Μια συζήτηση του 2019 με τον κορυφαίο αστροφυσικό Διονύση Σιμόπουλο
Του Παύλου Καστανά
Αστροφυσικός
Κουβεντιάζουμε για την επική ιστορία του προγράμματος Apollo, που οδήγησε τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι (1969), για μελλοντικές αποστολές και αποικίες στη Σελήνη και για το ενδεχόμενο ανθρώπινης παρουσίας και αποικίας στον Άρη.
Επίσης, αφήνουμε την (επιστημονική) φαντασία μας ελεύθερη και κάνουμε υποθέσεις για το μακρινό μέλλον ενός τεχνολογικού πολιτισμού σαν τον δικό μας.
Ένας σπουδαίος επιστήμονας
Ο Διονύσης Σιμόπουλος (1943-2022) θεμελίωσε την εκλαΐκευση του επιστημονικού λόγου στη χώρα μας και συνέβαλε καθοριστικά στη διάδοση της Αστρονομίας και των επιστημών του Διαστήματος στο ευρύ κοινό.
Αποσπάσματα από τρεις συνεντεύξεις του αστροφυσικού Παύλου Καστανά
— «Η ζωή είναι μικρή», λέει ο λαός. Όμως, με τη μελέτη του σύμπαντος συνειδητοποιούμε ότι τελικά είναι απελπιστικά μικρή. Η ζωή του καθενός μας στη Γη διαρκεί απειροελάχιστα σε σχέση με την ηλικία του σύμπαντος. Δε σε κατακλύζει το αίσθημα της ματαιότητας γνωρίζοντας αυτό;
— Το γεγονός ότι η ζωή και γενικά τα ανθρώπινα μεγέθη είναι απελπιστικά μικρά μπροστά στο σύμπαν, όπως λες, θεωρώ ότι είναι μόνο το πρώτο σκαλοπάτι της κατανόησης του σύμπαντος. Είναι το πρώτο μάθημα που μας προσφέρει η αστροφυσική, ένα μάθημα ταπεινότητας. Αλλά, ύστερα, σκέψου το εξής: ότι μέσα σε αυτό το γιγάντιο σύμπαν έτυχε, μέσω αμέτρητων αλληλένδετων γεγονότων, τα μόρια να συνδεθούν έτσι μεταξύ τους, ώστε να υπάρξουμε εγώ κι εσύ και να μπορούμε να κουβεντιάζουμε αυτή τη χρονική στιγμή.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, έχουμε αναπτύξει έναν εγκέφαλο που μας επιτρέπει να ανακαλύπτουμε το σύμπαν με τρομακτική λεπτομέρεια, από τον μικρόκοσμο μέχρι τον μεγάκοσμο! Με αυτή την έννοια, η ύπαρξη του καθενός από εμάς εδώ μοιάζει με θαύμα!
— Τι εννοείς ότι «μοιάζει με θαύμα»;
— Δεν το λέω με την έννοια του υπερφυσικού αλλά με την έννοια του απίθανου και του θαυμαστού. Δεν εκτιμούμε πραγματικά το πόσο απίθανο ήταν να σχηματιστεί η δική μας συνείδηση μέσα σε αυτό το σύμπαν. Το παίρνουμε ως δεδομένο, επειδή μόνο έτσι έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξή μας. Αλλά η επιστήμη μάς αποκάλυψε έναν κόσμο πιο θαυμαστό απ’ οτιδήποτε είχε περιγράψει οποιοδήποτε σύστημα ιδεών. Κι αντί να το εκτιμήσουμε αυτό, περιοριζόμαστε σε αυτό που έλεγες πριν, ότι η ζωή είναι μικρή.
Ναι, είναι μικρή, αλλά έχουμε την υπερβολικά απίθανη τύχη να είμαστε εδώ για να τη βιώσουμε! Ας κάνουμε, λοιπόν, το καλύτερο που μπορούμε κι ας εκμεταλλευτούμε κάθε δευτερόλεπτο.
Η ανθρωπότητα του μέλλοντος που ονειρεύομαι έχει εξελίξει την τεχνολογία της σε τέτοιο βαθμό που έχει απαλλαχθεί σχεδόν ολοκληρωτικά από την εργασία ως προϋπόθεση επιβίωσης. Έτσι, μπορεί να απελευθερώσει τη δημιουργική της δύναμη για την επέκταση της γνώσης της και την καλυτέρευση του εαυτού της. Ο πόλεμος με την άγνοια θα είναι ο μόνος πόλεμος που θα γνωρίζει και η ευτυχία των όντων του πλανήτη θα είναι κυρίαρχη επιταγή στους αξιακούς της κώδικες.
— Έχεις σκεφτεί ότι τα πράγματα που πιστεύεις ως επιστήμονας μπορεί μετά από χίλια χρόνια να είναι λάθος;
— Ελπίζω να είναι έτσι. Θέλουμε να είμαστε οι μελλοντικοί πρωτόγονοι. Αυτό θα σήμαινε ότι υπάρχει εξέλιξη, ότι έχουμε κάνει καλή δουλειά, ότι βάλαμε το λιθαράκι μας για τους επόμενους.
— Ποια αντιεπιστημονική θεωρία απεχθάνεσαι;
— Την αστρολογία. Και είναι το μόνο βίντεο που έχω κάνει στο οποίο καταρρίπτω μια ψευδοεπιστήμη. Για μένα η Σελήνη είναι ένα βραχώδες σώμα, ένας δορυφόρος της Γης που ξέρουμε πάρα πολύ καλά από τι αποτελείται. Έχουμε φέρει πετρώματα από κει, έχουμε ονομάσει τους κρατήρες, τις θάλασσές της.
Για κάποιους συνανθρώπους μας η Σελήνη είναι ένα πνευματικό αντικείμενο που σε επηρεάζει με κάποιον μαγικό τρόπο. Επηρεάζει τα επαγγελματικά, τα ερωτικά τα συναισθηματικά σου, μια αντίληψη που αντιστοιχεί στους πρωτόγονους ή στους ανθρώπους του Μεσαίωνα.
Σαν να σου λέω ότι η πλατεία Συντάγματος έχει πνευματική υπόσταση, ενώ εσύ έχεις πάει και την έχεις περπατήσει. Τόσο ακραίο το βλέπω εγώ που ασχολούμαι με την αστρονομία.
Το 1215 η Μάγκνα Κάρτα όρισε για πρώτη φορά ότι ο μονάρχης υπόκειται στον νόμο
ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Ιούνιος 2015
Η Βρετανία γιόρτασε σήμερα τα 800 χρόνια από την υπογραφή της Μάγκνα Κάρτα (Magna Carta). Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά έγγραφα του κόσμου, μια εμβρυακή μορφή διακήρυξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που άνοιξε τον δρόμο για τις σύγχρονες ελευθερίες και τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Στρατιωτικό άγημα για τα 800 χρόνια από τη σύναψη της Μάγκνα Κάρτα
Στις 15 Ιουνίου 1215, στο Λονδίνο, ο βασιλιάς Ιωάννης της Αγγλίας (1199-1216) υπέκυψε στις πιέσεις των εξεγερμένων βαρόνων και αποδέχτηκε τη Μάγκνα Κάρτα, δηλαδή τη Μεγάλη Χάρτα των Ελευθεριών, η οποία για πρώτη φορά έθετε τον μονάρχη υπό την εξουσία του νόμου.
Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να αποκηρύξει κάποια από τα δικαιώματά του και υποχρεώθηκε να δεσμεύεται από τους νόμους που θα προστάτευαν τους υπηκόους του, κυρίως από κάθε παράνομη και αδικαιολόγητη κράτηση και φυλάκιση.
Η βασίλισσα Ελισάβετ παρατηρεί ένα αντίγραφο της Μάγκνα Κάρτα
Στους αιώνες που ακολούθησαν αυτός ο καταστατικός χάρτης απέκτησε τεράστια σημασία παγκοσμίως, καθώς αποτέλεσε τη βάση, μεταξύ άλλων, για τη σύνταξη της αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας (1776) και της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (1948). Μάλιστα, τρία από τα 63 άρθρα της παραμένουν σε ισχύ μέχρι και σήμερα στο βρετανικό δίκαιο.
«Αυτά που συνέβησαν πριν από οκτώ αιώνες παραμένουν σήμερα εξίσου επίκαιρα όσο και τότε», είπε ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον. Και συμπλήρωσε: «Τα εναπομείναντα αντίτυπα μπορεί να έχουν φθαρεί, αλλά οι αρχές της Χάρτας λάμπουν όσο ποτέ».
Ένα από τα τέσσερα αντίτυπα του πρωτότυπου κειμένου του 1215
Στην τελετή παρέστησαν η βασίλισσα, άλλοι μονάρχες και διεθνείς προσωπικότητες όπως η Αμερικανίδα υπουργός Δικαιοσύνης Λορέτα Λιντς.
Αν το σπίτι μας βρίσκεται μέσα ή κοντά σε δάσος, παίρνουμε τα κατάλληλα μέτρα ώστε να είμαστε όσο γίνεται πιο ασφαλείς σε περίπτωση που ξεσπάσει πυρκαγιά στην περιοχή μας.
Επιδεικνύουμε ατομική ευθύνη
Στις δασικές περιοχές κινούμαστε με υπευθυνότητα και προσοχή, ιδιαίτερα τους πιο επικίνδυνους μήνες του χρόνου.
Δεν παίζουμε με τη φωτιά, γιατί η φωτιά δεν παίζει μαζί μας!
Οι δασικές πυρκαγιές είναι πανάρχαιο φαινόμενο. Αποτελούν μέρος της φυσικής διεργασίας αναγέννησης της φύσης και θα υπάρχουν όσο και όπου υπάρχουν δάση.
Οι πυρκαγιές μπορεί να συμβάλουν θετικά στη φυσική ανανέωση και αύξηση της βιοποικιλότητας των δασικών οικοσυστημάτων, αλλά μπορεί και να τα καταστρέψουν, αν επαναλαμβάνονται στον ίδιο τόπο σε σχετικά μικρά χρονικά διαστήματα.
Για τις δασικές πυρκαγιές φταίμε κυρίως εμείς, οι άνθρωποι. Σίγουρα μπορούν να ξεσπάσουν από φυσικά αίτια, όπως είναι οι κεραυνοί, όμως η πιο συνηθισμένη αιτία είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα· είτε από αμέλεια είτε από εμπρησμό.
Το καλύτερο μέτρο για να μην καίγονται ανεξέλεγκτα τα δάση μας είναι η πρόληψη —και αυτή είναι υποχρέωση και έργο όλων μας: και της πολιτείας και των πολιτών.
Από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας
Συνηθισμένες δραστηριότητες στην ύπαιθρο (όπως το κάψιμο ξερόκλαδων) ή μια καθημερινή συνήθεια στο εξοχικό μας (όπως ένα μπάρμπεκιου με φίλους) είναι πολύ εύκολο να προκαλέσουν μια τεράστια καταστροφή.
Η απροσεξία, η αμέλεια, μια στιγμή αστόχαστης ενέργειας αρκούν για να ξεκινήσει μια πυρκαγιά. Χρειάζονται μόνο μερικά δευτερόλεπτα και αυτό που δεν περιμέναμε ποτέ να συμβεί, συμβαίνει.
Γιατί η φωτιά έχει δύναμη και δεν έχουμε το περιθώριο να την υποτιμούμε!
Όλα τα στατιστικά στοιχεία και οι εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνουν ότι 9 στις 10 πυρκαγιές ξεκινούν από ανθρώπινη παρέμβαση, από ανθρώπινο λάθος. Όσο, λοιπόν, βρισκόμαστε στην αντιπυρική περίοδο (Μάιος-Οκτώβριος) είμαστε διπλά προσεκτικοί και δεν ανάβουμε φωτιά για κανέναν λόγο!
Ορίστε και μια συλλογή με πέντε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά σποτάκια του Υπουργείου:
Δύο σημαντικοί αριθμοί
Σε περίπτωση που αντιληφθούμε πυρκαγιά, τηλεφωνούμε αμέσως στο 112 (Υπηρεσία Επικοινωνιών Εκτάκτου Ανάγκης) ή στο 199 (Πυροσβεστικό Σώμα) και δίνουμε σαφείς πληροφορίες για:
Την τοποθεσία και το ακριβές σημείο που βρισκόμαστε.
Την τοποθεσία, το ακριβές σημείο και την κατεύθυνση της πυρκαγιάς.
Το είδος της βλάστησης που καίγεται.
Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, φροντίζουμε για την ασφάλειά μας και ακολουθούμε τις οδηγίες των Αρχών!
