Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2)

Τέσσερις ομάδες ρημάτων

1. Τα ρήματα σε -άγω  

Αόριστος σε -ήγαγα:

• εισάγω – εισήγαγα
• εξάγω – εξήγαγα

Παρόμοια ρήματα: απάγω (όχι απαγάγω), διεξάγω, παράγω

2. Τα ρήματα σε -αίνω

Αόριστος σε -α:

• καταλαβ·αίν·ω – κατάλαβα
• μαθ·αίν·ω – έμαθα
• παθ·αίν·ω – έπαθα

Παρόμοια ρήματα: πετυχαίνω, πηγαίνω, προλαβαίνω, τυχαίνω

Αόριστος σε -ανα:

• ανασαίνω – ανάσανα
• ζεσταίνω – ζέστανα
• ξεραίνω – ξέρανα

Παρόμοια ρήματα: απολυμαίνω, θερμαίνω, κουφαίνω, ξεθυμαίνω, πικραίνω, ρυπαίνω, συμπεραίνω, τρελαίνω

Αόριστος σε -ασα:

• αποσταίνω – απόστασα
• προφταίνω – πρόφτασα
• σωπαίνω – σώπασα
• χορταίνω – χόρτασα

Αόριστος σε -ηκα:

• ανεβαίνω – ανέβηκα
• κατεβαίνω – κατέβηκα
• μπαίνω – μπήκα
• βγαίνω – βγήκα
• διαβαίνω – διάβηκα

Προσοχή:

• ανεβαίνει - ανέβηκε
• συμβαίνει - συνέβηκε συνέβη

Αόριστος σε -ησα:

• ανασταίνω – ανάστησα
• βλασταίνω – βλάστησα

Αόριστος σε -υνα:

• ακριβαίνω – ακρίβυνα
• βαραίνω – βάρυνα
• μικραίνω – μίκρυνα

Παρόμοια ρήματα: βαθαίνω, κονταίνω, λεπταίνω, μακραίνω, ξανθαίνω, ομορφαίνω, παχαίνω, πλένω, σκληραίνω

Αρχαία κατάληξη σε -ην:  

• επεμβαίνω – επενέβην
• παραβαίνω – παρέβην

Παρόμοια ρήματα: μεταβαίνω, παρεμβαίνω, υπερβαίνω

3. Τα ρήματα σε -άρω και -ίρω

Αόριστος σε -α/-ισα:

• φρενάρω – φρέναρα / φρενάρισα
• σερβίρω – σέρβιρα / σερβίρισα

Παρόμοια ρήματα: γαρνίρω, μπλοκάρω, παρκάρω, ποζάρω, προβάρω, ρισκάρω, σαλπάρω, τρακάρω, φρεσκάρω

4. Τα ρήματα σε -λλω  

Αόριστος σε -λα (φεύγει το ένα λάμδα):

• σφάλλω – έσφαλα
• καταγγέλλω – κατάγγειλα / κατήγγειλα

Παρόμοια ρήματα σε -βάλλω: αμφιβάλλω, αναβάλλω, αποβάλλω, εισβάλλω, προσβάλλω, υπερβάλλω

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΑ: Glossologia@facebook

Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή

Σε μερικά ρήματα ο αόριστος δε λήγει σε «-⁠ησα» και «-ήθηκα», αλλά έχει διαφορετικές καταλήξεις.

Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός. Περισσότερα ανώμαλα ρήματα θα βρείτε στο βιβλίο της Γραμματικής μας.

Ενεργητική φωνή

Αόριστος σε -ασα:

• γελώ – γέλασα
• ξεχνώ – ξέχασα

Παρόμοια ρήματα: αποσπώ, γερνώ, διψώ, δρω, κερνώ, κρεμώ, πεινώ, περνώ, σχολώ, χαλώ

Αόριστος σε -αξα:

• κοιτώ – κοίταξα
• πετώ – πέταξα

Αόριστος σε -εσα:

• αφαιρώ – αφαίρεσα
• επαινώ – επαίνεσα

Παρόμοια ρήματα: αποτελώ, βαρώ, διαιρώ, διαρκώ, εξαιρώ, καλώ, μπορώ, πονώ, φορώ, χωρώ

Αόριστος σε -ηξα:

• βουτώ – βούτηξα
• τραβώ – τράβηξα

Παρόμοια ρήματα: βαστώ (και βάσταξα), βογκώ, βροντώ, ζουλώ, πηδώ (και πήδησα), ρουφώ, στραμπουλώ, φυσώ

Πόνεσε

Αόριστος σε -υσα:

• μεθώ – μέθυσα
• μηνώ – μήνυσα

Το ρήμα καθιστώ:

• καθιστώ – κατέστησα
• αντικαθιστώ – αντικατέστησα / αντικατάστησα

Παρόμοια ρήματα: αποκαθιστώ, εγκαθιστώ, υποκαθιστώ

Παθητική φωνή

Τα περισσότερα ανώμαλα ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό αόριστο από τον ενεργητικό με αναμενόμενο τρόπο:

• αφαίρεσα – αφαιρέθηκα
• γέλασα – γελάστηκα
• κοίταξα – κοιτάχτηκα
• τράβηξα – τραβήχτηκα

Μερικά, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή:

• καταριέμαι – καταράστηκα
• κυλιέμαι – κυλίστηκα
• παραπονιέμαι / παραπονούμαι – παραπονέθηκα

Ειδική περίπτωση αποτελεί το καλούμαι και τα σύνθετά του:

• καλούμαι – καλέστηκα / κλήθηκα
• ανακαλούμαι – ανακλήθηκα
• επικαλούμαι – επικαλέστηκα
• προκαλούμαι – προκλήθηκα
• προσκαλούμαι – προσκλήθηκα

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΑ: cdhp.org

Από τον ενεστώτα στον αόριστο

Στα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας το αοριστικό θέμα σχηματίζεται από το ενεστωτικό με αλλαγή του τελευταίου φθόγγου του.

Ενεστωτικό
 θέμα 

Αοριστικό
θέμα (Ε.Φ.)

Αοριστικό
θέμα (Π.Φ.)

ντυν-
λουζ-
τυλιγ-
γραφ-

ντυσ-
λουσ-
τυλιξ-
γραψ-

ντυθ-
λουστ-
τυλιχτ-
γραφτ-

(Ε.Φ. = Ενεργητική φωνή, Π.Φ. = Παθητική φωνή)

Στη συνέχεια προστίθεται η αύξηση (εφόσον είναι αναγκαία) και ακολουθούν οι καταλήξεις «-α» και «-ηκα» ανάλογα με τη φωνή.

Ενεστώτας 

Αόριστος (Ε.Φ.)

Αόριστος (Π.Φ.)

ντύν-ω
λούζ-ω
τυλίγ-ω
γράφ-ω

έ-ντυσ-α
έ-λουσ-α
τύλιξ-α
έ-γραψ-α

ντύθ-ηκα
λούστ-ηκα
τυλίχτ-ηκα
γράφτ-ηκα

Έτσι, λοιπόν, τα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας στον αόριστο λήγουν σε

• -σα, -ξα, -ψα στην ενεργητική φωνή και
• -θηκα, -στηκα, -χτηκα, -φτηκα στην παθητική.

Στη Β΄ συζυγία τα πράγματα είναι πιο απλά, αφού δεν υπάρχει αοριστικό θέμα και στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα ρήματα λήγουν σε

• -ησα στην ενεργητική φωνή και
• -ήθηκα στην παθητική.

Εύκολη ορθογραφία: Όλα αυτά τα -ηκα, -ησα και -ήθηκα γράφονται με ήτα!

Διαφοροποιήσεις

1 Οι καταλήξεις του αορίστου στην Α΄ συζυγία εξαρτώνται συνήθως από τον τελευταίο φθόγγο του ενεστωτικού θέματος:

Ρήματα σε -σα / -θηκα

• συνδέ-ω → σύνδεσα, συνδέθηκα
• πληρών-ω → πλήρωσα, πληρώθηκα
• ενισχύ-ω → ενίσχυσα, ενισχύθηκα

Ρήματα σε -σα / -στηκα

• διαψεύδ-ω → διέψευσα, διαψεύστηκα
• αποκλεί-ω → απέκλεισα, αποκλείστηκα
• δανείζ-ω → δάνεισα, δανείστηκα
• πείθ-ω → έπεισα, πείστηκα
• πιάν-ω → έπιασα, πιάστηκα
• ακού-ω → άκουσα, ακούστηκα

Ρήματα σε -ξα / -χτηκα

• εκλέγ-ω → εξέλεξα, εκλέχτηκα
• τινάζ-ω → τίναξα, τινάχτηκα
• μπλέκ-ω → έμπλεξα, μπλέχτηκα
• σπρώχν-ω → έσπρωξα, σπρώχτηκα

Ρήματα σε -ψα / -φτηκα

• κρύβ-ω → έκρυψα, κρύφτηκα
• βάφ-ω → έβαψα, βάφτηκα
• παύ-ω → έπαψα, παύτηκα
• παντρεύ-ω → πάντρεψα, παντρεύτηκα

Βεβαίως, δε λείπουν και οι εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, τα ρήματα σε -ζω σχηματίζουν τον αόριστο σε -σα/-στηκα, όμως ορισμένα διαφοροποιούνται:

• μοιράζω → μοίρασα, μοιράστηκα
• κοιτάζω → κοίταξα, κοιτάχτηκα

Παντρεύτηκαν

2 Μερικά ρήματα στην ενεργητική φωνή σχηματίζουν δύο τύπους αορίστου, έναν με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος και έναν για περιστάσεις με επίσημο ύφος:

• απαγορεύω → απαγόρεψα / απαγόρευσα

Αυτό συμβαίνει και με κάποια ρήματα που τα σύνθετά τους έχουν λόγια προέλευση:

• παιδεύω → παίδεψα
  εκπαιδεύω → εκπαίδευσα
• παύω → έπαψα
  αναπαύω → ανάπαυσα

3 Μερικά ρήματα στην παθητική φωνή σχηματίζουν επίσης δύο τύπους αορίστου (καθημερινό/επίσημο ύφος). Στη δεύτερη περίπτωση το «τ» γίνεται «θ»:

• καλύπτω → καλύφτηκα / καλύφθηκα

Στα ρήματα με λόγια προέλευση οι καταλήξεις, προς το παρόν, σχηματίζονται μόνο με «θ»:

• αναπτύσσω → αναπτύχθηκα
  ελέγχω → ελέγχθηκα
• απορρίπτω → απορρίφθηκα
  εγκαταλείπω → εγκαταλείφθηκα

Αναπτύχθηκαν

Ανώμαλα ρήματα

Σε ορισμένα ρήματα το αοριστικό θέμα (άρα και ο αόριστος) σχηματίζεται ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο:

• λέω → είπ-α
• μένω → έμειν-α
• παθαίνω → έπαθ-α
• σφάλλω → έσφαλ-α

• ντρέπομαι → ντράπ-ηκα
• σέβομαι → σεβάστ-ηκα
• φαίνομαι → φάν-ηκα

Στη Β΄ συζυγία οι αόριστοι που χρειάζονται προσοχή είναι πολύ λιγότεροι:

• γελώ → γέλ-ασα
• μπορώ → μπόρ-εσα
• τραβώ → τράβ-ηξα

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com, peakpx.com, keanzacharis@facebook

Όμορφη ζωή

Βγες, τραγούδα τη ζωή!
Πες: Θα ’ρθει ξανά πρωί!
Δες τον ήλιο μ’ άλλα μάτια,
με ενός παιδιού χαρά,
γιατί κι εσύ παιδί ήσουν μια φορά.

Ναι! — το ξέρει ο ουρανός
Ναι! — ο τόσο μακρινός
Αχ! — κι η νύχτα μ’ όλα τ’ άστρα
πως κάπου εδώ στη γη
πολλές καρδιές βαθιά έχουν μια πληγή.

Να! Mια ρόδα που γυρνά!
Να! Tου λούνα παρκ η ρόδα
σου γνέφει· ανέβα,
τον κόσμο δες ξανά!

Μα αν ίσως δεν πιστεύεις πια
κι αν σου λέω η ζωή
πως είναι απέραντη ομορφιά.
Δες, είμαι δίπλα σου εγώ!
Το σκοτάδι θα τελειώσει,
θα περάσει η συννεφιά.

Πάει και δε γυρίζει πια.
Πάει στου χρόνου τα κουπιά.
Πάει, γοργά κυλάνε οι ώρες,
μα αν βρέξει μια βροχή,
λευκό, γυμνό το λουλουδάκι ανθεί!

Πάει και δε γυρίζει πια!
Πάει κι απάντηση καμιά!
Πάει, μα όπου κι αν ρωτάμε,
μας λεν’ ό,τι αγαπάμε
ζωντανό θα μείνει στην καρδιά.

Μας λεν’ ό,τι αγαπάμε
ζωντανό πως μένει στην καρδιά.

Είν’ όμορφη η ζωή!
Τραγούδα το κι εσύ!
Είν’ όμορφη η ζωή!

ΣΤΙΧΟΙ: Λίνα Νικολακοπούλου
ΜΟΥΣΙΚΗ: Nicola Piovani
ΕΡΜΗΝΕΙΑ: Θοδωρής Βουτσικάκης
ΔΙΣΚΟΣ: Όμορφη ζωή (2020)

Εγώ κι ο κόσμοςΤραγούδια

Οι μορφές των ρημάτων

Τα ρήματα ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου και παίρνουν πολλές και διαφορετικές μορφές, ώστε να μπορούμε να εκφράζουμε με σαφήνεια τις σκέψεις μας.

Έτσι, τα ρήματα σχηματίζουν πρόσωπα και αριθμούς, φωνές και συζυγίες, εγκλίσεις, ακόμη και χρόνους.

Πρόσωπα και αριθμοί

Τα πρόσωπα των ρημάτων είναι τρία και δείχνουν ποιος μιλάει ή για ποιον γίνεται λόγος σε μια συζήτηση.

Συναντώνται τόσο στον ενικό όσο και στον πληθυντικό αριθμό, ενώ συνδέονται με τα πρόσωπα της προσωπικής αντωνυμίας.

Φωνές και συζυγίες

Για να κλίνουμε σωστά τα ρήματα, τα χωρίζουμε σε δύο φωνές, ανάλογα με το αν λήγουν σε «-ω» ή «-μαι» στην αρχική κατάληξη του ενεστώτα.

Κατόπιν, για να τα μελετήσουμε καλύτερα, διακρίνουμε σε κάθε φωνή ρήματα της Α΄ συζυγίας (δεν τονίζεται η αρχική κατάληξη) και ρήματα της Β΄ συζυγίας (τονίζεται).

❮ ❯

Εγκλίσεις και χρόνοι

Ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζουμε τη σημασία τους, τα ρήματα μπορούν να πάρουν τρεις μορφές, οι οποίες λέγονται εγκλίσεις:

Με την οριστική δηλώνουμε κάτι πραγματικό ή βέβαιο.

Με την υποτακτική δηλώνουμε κάτι επιθυμητό ή αβέβαιο.

Με την προστακτική εκφράζουμε προσταγή, παράκληση και παρεμφερείς έννοιες.

Επιπλέον, κάθε έγκλιση δηλώνει αυτό που σημαίνει το ρήμα με τρόπο συνεχή, απλό ή συντελεσμένο.

Ειδικά η οριστική, εκτός από τα προηγούμενα, φανερώνει και πότε πραγματοποιείται αυτό που σημαίνει το ρήμα. Με άλλα λόγια, διακρίνεται και σε χρόνους.

❮ ❯

Δείτε στη συνέχεια

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων

ΑφιερώματαΡήματα

ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com – το φόντο από kate.net (1), Tambako_the_Jaguar@flickr (2-3), peakpx.com (4), wallpaperflare.com (5-⁠7)

Τα πρόσωπα των ρημάτων

Τα ρήματα σχηματίζονται σε τρία πρόσωπα και κάθε πρόσωπο συναντάται σε δύο αριθμούς:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

α΄ πρόσωπο

ντύνω

β΄ πρόσωπο

ντύνεις

γ΄ πρόσωπο

ντύνει

α΄ πρόσωπο

ντύνουμε

β΄ πρόσωπο

ντύνετε

γ΄ πρόσωπο

ντύνουν

Τα πρόσωπα των ρημάτων συνδέονται με τα πρόσωπα της προσωπικής αντωνυμίας και φανερώνουν τη θέση που έχει το υποκείμενό τους στην καθημερινή επικοινωνία.

Το πρώτο πρόσωπο (εγώ/εμείς) φανερώνει τον ομιλητή.

Το δεύτερο πρόσωπο (εσύ/εσείς) φανερώνει τον συνομιλητή (ή ακροατή) του ομιλητή.

Το τρίτο πρόσωπο (αυτός, αυτή, αυτό / αυτοί, αυτές, αυτά) αναφέρεται σε ένα πρόσωπο που είναι διαφορετικό από τον ομιλητή και τον συνομιλητή του.

Στο γ΄ πρόσωπο χρησιμοποιούμε συχνά και ονοματικές φράσεις ή άλλες αντωνυμίες:

• Η φίλη μου τρώει.
• Κάποιος κάνει φασαρία.

Έμφαση

Συνήθως οι προσωπικές αντωνυμίες —ιδίως στα δύο πρώτα πρόσωπα— παραλείπονται, επειδή τα πρόσωπα διακρίνονται εύκολα από τις καταλήξεις των ρημάτων:

• γράφω (εγώ) – γράφεις (εσύ)

Αν βέβαια θέλουμε να τονίσουμε το υποκείμενο των ρημάτων, οι προσωπικές αντωνυμίες είναι απαραίτητες:

• Εγώ φταίω, κανένας άλλος.
• Εσύ έφαγες τον κουραμπιέ, σε είδα.

Διαφοροποιήσεις

α) Πολλές φορές απευθυνόμαστε σε κάποιον στο β΄ πρόσωπο του πληθυντικού (εσείς) για να δείξουμε ευγένεια, σεβασμό ή και τυπικότητα.

• Είστε πολύ ευγενική. (πληθυντικός ευγενείας)
• Είστε πολύ ευγενικές. (κανονικός πληθυντικός)

— Γεια σας, κυρία Ελένη! Τι κάνετε;

β) Διαφορετικό πρόσωπο από το αναμενόμενο χρησιμοποιούμε μερικές φορές και σε άλλες περιπτώσεις, π.χ. για να δείξουμε οικειότητα ή σε οδηγίες όπως οι συνταγές:

• Πώς είμαστε σήμερα;
  (Πώς είσαι σήμερα; Πώς είστε σήμερα;)
• Τι θα ήθελε ο κύριος;
  (Τι θα θέλατε, κύριε;)
• Ανακατεύουμε το βούτυρο και τη ζάχαρη...
  (Ανακατέψτε το βούτυρο και τη ζάχαρη...)
• Όπως αναφέραμε προηγουμένως...
  (Όπως ανέφερα προηγουμένως...)

γ) Κάποια ρήματα, που λέγονται απρόσωπα, σχηματίζονται μόνο στο γ΄ πρόσωπο: ενδέχεται, επείγει, νοιάζει, πρέπει, πρόκειται, συμβαίνει

Οι μορφές των ρημάτων ► Τα πρόσωπα των ρημάτων ► Οι φωνές των ρημάτων ► Οι συζυγίες των ρημάτων ► Οι εγκλίσεις των ρημάτων ► Οι χρόνοι των ρημάτων

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (το φόντο από kate.net), moms.com

The Song of the Sun

Μουσική: Mike Oldfield
Δίσκος: Voyager (1996)

Ορχηστρικά