Τα ουδέτερα σε -υ

Λίγα και καλά!

Τρία από αυτά τα ουσιαστικά κλίνονται όπως τα ουδέτερα σε -ι (π.χ. χέρι), αλλά χρειάζονται λίγη προσοχή στην ορθογραφία.

1 Το βράδυ κρατάει το ύψιλον μόνο στις όμοιες πτώσεις του ενικού (ονομαστική, αιτιατική):

• το βράδυ, του βραδιού — τα βράδια, των βραδιών

2 Το δίχτυ και το στάχυ διατηρούν το ύψιλον σε όλες τις πτώσεις:

• το δίχτυ, του διχτυού — τα δίχτυα, των διχτυών
• το στάχυ, του σταχυού — τα στάχυα, των σταχυών

Δίχτυα

Τα υπόλοιπα μας έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και κλίνονται με διάφορους τρόπους.

3 Το δάκρυ (μαζί με το ψευτοδάκρυ) διατηρεί το ύψιλον σε όλες τις πτώσεις:

• το δάκρυ, του δακρύου ή δάκρυου
• τα δάκρυα, των δακρύων

4 Το δόρυ κλίνεται όπως το ύδωρ. Στη γενική του πληθυντικού μετακινεί τον τόνο μία θέση:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

δόρυ
δόρατος
δόρυ

τα
των
τα

δόρατα
δοράτων
δόρατα

5 Το οξύ (μαζί με το αμινοξύ) θέλει όμικρον στη γενική του ενικού αριθμού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

οξύ
οξέος
οξύ

τα
των
τα

οξέα
οξέων
οξέα

6 Το άστυ και το θήλυ τα συναντούμε πλέον σπάνια στον λόγο μας:

• το άστυ, του άστεως — τα άστη, των άστεων
• το θήλυ, του θήλεος — τα θήλεα, των θηλέων

Εξάσκηση

Πατήστε στην εικόνα και ελέγξτε τις γνώσεις σας:

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: actimon.blogspot.com, TaStaxuaTouParnassou@facebook
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: inschool.gr

Τα ουδέτερα σε -ος

Ήτα στον πληθυντικό!

Δάσος

Τα περισσότερα ουδέτερα σε -ος είναι παροξύτονα. Όλα, όμως, στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα.

Μερικά δεν έχουν πληθυντικό, αλλά ακόμη και όταν έχουν, η γενική πτώση μπορεί να είναι δύσχρηστη ή να μη σχηματίζεται καν.

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

δάσος
δάσους
δάσος

τα
των
τα

δάση
δασών
δάση

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:

• άγχος, αίσχος, άλσος, Άργος
• βάθος, βάρος, βέλος, βρέφος
• γένος, δέος
• έθνος, είδος, έλος, έτος
• θάρρος, θέρος, θράσος
• κέρδος, κήτος, κράνος, κράτος
• λάθος, Λάος, λίπος
• μάκρος, μέλος, μέρος, μήκος
• πάθος, πάχος, πλάτος, πλήθος
• σκάφος, σκεύος, σμήνος, στήθος
• τείχος, τέλος, τεύχος
• ψεύδος, ψύχος

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• αερο-σκάφος, πευκο-δάσος
• υπερ-κέρδος, ψευδο-κράτος

Τα λίγα προπαροξύτονα

Στα προπαροξύτονα ο τόνος κατεβαίνει μία θέση στη γενική του ενικού αριθμού και στον πληθυντικό.

Στη γενική του πληθυντικού, ωστόσο, ακολουθείται ο γενικός κανόνας και τονίζονται στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

έδαφος
εδάφους
έδαφος

τα
των
τα

εδάφη
εδαφών
εδάφη

Έτσι κλίνονται τα ουδέτερα:

• ελατόδασος, έλεος
• κέλυφος, μέγεθος
• όνειδος, όφελος
• πέλαγος, στέλεχος, τέμενος

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• αρχι-πέλαγος
• υπ-έδαφος

Δεύτερος πληθυντικός

Το θάρρος, το σκέλος και το στήθος σχηματίζουν και έναν δεύτερο, πιο λαϊκό τύπο στον πληθυντικό:

• τα θάρρη – τα θάρρητα
• τα σκέλη – τα σκέλια
• τα στήθη – τα στήθια

Το πάχος, μάλιστα, σχηματίζει δύο τέτοιους τύπους:

• τα πάχη – τα πάχια – τα πάχητα

Ειδικές περιπτώσεις

α) Το άνθος, το όρος και το χείλος σχηματίζουν τη γενική του πληθυντικού με την κατάληξη «-έων»:

• τα άνθη → των ανθέων
  (αλλά: ο ανθός → των ανθών)
• τα όρη → των ορέων
  (αλλά: ο ορός → των ορών)
• τα χείλη → των χειλέων
  (αλλά: το χείλι → των χειλιών)

β) Το πέλαγος σχηματίζει και τον τύπο πέλαγο:

• το πέλαγο, του πελάγου ή πέλαγου
• τα πέλαγα, των πελάγων

γ) Τα στίφη (των εχθρών) και τα Τέμπη έχουν μόνο πληθυντικό αριθμό.

Η Κοιλάδα των Τεμπών

δ) Τα οξύτονα σε -ος είναι ελάχιστα. Το βιος (= περιουσία) είναι άκλιτο, ενώ το γεγονός κλίνεται όπως τα ουδέτερα σε -ως:

• το γεγονός, του γεγονότος
• τα γεγονότα, των γεγονότων

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: esseskincare.se, opentvgr@youtube, lagonika.gr, gotempi.gr

Τα ουδέτερα σε -ως

Λίγα και καλά!

Φως

Αυτά τα όμορφα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα ουδέτερα, έχουν δύο θέματα:

Το ένα σχηματίζει τις όμοιες πτώσεις του ενικού: καθεστ-ώς

Το άλλο σχηματίζει τη γενική του ενικού και όλες τις πτώσεις του πληθυντικού: καθεστώτ-ος, καθεστώτ-α, καθεστώτ-ων

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

καθεστώς
καθεστώτος
καθεστώς

τα
των
τα

καθεστώτα
καθεστώτων
καθεστώτα

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

1 Το γεγονός, παρόλο που δεν έχει ωμέγα στην κατάληξη:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

γεγονός
γεγονότος
γεγονός

τα
των
τα

γεγονότα
γεγονότων
γεγονότα

2 Οι λέξεις που έχουν ως δεύτερο συνθετικό το φως. Συνήθως τις συναντούμε μόνο στον ενικό αριθμό:

• το ημίφως, του ημίφωτος
• το λυκόφως, του λυκόφωτος
• το σεληνόφως, του σεληνόφωτος

Λυκόφως

Ειδική περίπτωση

Το φως σε κάποιες πτώσεις είναι μονοσύλλαβο, άρα άτονο. Επίσης, θέλει προσοχή στη γενική του ενικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

φως
φωτός
φως

τα
των
τα

φώτα
φώτων
φώτα

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: physiquiz.gr, fortsalefkada.gr

Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες

Μπόλικα και ανισοσύλλαβα

Μπακάλης

Αυτά τα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα αρσενικά, έχουν δύο θέματα:

Ένα για τις πτώσεις του ενικού αριθμού: μπακάλ-ης, μπακάλ-η

Και ένα για τις πτώσεις του πληθυντικού: μπακάληδ-ες, μπακάληδ-ων

Σχεδόν όλα είναι οξύτονα ή παροξύτονα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μπακάλης
μπακάλη
μπακάλη

οι
των
τους

μπακάληδες
μπακάληδων
μπακάληδες

Έτσι κλίνονται τα αρσενικά:

• ακαμάτης, ατζαμής, ατζέντης
• γιάπης, γιωταχής, γκιαούρης, γόης
• δερβίσης, εργένης, ιμάμης
• καουμπόης, κουτσομπόλης, κύρης
• μανάβης, μπεκρής, μπέμπης
• νταής, ντελάλης, ξεκούτης
• πεντοζάλης, πεταλωτής
• ρεζίλης, σεΐχης, σερίφης
• τσιφούτης, τσοπάνης
• φασουλής, φαφούτης
• χαλίφης, χασάπης, χασομέρης  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Τα αρσενικά που λήγουν σε:

• -άρης (βαρκάρης, τριαντάρης)
• -έρης (νταλικέρης, τιμονιέρης)
• -ίρης (βεζίρης, μουσαφίρης)
• -λής (μουστακαλής)
• -ούλης (αδελφούλης, παππούλης)
• -τζής (καφετζής, χιμπατζής)

β) Πολλά κύρια ονόματα. Τα περισσότερα τα συναντούμε και στον πληθυντικό αριθμό:

• Αντώνης, Βαγγέλης, Βασίλης
• Γενάρης, Γιάννης, Δημήτρης
• Ηρακλής, Θανάσης, Ιορδάνης
• Καραγκιόζης, Κωστής, Λευτέρης
• Μιχάλης, Παναγιώτης, Περικλής
• Σωτήρης, Φώτης, Ωνάσης

γ) Το αρσενικό των επιθέτων σε -ης, -α, -ικο και -ής, -ού, -ίδικο:

• ζαβολιάρης, τεμπέλης
• γκαφατζής, πλακατζής

Μπέμπης

Τα λίγα προπαροξύτονα

Ο κοτζάμπασης και ο φούρναρης στον πληθυντικό κατεβάζουν τον τόνο μία θέση, εφόσον ποτέ δεν μπαίνει τόνος πριν την προπαραλήγουσα:

• κοτζάμπασης → κοτζαμπάσηδες
• φούρναρης → φουρνάρηδες

Δεύτερος πληθυντικός

Μερικά από αυτά τα αρσενικά παρουσιάζουν στον πληθυντικό και πιο λαϊκούς τύπους με τις καταλήξεις -αίοι, -αίων, -αίους:

• κατεργάρηδες – κατεργαραίοι
• Κολοκοτρώνηδες – Κολοκοτρωναίοι
• μουσαφίρηδες – μουσαφιραίοι
• νοικοκύρηδες – νοικοκυραίοι
• τσοπάνηδες – τσοπαναραίοι

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Βικιλεξικό
ΕΚΟΝΕΣ: fotocommunity.de, pronews.gr, podilato98.blogspot.com

Τα θηλυκά σε -ά/-άδες

Οξύτονα και ανισοσύλλαβα

Αυτά τα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα θηλυκά, έχουν δύο θέματα:

Ένα για τις πτώσεις του ενικού αριθμού: μαμ-ά, μαμ-άς

Και ένα για τις πτώσεις του πληθυντικού: μαμάδ-ες, μαμάδ-ων

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

μαμά
μαμάς
μαμά

οι
των
τις

μαμάδες
μαμάδων
μαμάδες

Έτσι κλίνονται τα θηλυκά:

• γιαγιά, θεια
• κυρά, μαμά
• νονά, νταντά
• οκά

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• προ-γιαγιά
• χαζο-μαμά

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΑ: healthstories.gr

Τα θηλυκά σε -ης

Προσοχή στη γενική!

Αυτά οι λέξεις φανερώνουν κάποια ιδιότητα, κυρίως επάγγελμα, και τις συναντούμε και σε αρσενικό γένος:

• η βουλευτής – ο βουλευτής
• η ολυμπιονίκης – ο ολυμπιονίκης
• η περιφερειάρχης – ο περιφερειάρχης

Κλίνονται όπως τα αντίστοιχα αρσενικά, εκτός από τη γενική του ενικού, η οποία λήγει σε -ου:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

βουλευτής
βουλευτού
βουλευτή

οι
των
τις

βουλευτές
βουλευτών
βουλευτές

Έτσι κλίνονται τα θηλυκά σε -τής:

• δικαστής, θεατής
• κριτής, πρεσβευτής

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• ευρω-βουλευτής
• ιατρο-δικαστής

Μετακίνηση τόνου

Στα παροξύτονα η γενική του ενικού δεν είναι πάντα εύχρηστη και κάποιες φορές μας ξενίζει.

Επίσης, στη γενική του πληθυντικού ο τόνος κατεβαίνει στη λήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

πρωτοδίκης
πρωτοδίκου
πρωτοδίκη

οι
των
τις

πρωτοδίκες
πρωτοδικών
πρωτοδίκες

Έτσι κλίνονται τα θηλυκά που λήγουν σε:

• -άρχης (θιασάρχης, περιφερειάρχης)
• -δίκης (ειρηνοδίκης, πρωτοδίκης)
• -νίκης (βαλκανιονίκης, ολυμπιονίκης)
• -της (διπλωμάτης, εφέτης, πολίτης)

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Μείζον Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλου-⁠Φυτράκη (1997)
ΕΙΚΟΝΕΣ: Timelinegr@youtube, ertnews.gr

Τα αρσενικά σε -άς/-άδες

Οξύτονα και ανισοσύλλαβα

Μπαμπάς

Αυτά τα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα αρσενικά, έχουν δύο θέματα:

Ένα για τις πτώσεις του ενικού αριθμού: μπαμπ-άς, μπαμπ-ά

Και ένα για τις πτώσεις του πληθυντικού: μπαμπάδ-ες, μπαμπάδ-⁠ων

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μπαμπάς
μπαμπά
μπαμπά

οι
των
τους

μπαμπάδες
μπαμπάδων
μπαμπάδες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• ανανάς, αρακάς, αχταρμάς
• βοριάς, βορράς, βραχνάς
• γιακάς, γιαρμάς, γολγοθάς
• ζητάς, ιαχωβάς
• καβγάς, κομπιουτεράς, κουβάς
• λουκουμάς, μπελάς
• νταλκάς, ντολμάς
• παπάς, παράς, πιτσιρικάς
• ροκάς, σαματάς, σοβάς
• ταμπλάς, ταραμάς, τραχανάς
• φουκαράς, φυγάς, χαλβάς
• ψαράς, ψαροντουφεκάς  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Τα σύνθετα που σχηματίζονται από τα προηγούμενα αρσενικά:

• λαχανο-ντολμάς, σκυλο-καβγάς
• φορο-φυγάς, χαζο-μπαμπάς

β) Τα αρσενικά που λήγουν σε:

• -αράς (κλειδαράς, παικταράς)
• -ιάς (βασιλιάς, χιονιάς)

γ) Τα κύρια ονόματα σε -άς. Τα περισσότερα τα συναντούμε μόνο στον ενικό αριθμό:

• Γαλατάς, Γολγοθάς, Θωμάς
• Καναδάς, Κοσμάς, Κουβαράς
• Λαγκαδάς, Λουκάς
• Μηνάς, Μοριάς, Μυστράς
• Παναμάς, Παρασκευάς, Πειραιάς
• Σκαραμαγκάς, Σχοινιάς

δ) Το αρσενικό των επιθέτων σε -άς, -ού, -άδικο:

• γλωσσάς, καλοφαγάς
• πολυλογάς, υπναράς

Ψαράς

Παροξύτονα και προπαροξύτονα

Τα παροξύτονα και προπαροξύτονα αρσενικά σε -ας/-αδες είναι ελάχιστα:

• δέσποτας → δεσποτάδες
• κάλφας → καλφάδες
• μπάρμπας → μπαρμπάδες
• ρήγας → ρηγάδες
• χότζας → χοτζάδες

Εξάσκηση

Πατήστε στην εικόνα και ελέγξτε τις γνώσεις σας:

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: northcoastcourier.co.za, voyagechallenge.com
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: inschool.gr