Οι καταλήξεις των χρόνων

Οι χρόνοι των ρημάτων σχηματίζονται από το θέμα τους (ενεστωτικό ή αοριστικό) και μια σειρά από καταλήξεις για κάθε πρόσωπο και αριθμό.

* Αν βέβαια είναι περιφραστικοί, χρειάζονται και το μόριο «θα» ή το βοηθητικό ρήμα «έχω» σε κάποιον χρόνο του.

Ευτυχώς για μας, οι καταλήξεις των περισσότερων χρόνων είναι παρόμοιες σε κάθε συζυγία ή τάξη συζυγίας.

Αυτό μπορείτε να το παρατηρήσετε εύκολα στους πίνακες που ακολουθούν. Οι «μπλε» χρόνοι, αντίθετα από τους «κόκκινους», έχουν παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία:

❮ ❯

Η μόνη τους διαφορά είναι ότι στη Β΄ συζυγία, που έχει μόνο ένα θέμα, οι καταλήξεις ξεκινούν με

• «ησ-» στην ενεργητική φωνή και
• «ηθ-» στην παθητική φωνή.

Δύο ομάδες χρόνων

Έτσι λοιπόν, για να σχηματίζουμε σωστά τα ρήματα και τις καταλήξεις τους, διακρίνουμε τους χρόνους σε συνεχείς και απλούς/συντελεσμένους.

Α. Συνεχείς χρόνοι

Οι καταλήξεις των συνεχών χρόνων είναι διαφορετικές σε κάθε συζυγία.

Ιδιαίτερη προσοχή, ωστόσο, χρειάζονται μόνο ο ενεστώτας και ο παρατατικός (ο συνεχής μέλλοντας φτιάχνεται από τον ενεστώτα με εύκολο τρόπο).

Χρόνοι με διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία (ενεργητική φωνή)

Ενεστώτας

• ντύν-ω
• αγαπ-ώ/-άς
• ενοχλ-ώ/-είς

Παρατατικός

• έ-ντυν-α
• αγαπ-ούσα (αγάπ-αγα)
• ενοχλ-ούσα

Συνεχής μέλλοντας

• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας

Χρόνοι με διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία (παθητική φωνή)

Ενεστώτας

• ντύν-ομαι
• αγαπ-ιέμαι
• ενοχλ-ούμαι

Παρατατικός

• ντυν-όμουν
• αγαπ-ιόμουν
• ενοχλ-ούμουν

Συνεχής μέλλοντας

• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας
• θα + ενεστώτας

❯

Β. Απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Οι καταλήξεις των απλών και των συντελεσμένων χρόνων είναι παρόμοιες σε όλα τα ρήματα, ανεξάρτητα από τη συζυγία ή την τάξη συζυγίας όπου ανήκουν.

Χρόνοι με παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία (ενεργητική φωνή)

Αόριστος

• έ-ντυσ-α
• αγάπ-ησα
• ενόχλ-ησα

Απλός μέλλοντας

• θα ντύσ-ω
• θα αγαπ-ήσω
• θα ενοχλ-ήσω

Συντελεσμένοι χρόνοι

• έχω / είχα / θα έχω ντύσ-ει
• έχω / είχα / θα έχω αγαπ-ήσει
• έχω / είχα / θα έχω ενοχλ-ήσει

Χρόνοι με παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία (παθητική φωνή)

Αόριστος

• ντύθ-ηκα
• αγαπ-ήθηκα
• ενοχλ-ήθηκα

Απλός μέλλοντας

• θα ντυθ-ώ
• θα αγαπ-ηθώ
• θα ενοχλ-ηθώ

Συντελεσμένοι χρόνοι

• έχω / είχα / θα έχω ντυθ-εί
• έχω / είχα / θα έχω αγαπ-ηθεί
• έχω / είχα / θα έχω ενοχλ-ηθεί

❯

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Ο ενεστώτας

Ο ενεστώτας φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα γίνεται τώρα (τη στιγμή που μιλάμε) ή συμβαίνει γενικώς στο παρόν με τρόπο συνεχή ή επαναλαμβανόμενο:

• Κάντε λίγη ησυχία, διαβάζω το βιβλίο μου.
• Αυτόν τον καιρό διαβάζω ένα πολύ ωραίο βιβλίο.

Σχηματισμός

Ο ενεστώτας σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα και έχει διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία και τάξη συζυγίας:

Ειδικές περιπτώσεις

Μερικά ρήματα κλίνονται λίγο διαφορετικά ή σχηματίζονται με άλλες καταλήξεις:

• ακούω, ακούεις ακούς  
• κοιμάμαι, εγγυώμαι
• εκρήγνυμαι, επιτίθεμαι, ίπταμαι, προΐσταμαι

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΑ: podilato98.blogspot.com

Ο αόριστος και ο παρατατικός

Ο αόριστος φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα έγινε στο παρελθόν:

• Διάβασα ένα πολύ ωραίο βιβλίο.

Ο παρατατικός φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα δεν έγινε απλά στο παρελθόν (όπως στον αόριστο), αλλά και ότι γινόταν με τρόπο συνεχή ή επαναλαμβανόμενο:

• Το διάβαζα κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ.

Σχηματισμός

1 Ο αόριστος σχηματίζεται από το αοριστικό θέμα και έχει παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία:

2 Ο παρατατικός σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα και έχει διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία και τάξη συζυγίας:

Αύξηση

Κάποιες φορές οι δισύλλαβοι τύποι του αορίστου και του παρατατικού παίρνουν σε κάποια πρόσωπα μια επιπλέον συλλαβή πριν το θέμα τους, την αύξηση:

• ντύνω → έντυσα / έντυνα
• τρέχω → έτρεξα / έτρεχα
• γράφω → έγραψα / έγραφα

Η αύξηση των ρημάτων

Αόριστοι που χρειάζονται προσοχή

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας

Ο απλός μέλλοντας φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα θα γίνει στο μέλλον:

• Ωραίο βιβλίο! Θα το διαβάσω.

Ο συνεχής μέλλοντας φανερώνει πως αυτό που σημαίνει το ρήμα δε θα γίνει απλά στο μέλλον (όπως στον απλό μέλλοντα), αλλά και ότι θα γίνεται με τρόπο συνεχή ή επαναλαμβανόμενο:

• Θα το διαβάζω κάθε μέρα πριν κοιμηθώ.

Σχηματισμός

1 Ο απλός μέλλοντας σχηματίζεται με το μόριο «θα» και το αοριστικό θέμα. Έχει παρόμοιες καταλήξεις σε κάθε συζυγία:

2 Ο συνεχής μέλλοντας σχηματίζεται με το μόριο «θα» και τον ενεστώτα, οπότε έχει διαφορετικές καταλήξεις σε κάθε συζυγία και τάξη συζυγίας:

Απλοί μέλλοντες που χρειάζονται προσοχή

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Οι συντελεσμένοι χρόνοι

Οι συντελεσμένοι χρόνοι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος, συντελεσμένος μέλλοντας) δηλώνουν ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί.

Ο παρακείμενος φανερώνει κάτι που έγινε στο παρελθόν και έχει τελειώσει την ώρα που μιλάμε:

• Το έχω διαβάσει αυτό το βιβλίο.

Ο υπερσυντέλικος φανερώνει κάτι που είχε τελειώσει στο παρελθόν πριν αρχίσει κάτι άλλο:

• Το είχα διαβάσει πριν το καλοκαίρι.

Ο συντελεσμένος μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα έχει τελειώσει στο μέλλον πριν αρχίσει κάτι άλλο:

• Μέχρι αύριο θα έχω διαβάσει και αυτό που μου χάρισες.

Σχηματισμός

1 Ο παρακείμενος σχηματίζεται με τον ενεστώτα του βοηθητικού ρήματος «έχω», το αοριστικό θέμα και την άκλιτη κατάληξη «-⁠ει» ή «-εί» (ανάλογα με τη φωνή του ρήματος).

Οι άκλιτες καταλήξεις είναι παρόμοιες σε κάθε συζυγία:

2 Ο υπερσυντέλικος σχηματίζεται όπως ο παρακείμενος, μόνο που χρησιμοποιούμε τον παρατατικό τού «έχω»:

3 Ο συντελεσμένος μέλλοντας σχηματίζεται επίσης όπως ο παρακείμενος, μόνο που χρησιμοποιούμε τον μέλλοντα του «έχω»:

Συντελεσμένοι χρόνοι που χρειάζονται προσοχή

Το ρήμα «έχω»

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων  1.  Οι καταλήξεις των χρόνων  2.  Ο ενεστώτας  3.  Ο αόριστος και ο παρατατικός  4.  Ο απλός και ο συνεχής μέλλοντας  5.  Οι συντελεσμένοι χρόνοι

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com

Οι συζυγίες των ρημάτων

Οι καταλήξεις των περισσότερων χρόνων (του αορίστου, του απλού μέλλοντα, των συντελεσμένων χρόνων) είναι παρόμοιες σε όλα τα ρήματα:

• έντυσα, αγάπησα, ενόχλησα
• ντύθηκα, αγαπήθηκα, ενοχλήθηκα

Αντίθετα, οι καταλήξεις των συνεχών χρόνων (του ενεστώτα, του παρατατικού, του συνεχή μέλλοντα) διαφοροποιούνται:

• ντύνω/-εις, αγαπώ/-άς, ενοχλώ/-είς
• ντύνομαι, αγαπιέμαι, ενοχλούμαι

Έτσι, για να τα κλίνουμε σωστά, χωρίζουμε τα ρήματα σε δύο μεγάλες ομάδες, ανάλογα με το αν υπάρχει τόνος στην αρχική κατάληξη του ενεστώτα.

Οι ομάδες αυτές λέγονται συζυγίες:

1 Όταν δεν τονίζεται η κατάληξη, λέμε ότι τα ρήματα βρίσκονται στην πρώτη συζυγία.

• ντύνω/-εις, ντύνομαι

Τα περισσότερα ρήματα βρίσκονται στην πρώτη συζυγία.

2 Όταν τονίζεται η κατάληξη, λέμε ότι τα ρήματα βρίσκονται στη δεύτερη συζυγία.

• αγαπώ/-άς, αγαπιέμαι
• ενοχλώ/-είς, ενοχλούμαι

Οι υποδιαιρέσεις της Β΄ συζυγίας

Ακόμη κι έτσι όμως, όπως φαίνεται από τα προηγούμενα παραδείγματα, τα ρήματα της Β΄ συζυγίας έχουν περισσότερες από μία καταλήξεις.

Για τον λόγο αυτό τα χωρίζουμε σε δύο επιμέρους ομάδες, τις τάξεις:

Στην πρώτη τάξη (Β1) βρίσκονται όσα κλίνονται όπως το «αγαπώ» και λήγουν σε -ώ/-άς και -ιέμαι.

Στη δεύτερη τάξη (Β2) βρίσκονται όσα κλίνονται όπως το «ενοχλώ» και λήγουν σε -ώ/-είς και -ούμαι.

Τα ρήματα της πρώτης τάξης είναι λιγότερα και σχηματίζουν, κατά κανόνα, δύο τύπους στους συνεχείς χρόνους:

• αγαπώ / αγαπάω
• θα αγαπώ / θα αγαπάω
• αγαπούσα / αγάπαγα

Ενεργητική φωνή

Παθητική φωνή

Α΄ συζυγία

ντύνω

Β1 συζυγία

αγαπώ/-άς

Β2 συζυγία

ενοχλώ/-είς

Α΄ συζυγία

ντύνομαι

Β1 συζυγία

αγαπιέμαι

Β2 συζυγία

ενοχλούμαι

Διαφοροποιήσεις

α) Μερικά ρήματα της Β΄ συζυγίας έχουν διαφορετική κατάληξη στην παθητική φωνή, αλλά ευτυχώς είναι λίγα:

• κοιμ-άμαι, εγγυ-ώμαι

β) Άλλα ρήματα (επίσης λίγα) μας έρχονται από τα αρχαία ελληνικά, δεν ανήκουν σε κάποια συζυγία και κλίνονται με τον δικό τους τρόπο:

• επιτίθ-εμαι, υφίστ-αμαι
• πρόσκ-ειμαι, εκρήγν-υμαι

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων

ΠαζλΡήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (1: oseslisohbet.com, 2: Tambako_the_Jaguar@flickr)
ΠΑΖΛ: podilato98.blogspot.com

Οι εγκλίσεις των ρημάτων

Οριστική, υποτακτική, προστακτική

Τα ρήματα σχηματίζονται σε τρεις εγκλίσεις, ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζουμε τη σημασία τους:

1 Όταν δηλώνουμε ότι κάτι είναι πραγματικό ή βέβαιο, χρησιμοποιούμε την οριστική έγκλιση.

• γράφω, έγραψα, έχω γράψει

2 Όταν δηλώνουμε ότι κάτι είναι επιθυμητό ή αβέβαιο, χρησιμοποιούμε την υποτακτική έγκλιση.

• (θέλω) να γράφω, (μπορεί) να γράψω, (πρέπει) να έχω γράψει

3 Όταν εκφράζουμε προσταγή, παράκληση και παρεμφερείς έννοιες, χρησιμοποιούμε την προστακτική έγκλιση.

• γράφε, γράψε

Τρεις μορφές

Επιπλέον, κάθε έγκλιση μπορεί να είναι συνεχής, απλή ή συντελεσμένη:

Η συνεχής μορφή έχει την έννοια της συνέχειας, της διάρκειας ή της επανάληψης.

Η απλή μορφή φανερώνει αυτό που σημαίνει το ρήμα απλά ή στιγμιαία.

Η συντελεσμένη μορφή φανερώνει ότι αυτό που σημαίνει το ρήμα έχει ολοκληρωθεί.

Οι μορφές της οριστικής

Συνεχής: γράφω, έγραφα, θα γράφω

Απλή: έγραψα, θα γράψω

Συντελεσμένη: έχω γράψει, είχα γράψει, θα έχω γράψει

Οι μορφές της υποτακτικής

Συνεχής: να γράφω

Απλή: να γράψω

Συντελεσμένη: να έχω γράψει

Άλλοι τύποι: να έγραφα, να έγραψα, να είχα γράψει

Οι μορφές της προστακτικής

Συνεχής: γράφε

Απλή: γράψε

Συντελεσμένη: να έχεις γράψει (πιο σπάνια)

❯

Οι χρόνοι της οριστικής

Όπως φαίνεται από τους προηγούμενους πίνακες, η οριστική δε δείχνει μόνο πώς δηλώνουμε αυτό που σημαίνει το ρήμα, αλλά και πότε γίνεται αυτό. Με άλλα λόγια, διακρίνεται και σε χρόνους.

Οι χρόνοι της οριστικής είναι οκτώ και χωρίζονται σε τρεις ομάδες:

Ως προς τον τρόπο (πώς δηλώνουμε αυτό που σημαίνει το ρήμα) είναι συνεχείς, απλοί και συντελεσμένοι.

Ως προς τη χρονική βαθμίδα (πότε γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα) είναι παροντικοί, παρελθοντικοί και μελλοντικοί.

Δείτε στη συνέχεια

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων  1.  Η οριστική  2.  Η υποτακτική  3.  Η προστακτική ► Οι χρόνοι των ρημάτων

ΑφιερώματαΠαζλΡήματα

ΕΙΚΟΝΑ: podilato98.blogspot.com (το φόντο από peakpx.com)
ΠΑΖΛ: podilato98.blogspot.com