεν-έβης
παρεν-έβη

παρεμ-βήκαμε
παρεμ-βήκατε
παρεν-έβησαν

3 Στον απλό μέλλοντα και στους συντελεσμένους χρόνους ο τόνος κατεβαίνει στη λήγουσα:

μεταβαίνω / μετέβην

• θα μεταβώ
• έχω μεταβεί

παραβαίνω / παρέβην

• θα παραβώ
• έχω παραβεί

προβαίνω / προέβην

• θα προβώ
• έχω προβεί

υπερβαίνω / υπερέβην

• θα υπερβώ
• έχω υπερβεί

αποβαίνει / απέβη

• θα αποβεί
• έχει αποβεί

συμβαίνει / συνέβη

• θα συμβεί
• έχει συμβεί

Τα ρήματα, όμως, που έχουν δύο προθέσεις συνήθως κρατούν τον τόνο στην παραλήγουσα:

επεμβαίνω / επενέβην

• θα επέμβω
• έχω επέμβει

παρεμβαίνω / παρενέβην

• θα παρέμβω
• έχω παρέμβει

Εύκολες εξαιρέσεις

Τρία σύνθετα του «-βαίνω» έχουν προσαρμοστεί στη γλώσσα μας και σχηματίζουν τον αόριστο με τις σύγχρονες καταλήξεις:

ανεβαίνω (αρχαία ελληνικά: αναβαίνω)

• ανέβηκα
• θα ανέβω – θα ανεβώ
• έχω ανέβει – έχω ανεβεί

κατεβαίνω (αρχαία ελληνικά: καταβαίνω)

• κατέβηκα
• θα κατέβω – θα κατεβώ
• έχω κατέβει – έχω κατεβεί

διαβαίνω

• διάβηκα
• θα διαβώ
• έχω διαβεί

Και κάτι ακόμη

Μερικά ρήματα σε «-βαίνω» δεν έχουν σχέση με το ομώνυμο ρήμα, οπότε οι καταλήξεις τους δεν παρουσιάζουν κάποια δυσκολία σε κανέναν χρόνο:

• ακριβαίνω
• βουβαίνω
• κατα-λαβαίνω, προ-λαβαίνω

Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Νεοελληνική Γραμματική για Έλληνες και ξένους, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: euro2day.gr, Glossologia@facebook, thepressroom.gr

Η Τζένη

Του Αρκά

Έλληνας σκιτσογράφος και συγγραφέας

Περισσότερη Τζένη στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

Η Τζένη 1. Ένας αρχαίος Έλληνας 2. Η Τζένη και το κινητό 3. Καλά έκανες! 4. Ποια είναι η πρωτεύουσα της Γαλλίας; 5. Πού είναι το Πακιστάν;

ΑφιερώματαΚόμικς – ΣκίτσαΠρόσωπα

ΕΙΚΟΝΕΣ: Arkas-The-Original-Page@facebook
ΣΕΙΡΑ: Η Ρόζα