13 Νοε 2022

Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες

Μπόλικα και ανισοσύλλαβα

Μπακάλης

Αυτά τα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα αρσενικά, έχουν δύο θέματα:
Ένα για τις πτώσεις του ενικού αριθμού: μπακάλ-ης, μπακάλ-η
Και ένα για τις πτώσεις του πληθυντικού: μπακάληδ-ες, μπακάληδ-ων

Σχεδόν όλα είναι οξύτονα ή παροξύτονα:

Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

μπακάλης
μπακάλη
μπακάλη


οι
των
τους

μπακάληδες
μπακάληδων
μπακάληδες


Έτσι κλίνονται τα αρσενικά:
  • ακαμάτης, ατζαμής, ατζέντης
  • γιάπης, γιωταχής, γκιαούρης, γόης
  • δερβίσης, εργένης, ιμάμης
  • καουμπόης, κουτσομπόλης, κύρης
  • μανάβης, μπεκρής, μπέμπης
  • νταής, ντελάλης, ξεκούτης
  • πεντοζάλης, πεταλωτής
  • ρεζίλης, σεΐχης, σερίφης
  • τσιφούτης, τσοπάνης
  • φασουλής, φαφούτης
  • χαλίφης, χασάπης, χασομέρης  
Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:

α) Τα αρσενικά που λήγουν σε:
  • -άρης (βαρκάρης, τριαντάρης)
  • -έρης (νταλικέρης, τιμονιέρης)
  • -ίρης (βεζίρης, μουσαφίρης)
  • -λής (μουστακαλής)
  • -ούλης (αδελφούλης, παππούλης)
  • -τζής (καφετζής, χιμπατζής)

β) Πολλά κύρια ονόματα. Τα περισσότερα τα συναντούμε και στον πληθυντικό αριθμό:
  • Αντώνης, Βαγγέλης, Βασίλης
  • Γενάρης, Γιάννης, Δημήτρης
  • Ηρακλής, Θανάσης, Ιορδάνης
  • Καραγκιόζης, Κωστής, Λευτέρης
  • Μιχάλης, Παναγιώτης, Περικλής
  • Σωτήρης, Φώτης, Ωνάσης

γ) Το αρσενικό των επιθέτων σε -ης, -α, -ικο και -ής, -ού, -ίδικο:
  • ζαβολιάρης, τεμπέλης
  • γκαφατζής, πλακατζής

Μπέμπης

Τα λίγα προπαροξύτονα

Ο κοτζάμπασης και ο φούρναρης στον πληθυντικό κατεβάζουν τον τόνο μία θέση, εφόσον ποτέ δεν μπαίνει τόνος πριν την προπαραλήγουσα:
  • κοτζάμπασης → κοτζαμπάσηδες
  • φούρναρης → φουρνάρηδες

Δεύτερος πληθυντικός

Μερικά από αυτά τα αρσενικά παρουσιάζουν στον πληθυντικό και πιο λαϊκούς τύπους με τις καταλήξεις -αίοι, -αίων, -αίους:
  • κατεργάρηδες – κατεργαραίοι
  • Κολοκοτρώνηδες – Κολοκοτρωναίοι
  • μουσαφίρηδες – μουσαφιραίοι
  • νοικοκύρηδες – νοικοκυραίοι
  • τσοπάνηδες – τσοπαναραίοι



ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Βικιλεξικό
ΕΚΟΝΕΣ: fotocommunity.de, pronews.gr, podilato98.blogspot.com

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα: