Αλλαγή στην ιστορική πορεία της Ευρώπης, δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους
Του Ρόντρικ Μπίτον
Ομότιμος καθηγητής Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας στην έδρα Κοραή του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του King’s College London
ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ – Μάρτιος 2021
Το ’21 αποτελεί το πρώτο επιτυχημένο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στον Παλαιό Κόσμο της Ευρώπης κατά τον 19ο αιώνα. Προηγούνται οι αντιαποικιακές επαναστάσεις των ΗΠΑ και (εν μέρει) της Νότιας Αμερικής, αλλά στην Ευρώπη το μόνο παρόμοιο είναι η Γαλλική Επανάσταση.
Σχεδόν ταυτόχρονα με την εθνεγερσία των Ελλήνων ξεσπούν επαναστάσεις στην Ισπανία (1820) και στην Ιταλία (1820–1821), αλλά εις μάτην. Οι Έλληνες, αντίθετα, χάρη στις εκκλήσεις που κάνει η ηγεσία τους για την υποστήριξη των λαών και των κυβερνήσεων της Ευρώπης, αλλάζουν την ιστορική πορεία όλης της ηπείρου, εφόσον αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η πλήρης ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους με πρωτόκολλο του Φεβρουαρίου του 1830.
Από τότε οι παρόμοιες αναγνωρίσεις καινούργιων εθνών-κρατών διαδέχονται η μία την άλλη: του Βελγίου το 1831, της Ιταλίας και της Γερμανίας το 1871, των υπόλοιπων βαλκανικών κρατών από το 1878 ώς το 1913, της Τουρκίας το 1923 και ούτω καθεξής.
Γιάννης Νίκου: «Γεώργιος Καραϊσκάκης, Η μάχη του Φαλήρου, 1827» (1988)
Οι Έλληνες είναι οι πρωτοπόροι. Η ελληνική ανεξαρτησία σημαδεύει την κρίσιμη καμπή από την παλιά Ευρώπη των πολυεθνικών αυτοκρατοριών προς την καινούργια (και σημερινή), που βασίζεται στην αυτοδιάθεση αυτόνομων εθνών-κρατών —ακόμη και μέσα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δεν ξέρω για ποιον λόγο, αλλά το γεγονός αυτό δεν τονίζεται όπως θα έπρεπε ούτε στη διεθνή ούτε —απ’ όσο ξέρω— στην ελληνική ιστοριογραφία.
Άλλο νόημα του ’21 προκύπτει από τη διαχρονία του ελληνισμού. Tόσο πολύ έχουμε συνηθίσει την ιδέα της εθνικής αποκατάστασης, είτε ως «παλιγγενεσίας» είτε ως «συνέχειας» του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ώστε επισκιάζεται το γεγονός ότι ούτε στην αρχαιότητα ούτε κατά τον Μεσαίωνα υπήρχε τίποτε παρόμοιο με το ελληνικό έθνος-κράτος όπως διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα της Επανάστασης.
Παρ’ όλες τις αξιοθαύμαστες επιτυχίες τους σε τόσους άλλους τομείς, οι αρχαίοι ποτέ δεν κατάφεραν να εφεύρουν ένα σύστημα ικανό να ρυθμίσει τις διακρατικές σχέσεις των πόλεων-κρατών τους. Η εμμονή στην «αυτονομία» της καθεμιάς είχε ως αποτέλεσμα την απορρόφησή τους πρώτα από το (ελληνικό κι αυτό, βέβαια) βασίλειο των Μακεδόνων και στη συνέχεια από τους Ρωμαίους.
Γιάννης Νίκου: «Τα μπουρλοτιέρικα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821» (2003)
Το Βυζάντιο που ακολούθησε υπήρξε ως κράτος, και μάλιστα ως αυτοκρατορία, για πολλούς αιώνες χωρίς να αυτοπροσδιοριστεί επισήμως ως «Ελλάδα» ή να χαρακτηρίσει τους κατοίκους του «Έλληνες», παρά το γεγονός ότι η γλώσσα και η παιδεία τους ήταν η ελληνικές.
Αυτός είναι άλλος ένας λόγος που η αποκατάσταση και η εμπέδωση του έθνους-κράτους από τη δεκαετία του 1820 είναι τόσο φοβερό κατόρθωμα —ένα κατόρθωμα, ας μην ξεχνούμε, που ανήκει στους νεότερους Έλληνες, όχι στους αρχαίους.
1821Από τις εφημερίδες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου