11 Ιαν 2024

Από τον ενεστώτα στον αόριστο

Στα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας το αοριστικό θέμα σχηματίζεται από το ενεστωτικό με αλλαγή του τελευταίου φθόγγου του.

Ενεστωτικό
 θέμα 
Αοριστικό
θέμα (Ε.Φ.)
Αοριστικό
θέμα (Π.Φ.)

ντυν-
λουζ-
τυλιγ-
γραφ-


ντυσ-
λουσ-
τυλιξ-
γραψ-


ντυθ-
λουστ-
τυλιχτ-
γραφτ-

(Ε.Φ. = Ενεργητική φωνή, Π.Φ. = Παθητική φωνή)

Στη συνέχεια προστίθεται η αύξηση (εφόσον είναι αναγκαία) και ακολουθούν οι καταλήξεις «-α» και «-ηκα» ανάλογα με τη φωνή.

Ενεστώτας 
Αόριστος (Ε.Φ.)
Αόριστος (Π.Φ.)

ντύν-ω
λούζ-ω
τυλίγ-ω
γράφ-ω


έ-ντυσ
έ-λουσ
τύλιξ
έ-γραψ


ντύθ-ηκα
λούστ-ηκα
τυλίχτ-ηκα
γράφτ-ηκα


Έτσι, λοιπόν, τα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας στον αόριστο λήγουν σε
  • -σα, -ξα, -ψα στην ενεργητική φωνή και
  • -θηκα, -στηκα, -χτηκα, -φτηκα στην παθητική.

Στη Β΄ συζυγία τα πράγματα είναι πιο απλά, αφού δεν υπάρχει αοριστικό θέμα και στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα ρήματα λήγουν σε
  • -ησα στην ενεργητική φωνή και
  • -ήθηκα στην παθητική.


Εύκολη ορθογραφία: Όλα αυτά τα -ηκα, -ησα και -ήθηκα γράφονται με ήτα!

Διαφοροποιήσεις

1 Οι καταλήξεις του αορίστου στην Α΄ συζυγία εξαρτώνται συνήθως από τον τελευταίο φθόγγο του ενεστωτικού θέματος:

Ρήματα σε -σα / -θηκα
  • συνδέ-ω → σύνδεσα, συνδέθηκα
  • πληρών-ω → πλήρωσα, πληρώθηκα
  • ενισχύ-ω → ενίσχυσα, ενισχύθηκα
Ρήματα σε -σα / -στηκα
  • διαψεύδ-ω → διέψευσα, διαψεύστηκα
  • αποκλεί-ω → απέκλεισα, αποκλείστηκα
  • δανείζ-ω → δάνεισα, δανείστηκα
  • πείθ-ω → έπεισα, πείστηκα
  • πιάν-ω → έπιασα, πιάστηκα
  • ακού-ω → άκουσα, ακούστηκα
Ρήματα σε -ξα / -χτηκα
  • εκλέγ-ω → εξέλεξα, εκλέχτηκα
  • τινάζ-ω → τίναξα, τινάχτηκα
  • μπλέκ-ω → έμπλεξα, μπλέχτηκα
  • σπρώχν-ω → έσπρωξα, σπρώχτηκα
Ρήματα σε -ψα / -φτηκα
  • κρύβ-ω → έκρυψα, κρύφτηκα
  • βάφ-ω → έβαψα, βάφτηκα
  • παύ-ω → έπαψα, παύτηκα
  • παντρεύ-ω → πάντρεψα, παντρεύτηκα

Βεβαίως, δε λείπουν και οι εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, τα ρήματα σε -ζω σχηματίζουν τον αόριστο σε -σα/-στηκα, όμως ορισμένα διαφοροποιούνται:
  • μοιράζω → μοίρασα, μοιράστηκα
  • κοιτάζω → κοίταξα, κοιτάχτηκα

Παντρεύτηκαν


2 Μερικά ρήματα στην ενεργητική φωνή σχηματίζουν δύο τύπους αορίστου, έναν με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος και έναν για περιστάσεις με επίσημο ύφος:
  • απαγορεύω → απαγόρεψα / απαγόρευσα

Αυτό συμβαίνει και με κάποια ρήματα που τα σύνθετά τους έχουν λόγια προέλευση:
  • παιδεύω → παίδεψα
    εκπαιδεύω → εκπαίδευσα
  • παύω → έπαψα
    αναπαύω → ανάπαυσα

3 Μερικά ρήματα στην παθητική φωνή σχηματίζουν επίσης δύο τύπους αορίστου (καθημερινό/επίσημο ύφος). Στη δεύτερη περίπτωση το «τ» γίνεται «θ»:
  • καλύπτω → καλύφτηκα / καλύφθηκα

Στα ρήματα με λόγια προέλευση οι καταλήξεις, προς το παρόν, σχηματίζονται μόνο με «θ»:
  • αναπτύσσω → αναπτύχθηκα
    ελέγχω → ελέγχθηκα
  • απορρίπτω → απορρίφθηκα
    εγκαταλείπω → εγκαταλείφθηκα

Αναπτύχθηκαν


Ανώμαλα ρήματα

Σε ορισμένα ρήματα το αοριστικό θέμα (άρα και ο αόριστος) σχηματίζεται ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο:
  • λέω → είπ-α
  • μένω → έμειν-α
  • παθαίνω → έπαθ-α
  • σφάλλω → έσφαλ-α

  • ντρέπομαι → ντράπ-ηκα
  • σέβομαι → σεβάστ-ηκα
  • φαίνομαι → φάν-ηκα

Στη Β΄ συζυγία οι αόριστοι που χρειάζονται προσοχή είναι πολύ λιγότεροι:
  • γελώ → γέλ-ασα
  • μπορώ → μπόρ-εσα
  • τραβώ → τράβ-ηξα


ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com, peakpx.com, keanzacharis@facebook

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα: